gardeshban.ir

جاده ۵۹ نام رسمی جاده چالوس کنونی است که به عنوان یکی از مهمترین جاده‌های دسترسی به شمال ایران شناخته می‌شود. این جاده از کرج شروع و به چالوس در استان مازندران که نام بندری در کنار دریای خزر است، متصل می شود. 

این مسیر بی‌نظیرترین منابع طبیعی کشور را در خود جای داده است و با مناظر بکر و طبیعی خود چشم هر گردشگری را نوازش می‌دهد. البته ناگفته نماند که این مسیر از پر طرفدارترین مسیرهای منتهی به شمال کشور است و همین امر گاهی سبب به وجودآمدن ترافیک‌های سنگین و چندساعته در ایام تعطیل سال می‌شود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز بهره برداری از این جاده زیبا و تماشایی به تاریخچه ساخت، جاذبه‌های گردشگری، توریستی و  معضلات ترافیک آن پرداخته است.

تاریخچه ساخت جاده چالوس

یاقوت حموی جغرافیدان در کتاب مجمع البلدان، نام این آبادی را ذیل کلمه شالوس که معرب چالوس است، می نویسد: شهری است که در جبال طبرستان واقع شده و یکی از مرزهای طبرستان است... و بین شالوس و آمل از ناحیه جبال دیلمیه ۲۰ فرسخ فاصله است. این آبادی تا قبل از ۱۳۱۰ خورشیدی تنها ده کوچکی بود که فقط چند روستا و آبادی کوچک با هم در ارتباط بودند. به طوری که در خاطرات سفر به مازندران ناصرالدین شاه از این جاده نام برده شده است در قسمتی از آن می خوانیم: امروز باید برویم اوشان. امروز باید برویم به شهرستانک. امروز باید برویم گچسر.... هرچه راندیم، جای ناهار افتادن نداشتیم. تا رسیدیم به نسا و سرِنسا و ملک‌والی؛ آنجاها هم جای خوب نبود و...

از چند دهه پیش و از دوران قاجاریه، تمامی راه‌های کشور مالرو بودند به طوری که در طول جنگ جهانی اول، نیروهای اشغالگر به خصوص نیروهای انگلیسی برای تردد و انتقال زره‌پوش و نفربرها با مشکل روبه‌رو بودند و در جریان سرکوب قیام جنگل مجبور به ساخت راه شدند تا بتوانند ادوات نظامی را به خط مقدم برسانند. با پایان یافتن دوران حکومت قارجارها و به قدرت رسیدن رضاخان به منظور مقابله احتمالی با روس‌ها، توسعه راه‌های ایران با جدیت ادامه یافت. 

مسوولیت توسعه راه‌ها در این دوران با وزارت فواید عامه بود. در ۱۳۰۸ خورشیدی با تصویب مجلس شورای ملی عملیات اجرایی ساخت چندین راه از جمله مشهد به توس، مازندران و جاده کنار دریا، شوسه کردن راه میان قم به ساوه و ... آغاز شد. 

بر پایه اسناد آرشیو ملی ایران طرح، مطالعات و ساخت جاده کرج به چالوس در ۱۳۰۹ خورشیدی به وسیله اولکساندر چرنتسکی مهندس روسی طراحی و نقشه‌برداری و عملیات ساخت این جاده زیبا شروع شد. 

برای ساخت این جاده تونل‌ها و پل‌های طولانی بسیاری ساخته شده به طوری که عنوان چهارمین جاده زیبای جهان را کسب کرده است اما ساخت سد کرج در ۱۳۴۰ خورشیدی و افتتاح چند رستوران و واحد اقامتی در طول مسیر رونق بیشتری به آن بخشید و بدین ترتیب به یکی از مسیرهای اصلی رسیدن به شمال تبدیل شد و این گونه بود که جاده چالوس کم‌کم در مسیر توسعه قرار گرفت.

جاذبه‌های گردشگری و توریستی جاده چالوس

جاده چالوس با جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی یکی از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری کشور و جذب توریسم به شمار می‌آید که سالیانه میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی از آن می‌گذرند و نظاره‌گر جذابیت‌های این جاده هستند. هفت برادران، پیچ هزارچم، رودخانه‌چالوس، تونل‌های زیبا و پی در پی و روستاهایی با طبیعت زیبا از جمله منظره‌های شگفت‌انگیزی است که در طول مسیر این جاده مشاهده می‌شود. 

