مسجد فریومد؛یادگار فراموش شده خوارزمشاهیان/عکس

در ۱۸۰ کیلومتری شرق شاهرود و شمال شرقی عباس‌آباد و همچنین در دامنه غربی کوه‌های جغتای روستایی به نام فریومد قرار دارد.

کد خبر: ۲۹۴۹۴

تاریخ انتشار : پنجشنبه ۰۹ مرداد ۱۳۹۹-1399 May 09

فریومد نامی آشنا برای ما است و یادآور سربداران، شیخ حسن جوری، قاضی القضات باشتین و ایلخانان مغول و... است.در این روستای زیبا که از توابع شهرستان میامی در شهر شاهرود است. بنایی منحصر بفرد برجای مانده که دیدن آن را به همه - البته پس از بحران کرونا - توصیه می‌کنیم: مسجد فریومد! در این بخش از ایرانگردی همراه ما باشید تا در این مسجد چرخی بزنیم.

تاریخچه مسجد

مسجد جامع فریومد بنایی زیبا در روستای فریومد است که جزو بناهای بزرگ ایران محسوب می‌شود. این مسجد از معدود مساجدی است که گچبری، نقش‌‌ها و کاشیکاری‌‌های زیبای قرون چهارم تا هفتم هجری در بنای آن بکار رفته و به همین دلیل در زمره آثار تاریخی مهم و کم ‌نظیر ایران درآمده است.

مسجد فریومد از تزئینات معماری منحصر به فرد گچی و آجری با تلفیق کاشی فیروزه ‌ای برخوردار است و از نخستین بناهای تاریخی استان سمنان نیز بشمار می‌رود. این بنای زیبا حدود نهصد سال قدمت دارد. دو ایوان بلند رو به روی هم در دو جهت شمالی و جنوبی ایستاده ‌اند و بر دیوارها، طاق ‌ها و سقف و پیشانی ایوان‌ ها، نقوش اسلیمی، گیاهی و هندسی، آجرکاری ‌ها، گچبری‌‌ها، مقرنس ‌ها یا گوشواره‌‌ها و کتیبه‌‌های قرآنی تحسین هر بیننده‌ای را برمی انگیزد.

معماری مسجد

با توجه به اسناد موجود بیان شده است که مسجد جامع فریومد بر روی بقایای یک آتشکده احداث شده و با مساحتی حدود ۸۲۰ متر مربع با نقشه دو ایوانی ساخته شده، دو ایوانچه در طرفین ایوان ها، شبستانی در ضلع شرقی ایوان جنوبی که یحتمل شبستانی به قرینه آن در ضلع غربی نیز وجود داشته، دو رشته رواق در طرفین صحن، اتاق گنبد دار چهار گوش در ضلع غربی ایوان شمالی و سردری مزین است.

این بنا به دوره خوارزمشاهیان و قرن هفتم هجری قمری نیز نسبت داده شده، اما بررسی کالبد معماری و تزئینات اولیه آن که در زیر لایه‌ای از آجرکاری دوره ایلخانی مخفی مانده، تاریخ آن را به این دوره نسبت می دهد اما از سوی دیگر ساختار یکپارچه زبره و نما از مهمترین ویژگی‌های معماری دوره سلجوقی است، این فرضیه را تقویت می‌کند که بنا به احتمال فراوان متعلق به دوره سلجوقی بوده است.

در ضلع شمالی بنا ورودی مسجد قرار دارد و مزین به تزئینات زیبا و منحصربفرد آجرکاری، گچبری و کتیبه‌ نیز هست. سردر آن به صورت ایوانی با قوس شکسته است و در حاشیه داخلی آن، دو ستون نمای آجری اجرا شده است. طرفین ستون نماها نیز تزئینات آجرتراش به شکل هشت ضلعی منتظم وجود دارد که در فضای خالی داخل شعاع‌ های آنها سفال مهری با نقش گیاهی قرار گرفته و گچبری‌‌هایی با نقوش هندسی وجود داشته که بخش اعظم آن فرو ریخته است. اگرچه بروز زمین لرزه های متعدد در طول تاریخ سبب تخریب بخش‌ هایی از این بنا شده است، اما اقدامات صورت گرفته در دوره ایلخانی، موجب شکل گیری مجدد این بنا شده است.