روستایی 1000 ساله در روزهای طلایی

این روزها پشت‌بام‌ها و حیاط‌های روستا ۱۰۰۰ ساله «دولاو» روزهای طلایی خود را می‌گذارند و پر شده از دانه‌های سرخی که محصول انگور تاکستان‌های قدیمی است؛ کشمش‌هایی که به روش خیلی خاص و با مشارکت همه اهالی روستا تولید می‌شود.

کد خبر: ۳۱۲۷۲

تاریخ انتشار : سه‌شنبه ۲۵ شهريور ۱۳۹۹-1399 June 25

گردشبان (gardeshban.ir) :

شاید کسی نمی‌دانست که روزی خزیدن ساقه‌های باریک درخت مو در دل یک بوستان قدیمی و تبدیل آن توسط اهالی فهیم روستا به دانه‌های سرخ کشمش در سال‌های بسیار دور، به محصولی طلایی و پر آوازه در کردستان تبدیل شود و بار میراث 1000 ساله منطقه «دولاو» را به دوش بکشد.

«بولاو» اصطلاحی بومی است که از آن برای مراحل تولید کشمش طلایی کردستان استفاده می‌شود و نامی به قدمت طولانی حیات روستا دارد؛ روستایی با کمتر از ۵۰۰ خانوار، ۷۰ تاکستان و ۱۰۰ تن انگور که تنها ۶۰۰ کیلو کشمش حاصل آن می شود اما نمونه آن در هیچ کجای ایران یافت نمی‌شود.

آن‌چه کشمش‌های طلایی منطقه تاریخی دولاو را منحصر به فرد کرده است، روش تولید آن است؛ روش تولیدی که در سال ۹۴ به خاطر تک بودنش به عنوان آثار ناملموس میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.

آوازه کشمش‌های ارگانیگ و مرغوب دولاو در کشور پیچیده و دلیل آن تقدس و بکارگیری روش سنتی آن در میان اهالی است؛ هر ساله با دعوت از فامیل و خانواده، انگور تاکستان‌ها بوسیله «چنگله» که از درخت ارغوان ساخته شده حمل می‌شود و به کوره رسانده می شود، سپس یک حلب ۱۸ کیلویی خاکستر درخت چنار یا انگور را داخل دیگ بزرگ پر از آب، حدود ۱۰ ساعت می‌جوشانند.

بعد از آن زنان و دختران خیلی با سلیقه و با حوصله انگورها را روی هم و دور دیگ می چینند و آب زلال تیزابی که قبلا تهیه شده را داخل دیگ می‌ریزند و می جوشانند و دو نفر که در طرفین دیگر نشسته اند به نوبت انگورها را داخل دیگ می‌برند و سریع بیرون می‌آورند.

سپس آن‌ها رابه پشت بامی که قبلا گل اندود شده می‌برند و دو تا سه نفر از مردان با تجربه آن‌ها را رو به سمت آفتاب روی بام می چینند و پس از تقریبا ۱۰ روز کشمش‌های قشنگ و طلایی آماده مصرف می‌شوند.

این روش جالب و خاص برای تولید کشمش را یکی از برادران خانواده داوودی که از باغداران منطقه دولاو است، شریح کرده.

او پتانسیل‌های این روستای تاریخی خود را ناب توصیف کرد و از مسئولان خواست توجه بیشتری به این روستا شود چرا که معتقد است کشمش‌های ارگانیگ و مرغوبی در دولاو با روش‌های سنتی و کمترین امکانات تهیه می‌شود که در کشور آوازه دارد و باید بیشتر به آن رونق بخشید.

او در عین حال از کمبود امکانات و زیرساخت‌های توسعه ای این روستای باارزش از جمله نبود جاده و برق در این روستا گلایه‌مند است و گفته، روستای دولاو حدود ۳۰ سال پیش ۵۰۰ خانوار داشته است که اکنون بیشتر آن‌ها به دلیل کمبود امکانات به شهر مهاجرت کرده اند.

وی از دولاو به عنوان روستا هدف گردشگری در کردستان یاد و اضافه کرد: علاوه بر برداشت انگور، ۷۰ خانواده در این روستا مشغول زنبورداری هستند و از جمله دختر او که زنبور دار نمونه ایران شده است و از این راه کسب درآمد می کند.

یکی دیگر از برادران باغدار داوودی با اشاره به قدمت طولانی برداشت انگور در دولاو افزود: روستای گردشگری دولاو قدمتی ۹۳۰ ساله در منطقه دارد و اکنون با ۷۰ باغ، سالانه حدود ۱۰۰ تن انگور از سطح روستا برداشت می شود و سالانه ۶۰۰ کیلو کشمش به روش سنتی در این منطقه تولید و به فروش می رسد، ضمن آن‌که خاکستر تولید شده در منطقه نیز بسیار ارزشمند است.

مراسم تهیه کشمش از تقدس خاصی برخوردار است

جمشید قاسم‌حسنی، محقق و پژوهشگر در کردستان می گوید: مراسم تهیه کشمش که نزد دولابیان از تقدس خاصی برخوردار است و به آن (بولاو) می گویند؛ هرساله دردهه سوم شهریور آغاز و با دعوت اقوام و آشنایان زیادی از سایر مناطق و شهرها انجام می‌شود.