دریاچه ولشت با عمقی حدود ‎ ۱۷تا ‎ ۲۸متری در منطقه کوهستانی تخت سلیمان و در کنار روستای سنار بخش مرزن آباد چالوس یکی از زیباترین دریاچه های کشور محسوب می شود. این دریاچه در ۱۳۸۸ خورشیدی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و جزو ۱۰ دریاچه آب شیرین کشور  به شمار می‌رود. دریاچه ولشت در حقیقت محیطی برای زیست ماهیان، پرندگان و دیگر گونه های ارزشمند جانوری است. 

روستای سیاه بیشه، روستایی از توابع بخش مرزن‌ آباد شهرستان چالوس و در مسیر جاده کندوان که در بیشتر سال در میان مه غلیظ و سیاه رنگی قرار دارد و از این رو آن را سیاه بیشه نامیده اند نیز یکی دیگر مناظر چشم نواز جاده چالوس است.  

مرداب قرمز رنگ هسل، مردابی شگفت انگیز که در میان جنگل های انبوه پرپشت چالوس قرار دارد، مکانی مناسب برای آبشخور جانوران و درندگانی وحشی همچون خرس، یوزپلنگ و پلنگ است.  کاخ چای‌خوران چالوس با نمای داخلی و خارجی آن که با تزئینات گچبری و کاشی‌کاری، منظره بسیار زیبایی را در این جاده خلق کرده از دیگر جاذبه های این مسیر محسوب می شود. این کاخ بسیار ساده و بی پیرایه است.

آبشار هریجان، بالای روستایی به همین نام در نزدیکی گردنه هزارچم در جاده قرار دارد که با بیش از ۹ متر ارتفاع، یکی از زیباترین آبشارهای کوه البرز به شمار می رود. این آبشار با آب فراوان از فراز کوهی سنگی سرازیر و در پایین دست به آبشارهای متعددی تبدیل می شود. 

پارک جنگلی فین در هفت کیلومتری جاده چالوس واقع و ویژگی خاص و جالبی به این مسیر می بخشد. دریاچه سد دریوک، حدود یک هکتار وسعت دارد و در دامنه کوه دال کمر قرار گرفته است. اطراف آن را مراتع و مرغزار احاطه می کنند و مأْمن و زیستگاه پرندگان بومی و وحوش است. 

اقامتگاه بوم گردی در روستای کریم آباد، سد و آبشار طبقاتی زوات، ساحل رادیو دریا و بقعه امامزادگان فضل و فاضل(ع) و ده ها مورد دیگر از جاذبه های گردشگری در شهرستان چالوس هستند که هرساله به ویژه در ایام نوروز، گردشگران زیادی را به تماشای خود فرا می خواند. شهرستان چالوس با جمعیت ‎ ۱۱۸هزار تن و بیش از ‎ ۱۰۰روستا افزون بر داشتن سابقه تاریخی به خاطر سرسبزی و زیبایی به عقیق همیشه سبز مشهور است و سالیانه میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی از مناطق دیدنی این شهرستان بازدید می کنند.

ترافیک چندساعته و انتظار برای رسیدن به زیبایی‌های شمال کشور

وضعیت نابسامان جاده‌های کشور بر هیچ‌فردی پوشیده نیست و مسافران به نحوی در جاده‌های کشور دچار صدمات مالی و یا جانی می‌شوند. با این حال در این میان جاده‌هایی هستند که تردد در آنها به مراتب بیشتر از نقاط دیگر کشور است و در عین حال بر خلاف انتظار، ایمنی آنها چندان چنگی به دل نمی زند. البته نباید فرهنگ رانندگی ضعیف را نیز از یاد برد که به خطرناک‌تر شدن این جاده‌ها دامن می‌زند. 

یکی از این جاده‌ها، محور چالوس است که سالیانه میلیون‌ها گردشگر و مردمان محلی از آن تردد می‌کنند و یکی از بالاترین آمار مرگ و میر جاده‌ای کشور را به خود اختصاص می‌دهد. یکی از عمده دلایل پایین بودن سطح ایمنی جاده چالوس، موقعیت جغرافیایی این جاده است. این جاده به واسطه عبور از میان کوهستان و ارتفاعات، دارای پیچ‌های بسیار خطرناکی است که در صورت عدم ایمن‌سازی صحیح، مسافران را هرچه بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد. 

یکی از خطرناک‌ترین شاخصه‌های ایمنی جاده چالوس، پیچ‌های زیاد و خطرناک آن است که به کمک آینه محدب ترافیکی می‌توان تا حدودی از برخورد خودروها با یکدیگر جلوگیری کرد. با این حال این وسایل ایمنی ترافیکی تنها بخشی از ایمنی جاده چالوس را تامین می‌کنند و نمی‌توان از آنها به عنوان شاخصه‌های اصلی ایمنی یاد کرد.

