gardeshban.ir

حجره هايی كه در حياط ها واقع شده اند با ايوانچه های كاربندی شده نشانگر كمال زيبايی و سنجيدگی طرح مي باشند كه محور های شرقی ـ غربی و شمالی ـ جنوبی بازار از آنها می گذرند . محورهای عمود بر هم در چهار سوق كاروانسرا به هم می پيوندند و معماری مكتب قزوين در فضاهای تجاری را به شيوه ای بسيار زيبا و ماندگار به نمايش می گذارند . بر فراز اين چهار سوق گنبدی بزرگ و در چهار طرف آن چهار نيم گنبد قرار دارد كه همگی دارای كار بندی و در اوج زيبايی هستند . ورودی های متعدد و بلند ، حياط های وسيع ، بارانداز و شترخان بزرگ با بيش از يكصد ستون آجری ، گرمابه ، هشتی های با شكوه و حجره هايی كه دور تا دور فضا های باز و در دالان های طول و دراز گسترده و از تزئينات آجر تراش و كاشی برخوردارند اين مجموعه را به زيبايی تمام آراسته اند.

معماری بنای سعدالسلطنه

کاروانسرای سعدالسلطنه از بناهای تو در تو تشکیل شده. در سرتاسر حیاط آن حجره هایی دیده می شود که تزییات بسیار خاصی دارند و قسمت هایی از بازار از هم می گذرند. این بنا دارای چندین ورودی، چندین حیاط وسیع، حجره های متعدد، هشتی های باشکوه دالان های طویل و تزیینات آجرتراشی شده است.

کاروانسرای سعدالسلطنه از بناهای تو در تو تشکیل شده است. در سرتاسر حیاط آن حجره هایی دیده می شود که تزییات بسیار خاصی دارند و قسمت هایی از بازار از هم می گذرند. این بنا دارای چندین ورودی، چندین حیاط وسیع، حجره های متعدد، هشتی های باشکوه دالان های طویل و تزیینات آجرتراشی شده است.

این کاروانسرا همانطور که در بالا گفته شد، در دوران گذشته نقش تجارتی داشته و از آن به عنوان مرکزی برای فعالیت های تجاری و بازرگانی استفاده می شده است. اما بعد از تغییراتی که در روسیه اتفاق افتاد، موقعیت مهم تجاری اش را از دست داد. شاید مهم ترین قسمت کاروانسرا را بتوان چهار سوق آن دانست که بر بالای آن گنبد بزرگ کاشیکاری شده ای قرار دارد. البته سقف این گنبد نورگیری ندارد و چهار طرف آن را چهار نیم گنبد نورگیر دار فرا گفته است که باعث می شود تا فضا بزرگ تر از آنچه که هست، نشان داده شود.

همانطور که گفته شد، کاروانسرای سعدالسلطنه دارای ۷ حیاط است که بزرگ ترین آن، ۳۰۷۳ متر مربع وسعت دارد و البته حدود ۱۵۰۰ متر آن فضای باز است و بقیه ی آن ترکیبی از فضاهای نیمه باز و بسته است. یکی دیگر از حیاط های این بنا، نگار السلطنه نام دارد که دو حجره و دو انبار بسیار بزرگ در آن قرار دارد. حیاط دیگر این بنا با نام سعدیه یک گرمابه و ۱۰ حجره دارد.

کاروانسرای سعدالسلطنه تا حالا مرمت شده است و این بازسازی هنوز هم ادامه دارد. مرمت این بنا زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و تا حالا قسمت های زیادی از آن مرمت شده است. قرار است تا بخش هایی که کاملا بازسازی شده اند و دیگر نیاز ی به تعمیر ندارند، کاربری های جدید پیدا کنند که برای مثال، رستوران، تولیدی و فروشگاه لباس بخشی از این کاربری هاست.کاروانسرای سعد لاسلطنه در سال ۱۳۱۶ به عنوان یکی از زیر مجموعه های بازار قزوین ثبت ملی شد و بعد در سال ۱۳۷۷ جداگانه به ثبت ملی رسید.

برخی می گویند چون مجموعه کاروانسرا در محل میدان چوگان دوران صفویه (کاخ باغ سعادت، میدان سعادت) بنا شده بود، به آن سرای سعادت می‌گفتند. محمدباقرخان سعدالسلطنه اصفهانی حاکم وقت شهر قزوین در اواخر دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار (سال ۱۳۱۰ هجری قمری) با توجه به مراودات اقتصادی فراوان ایران با روسیه و ترکیه، دستور داد کاروانسرایی در زمینی به مساحت ۲٫۷ هکتار با حدود ۴۰۰ حجره در شهر قزوین بنا کنند و لقب خویش را روی آن نهاد و کاروانسرای سعدالسلطنه بعد از حدود دو سال با همت دو معمار اصفهانی و دو معمار قزوینی یعنی در سال ۱۳۱۲ هجری قمری به بهره‌برداری رسید. کاروانسرای سعدالسلطنه تا قبل از جنگ جهانی اول، مرکز تجارت و فعالیت بازرگانی شهر محسوب می‌شد که بعد از تغییرات سیاسی حکومت روسیه، موقعیت خود را به عنوان پل ارتباطی بازرگانی بین اروپا و آسیا از دست داد و حیات اقتصادی خود را به صورت نیمه فعال ادامه داد. برخی از حجره‌های کاروانسرای سعدالسلطنه به صورت غرفه‌های تجاری مستقل اداره می‌شد و برخی نیز به صورت انبار و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه تبدیل به کارخانه آرد سلامت و کارخانه تولید کشمش شد و قسمت‌های دیگر به عنوان کارگاه‌های تولیدی کفش، فرشبافی، چوب بری و … مورد استفاده قرار گرفت و این باعث شد این اواخر مردم آنجا را «بازار چوب» بنامند.

این کاروانسرا یکی از معدود کاروانسراهای ایران است که دارای چندین حمام، سرا، تیمچه، شترخان، راسته، چهارسوق، مسجد، چایخانه و … است.عملیات مرمت این مجموعه نیز در قالب تفاهم‌نامه از طریق صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی سازمان میراث‌ فرهنگی به سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری قزوین واگذار شده بود، تقریبا به اتمام رسیده است. این اثر تاریخی ابتدا در تاریخ ۱۳۱۶/۹/۱۷ با شماره ثبت ۱۰۲۱ در زیر مجموعه بازار قزوین ثبت شد، سپس در مورخ ۱۳۷۷/۵/۱۱ با شماره ۲۰۸۹ به صورت مجزا به نام کاروانسرای سعدالسلطنه ثبت و بعدها گرمابه سعدیه با شماره ۱۲۵۹۸ در تاریخ ۱۳۸۴/۵/۱۱ از کاروانسرا منفک گردید.

در حال حاضر در این مجموعه چندین کافه، رستوران و فروشگاه‌های صنایع‌دستی قزوین و آموزشگاه‌های هنری تاسیس شده است.از هنرهای سنتی و صنایع دستی این شهر می‌توان به نقاشی، فرش‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی و منبت‌کاری اشاره کرد.

نحوه دسترسی به کاروانسرای سعدالسلطنه

برای رفتن به این کاروانسرا باید بعد از رفتن به شهر قزوین، به سمت مرکز شهر یعنی خیابان امام خمینی بروید. این کاروانسرا در آنجا قرار دارد.