قلعه چرام کهگیلویه و بویراحمد/عکس

قلعه تاریخی چرام در مهرماه سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۲۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. قلعه روی تپه‌ای کوچک به‌نام «تلگرد» قرار گرفته که در گویش محلی به‌معنی تپه گرد است.

کد خبر: ۲۸۸۹۸

تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۶ تير ۱۳۹۹-1399 April 26

گردشبان (gardeshban.ir) :

دور تپه، با کمی فاصله‌ تعدادی ساختمان‌ مسکونی ساخته شده است.دلیل نام‌گذاری این منطقه به چُرام به علت وجود دشت‌ها و چراگاه‌های وسیع آن بوده ‌است و به مرور زمان اسم شهر از چَرام به چُرام تغییر پیدا کرد. تلفظ ‌های چِرام و چِروم نیز در گویش محلی و بین اهالی استان کهگیلویه و بویر احمد نیز دیده می‌شود.

این مکان بنا به دستور فردی به نام عبدالله خان در زمان قاجار ساخته شده است که در دوره های پرویز خان، هادی خان، حسین قلی خان، اسکندر خان به ترتیب آن را به عنوان مقر خود بر می گزیدند که این افراد از طایفه و تیره عبدالله خان بوده اند.

شهر چُرام شهری در جنوب‌غربی ایران و در مرکز استان کهگیلویه و بویر احمد است که مرکز شهرستان چرام است. شهرستان چرام از شمال شرقی به شهرستان بویراحمد، از جنوب به شهرستان‌های گچساران و از غرب به شهرستان کهگیلویه منتهی می‌شود.یکی از آثارهای تاریخی که از فرهنگ و خصوصیات استان کهگیلویه و بویراحمد، قلعه ی تاریخی چرام بوده که ساختمان قلعه و بافت متراکم تابعه قلعه در منطقه چرام است.

سنگ‌نبشته‌ای درست روبه‌روی در ورودی قرار گرفته است که به‌علت صدمه فراوان، اطلاعات چندانی از محتوای آن در دسترس نیست. بااین‌حال شکی نیست که منطقه چُرام بسیار قدیمی است؛ حتی گفته می‌شود که ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، مردمانی از تمدن عیلام در آن ساکن بوده‌اند

سابقه سکونت در این منطقه از آن زمان تا امروز ادامه داشته است، به‌جز در زمان چند سلسله پادشاهی مانند سامانیان و طاهریان و قراقویونلو. ایلات چرام در این منطقه زندگی می‌کردند و در طی گذشت سالیان تبدیل به ساکنان دائمی آن شدند.

از آنجا که محدوده شهرستان چرام ۸۸ درصد کوهستانی است و مابقی محدوده آن دشتی وسیع بین این مناطق کوهستانی قرار دارد، به همین دلیل هنگام حکومت خان‌های محلی منطقه شهر چرام به علت صاف و هموار بودن به‌عنوان مقر فرماندهی انتخاب شد و در کوه‌های اطراف برج‌های دیده‌بانی‌های زیادی ساخته شد. همچنین در منطقه طسوج خانه ییلاقی دیگری برای خان‌های محلی وجود داشت، ولی قلعه اصلی این خان‌ها در شهر چرام ساخته شد.

به همین دلیل منطقه شهر چرام به مرور زمان به‌عنوان منطقه‌ای برای خرید،‌تجارت و گردهمایی عشایر اطراف تبدیل شد و در اواخر دهه‌ی ۳۰ شمسی به مرور افرادی در اطراف قلعه‌ی تاریخی چرام یا همان قلعه خان‌ شروع به خانه‌سازی کردند و شهر چرام به مرور شکل امروزی خود را پیدا کرد. در شهر چرام ۳۵۰ اثر تاریخی وجود دارد که بیش از ۲۴۰ اثر ثبت ملی شده‌اند. از جمله‌ آن‌ها می‌توان به کاوش باستان‌شناسی که در چرام اشاره کرد که مقبره یکی از حاکمان محلی در دوره اشکانی کشف شده است.

در قسمت ورودی قلعه، حمامی قدیمی وجود دارد که بسیار دیدنی است. طرح این حمام به‌سبک معماری ایرانی است. راهی زیرزمینی هم در قلعه چرام وجود دارد که حدود سه کیلومتر ادامه پیدا می‌کند و ظاهرا برای آوردن آذوقه و آب استفاده می‌شد و در مواقع اضطراری و حمله دشمنان پناهگاهی برای اهالی قلعه بوده است.

در جنوب غربی این مکان تاریخی حیاط اصلی در طبقه همکف قرار دارد و چاه عمیق ذکر شده زیر راه پله ای که به طبقه بالا هدایت می شود، بوده است.

عرض دیوارهای خارجی این بنا به حدود ۹۰ سانتی متر الی ۱ متر می رسد که در آن در طبقه اول سوراخ های کوچکی دیده می شود که برای دید بهتر نگهبان یا دیده بان است.

اما مهم‌ترین آن‌ها بناهای به جامانده از دوره قاجار است که حاکی از کاربری ۲۰۰ ساله شهر چرام به‌عنوان تفریح‌گاه در فصل بهار و تابستان توسط شاهزادگان قاجاری است. برای همین وجود قلعه‌ی تاریخی و زیبا‌ در این منطقه دور از انتظار نیست. زمانی که جنگی شروع می شد و سربازان دشمن برای تیر اندازی از پائین به بالای قلعه اقدام می کردند،این سوراخ ها مانع از اصابت تیر به نگهبانان و ساکنین شده و باعث شکست دشمن می شد .

از داخل قلعه به دلیل ارتفاع آن به راحتی می‌توان طبیعت زیبا و اطراف آن با زمین‌های حاصلخیز کشاورزی و کوه‌های سرسبز اطراف پوشیده شده است را دید. همین چشم‌انداز زیبای قلعه باعث شده است هر ساله تعداد زیادی از آن دیدن کنند.

یکی از علل اهمیت قلعه چرام، معماری آن است؛ بافت متراکم ایجادشده و این نوع از معماری به‌ندرت در ایران پیدا می‌شود. ضخامت دیوارهای قلعه تاریخی چرام بین ۹۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است. اتاق‌های آن هم بسیار جالب هستند، زیرا طول زیاد و عرض کم دارند. داخل اتاق‌ها تزیینات زیادی به‌کار رفته است، تزییناتی مانند چفدها یا همان قوس‌های شاخ‌بزی و همچنین قوس‌های دایره‌ای. چفد شاخ‌بزی در واقع از کنار هم آمدن متقاطع دو بیضی خوابیده یا ایستاده شکل می‌گیرد و در اصطلاح معماری به آن ناباربر می‌گویند به این معنا که جنبه تزیینی دارد و تحمل وزن زیاد را ندارد.

بهترین زمان برای بازدید از قلعه تاریخی چرام و شهر چرام، فصل بهار است که همه‌جا سرسبز و خرم است و از تماشای طبیعت منطقه و استشمام هوای بی‌نظیرش سیر نمی‌شوید. البته اواخر تابستان هم مناسب است، چون گرمی هوا کم شده و آب‌وهوایی مطبوع در انتظار شماست.