با وجود طراحی قدیمی، ایمنی پایین و ترافیک های شدید و مسیرهای جایگزین برای رسیدن به شمال، بیشتر مردم ترجیح می دهند تا از جاده چالوس برای رسیدن به شمال کشور استفاده کنند. خیلی‌ها حتی با وجود ترافیک های چندساعته سعی می کنند از لحظه لحظه سفرشان لذت ببرند و با پخش موسیقی‌های خاطره‌انگیز، بازی های دسته‌جمعی، صحبت‌های دوستانه و ... گذر زمان و مشکلات روزمره شان را به فراموشی بسپارند. 

جاذبه‌هایی که حس نوستالژیک سفر به شمال را در درون آدمی زنده می‌کند و با خود به دنیایی پر از خاطره های خوب می‌برد. رستوران‌های کوچک و بزرگ ابتدای مسیر، سد امیرکبیر با آن نمای جذاب، باغ لاله گچسر، پیست دیزین، تونل خاطره انگیز کندوان، سیاه بیشه مه آلود، پیچ‌های تمام نشدنی هزارچم و شهر پرترافیک مرزن آباد از جمله این دیدنی ها هستند.

بدون شک پیامدهای حاصل از تصادفات جاده‌ای در صورتی که به از میان رفتن هموطنان منجر شود، جبران ناپذیر است و آثار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن جامعه را به شدت مورد تهدید قرار می‌دهد. در همین راستا جاده چالوس به دلیل نزدیکی به تهران و زیبایی منحصر به فردش  از مهمترین عواملی است که پیوسته در ایام سال به خصوص تعطیلات مورد استفاده قرار می گیرد. یافته ها نشان می دهد که در این محور در مجموع ترکیبی از سه عامل مهم طبیعی، انسانی و فنی و مدیریتی در بروز حوادث جاده ای نقش دارند اما از میان این سه عامل بعد انسانی با میانگین بالا بیشترین نقش را دارا است و در مرحله بعدی مدیریت و در نهایت عامل طبیعی قرار دارد. بنابراین احتیاط در رانندگی و مهارت کافی جهت عبور از پیچ‌های تند و خطرآفرین این جاده حائز اهمیت است. به گفته برخی منابع معتبر اگر این مسیر خطرناک‌ترین جاده در دنیا نباشد به طور قطع خطرناک‌ترین در ایران است. با توجه به آمار تصادفات این ۲ مسیر، وجود تجهیزات ایمنی در جاده چالوس مانند گاردیل ها، آیینه های محدب سر پیچ جاده ها نتواسته، میزان تلفات را در این جاده کاهش دهد. یکی از ارکان اصلی پیشگیری از حوادث، آموزش و فرهنگ سازی در رعایت قوانین و مقررات است. پارامترهای ترافیکی و جاده‌ای نیز به عنوان موارد تاثیرگذار در ارزیابی حوادث در جاده‌های کوهستانی دارای اهمیت هستند. از جمله پارامترهای ترافیکی و جاده‌ای تاثیرگذار در ارزیابی حوادث جاده‌ای می توان به عرض جاده، فاصله در تصمیم گیری، ایمنی وسیله نقلیه و لزوم وجود فضای ضربه‌گیر کناره جاده اشاره کرد که میزان ترافیک و سرعت وسایل نقلیه در آنها نقش دارند. اگرچه در دهه های گذشته تاکنون اقداماتی برای تعریض این مسیر سخت کوهستانی صورت گرفته اما تخریب بیش از حد طبیعت و مبارزه با سنگ و کوه هزینه های زیادی در بردارد، ضمن آنکه موقعیت جغرافیایی مسیر اجازه دخل و تصرف بیشتر به متولیان امر نمی دهد.

با این حال آمارها نشان می دهد که نمی توان نسبت به تعداد پرشمار حوادث جاده کرج به چالوس بی تفاوت بود و از این رو احداث آزادراه تهران - شمال به عنوان علاجی برای کاهش حادثه و ترافیک سنگین در برنامه کاری مسوولان قرار گرفته است. ۲۵سال از شروع طرح ملی آزادراه تهران – شمال می گذرد و مردم منطقه با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کنند و تنها ۲۰ کیلومتر مسافت از این آزاد راه بهره برداری شده و ساخت مابقی آن، چشم انتظار تامین اعتبار است. امید می رود با سرمایه گذاری و صرف زمان از جانب نهادهای مربوطه بتوان با رعایت قوانین رانندگی و ضوابط ایمنی قدمی در جهت کاهش خسارات و تلفات جانی برداشت و در جذب گردشگر و رونق صنعت توریسم کمک شایانی کرد.