به گفته وی، باغداران انگورها را به وسیله (چنگله، به زبان هورامی در دولاب) و یا (سه وه ته در سایر مناطق کردستان) که از چوب درخت ارغوان ساخته می شود حمل می کنند و آن را به کوره های سنتی می رسانند. برای هر ۳۰ چنگله معادل یک تغار تقریبا یک حلب ۱۸ کیلویی خاکستر درخت چنار یا انگور را داخل دیگ بزرگ پر از آب که به آن (قازان) می گویند حدود ۱۰ ساعت می جوشانند.

او تاکید می کند: نوع خاکستر و مقدار جوشاندن آن بسیار حساس است که تنها از عهده پیرزنان و پیرمردان باتجربه روستا برمی آید.

به عقیده قاسم‌حسنی، برای تهیه «بولاو» در روستا رسم براین است که جمعی از مردان با تجربه صبح زود انگورها را می برند و داخل چنگله می‌گذارند و جوان ترها هم یکی یکی یا دو تا دو تا طناب دور چنگله می‌اندازند و آن‌ها را به محلی که (یاگه کوره) می نامند می‌برند و زنان و دختران هم خیلی با سلیقه و حوصله آن ها را روی هم و دور دیگ می چینند؛ اصولا بعد از نهار کوره را آتش می‌زنند.

او ادامه می‌دهد: آب زلال تیزابی که قبلا تهیه شده و داخل یک بشکه جداگانه ته نشین شده را خیلی با احتیاط به طوری که رسوب آن مخلوط نشود، داخل دیگ می‌ریزند و می جوشانند و دو نفر که در طرفین دیگ نشسته‌اند به نوبت انگورها را داخل دیگ می برند و سریع بیرون می‌آورند.

این پژوهشگر می گوید: کسانی که به اصطلاح بولاو می کنند باید از مهارت و تجربه کافی برخوردار باشند چرا که انگورها احتمال دارد که بسوزند یا گاهی اوقات قسمت هایی از آن ها خشک باشند و به کشمش تبدیل نشوند. بعد چنگله ها را کنار می گذارند تا مقداری آب آن ها گرفته شود سپس آن ها رابه پشت بامی که قبلاً گل اندود شده و در محل به آن (هیله ساو یا ناویایی) می گویند می برند و دو تا سه نفر از مردان باتجربه آن ها را رو به سمت آفتاب روی بام می چینند و پس از تقریبا ۱۰ روز شاهد کشمش های قشنگ و پرنوری می شوند که دل رهگذران را نوازش می کند.

او قشنگ ترین خاطره مراسم بولاو را که هرگز فراموش نمی شود و هرساله در روستا از آن یاد می‌شود، دور هم جمع شدن، خندیدن مردم روستا و تقدیر از زحمات باغداران می‌داند و یادآور می‌شود: باغداران انگور درهمان سرخرمن مقدار زکات آن را حساب کرده و به مستحق آن می رسانند.

«بولاو» در سودا برندسازی

جعفری، مسئول امور باغبانی شهرستان سنندج غالب محصول روستا دولاو را انگور ذکر می‌کند و می‌گوید: علاوه بر مصرف تازه خوری و عرضه در بازار، غالب این محصول به صورت کشمش فرآوری می‌شود.

به گفته وی، این کشمش، محصولی برگرفته از دانش بومی منطقه بوده و افراد روستا تبحر خاصی در تهیه بولاو دارند و در واقع هر خانه در این روستا خود یک کارگاه محسوب می‌شود.

جعفری تهیه «بولاو» را نیازمند حمایت و برندسازی می‌داند و می‌افزاید: ایجاد کارخانه صنایع تبدیلی، کارگاه‌های بسته‌بندی و بازار فروش از جمله عوامل موثر بر تحقق برندسازی بولاو در این منطقه است و هنوز اقدام خاصی در این زمینه صورت نگرفته است. کشمش طلایی این منطقه به صورت فله‌ای به فروش می‌رسد و اگر تولید کشمش و فروش آن به اسم دولاو برندسازی شود، به قیمت مناسب تری به فروش می‌رسد.

جعفری سطح زیر کشت انگور در دولاو را ۱۵۰ هکتار عنوان کرد و افزود: سالانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن کشمش در دولاو تولید می‌شود و امسال نیز از وضعیت مطلوبی برخوردار است.

انگور از مهم‌ترین میوه‌هایی است که کشت و تولید آن در کردستان از سابقه طولانی برخوردار است، اما در اثر توجه نکردن به مسایل باغداری و از جمله تاکداری، بوستان‌های منطقه دولاو از فناوری صحیح و پیشرفته‌ای بهره‌مند نبوده و اغلب با روش‌های اولیه کشت سنتی به تولید می‌رسند.

متاسفانه به دلیل نداشتن صنایع تبدیلی متناسب و عدم جذب کامل محصول تولیدی در بازارهای داخلی، همه ساله قسمت عمده محصول انگور باغداران این منطقه از بین رفته و خسارت قابل توجهی به آنان وارد می‌شود.

ایسنا نوشت، با درک این مشکلات می‌توان با استفاده از روش‌های صنعتی خشک کردن انگور و ایجاد خشک کن نواری متحرک که بتواند با ظرفیت‌های بالا و در مدت زمان کوتاه انگور را خشک و به کشمش تبدیل کند، اقدام به اجرا طرح تولید کشمش به روش صنعتی کرده و بدین ترتیب با تولید محصولی با کیفیت مناسب، گامی مؤثربرای موفقیت در بازارهای جهانی برداشته شود.

بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه

پنجره