gardeshban.ir

اردبیل جزو شهرهای هزار رنگ ایران است. هرچقدر هم که مسافرت شما در این شهر طولانی باشد، باز هم چیزهای جدیدی برای تجربه کردن در آن وجود دارد. شهری که هم آثار باستانی دوره‌های تاریخی مختلف را در خود جای داده و هم طبیعت بکر و هوای مطلوبی دارد. با مسافرت به این شهر با یک تیر دو نشان می‌زنید. البته دو نشان برای زمانی است که سایر ویژگی‌های اردبیل مانند غذاهای سنتی خوش طعم، پارک‌های اردبیل و تفریحات آن را در نظر نگیریم!

پل‌های تاریخی اردبیل کدام هستند؟

آنچه پیش از بازدید جاهای تاریخی اردبیل باید بدانید

اردبیل یکی از پایتخت‌های سلسله صفویه بوده است. مکان های تاریخی شهرهایی که پایتخت بوده‌اند، ویژگی‌های منحصربه‌فردتری دارد. آثار تاریخی اردبیل را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول معماری‌های باستانی و تاریخی هستند که در این مقاله به صورت کامل آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.

دسته دوم آثاری هستند که باستان‌شناسان آن‌ها را از جاهای تاریخی اردبیل کشف کرده‌اند. این آثار در موزه‌های استان اردبیل نگهداری می‌شوند. به همین دلیل بهتر است کنار بازدید از مکان های تاریخی اردبیل، بازدید از موزه‌ها را هم در برنامه خود قرار دهید.

1- آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، آرامگاه هنر اردبیل

معماری ایرانی با دین اسلام پیوند خورده است. به همین دلیل مسجدها، عبادتگاه‌ها و مراکز مذهبی تاریخی در ایران، زیباترین معماری را دارند. در این آرامگاه افرادی چون شیخ صفی‌الدین اردبیلی، شاه اسماعیل صفوی و مادر شاه تهماسب دفن شده‌اند. به دلیل وجود آرامگاه این افراد، اردبیل زمان صفویه اهمیت خاصی برای پادشاهان داشته است.

معماران این بنا تمام هنر خود را به کار گرفته‌اند و از سبک‌های مختلف کاشی‌کاری، معرق و مقرنس‌کاری و گچ‌بری استفاده کرده‌اند. آثار هنری دیگری چون نقره‌کاری، منبت، نقاشی، خطاطی، طلاکاری و تذهیب که همگی کارهای اساتید به نامی چون میرداماد و میرقوام‌الدین هستند، در این آرامگاه وجود دارد.

معماران این آرامگاه به عرفان و صوفی‌گری هم توجه ویژه‌ای داشته‌اند. مسیر رسیدن به آرامگاه هفت بخش دارد که به نشانه هفت مرحله عرفان است.

ساعات کاری آرامگاه

از فروردین تا شهریور، بازدید از این آرامگاه برای عموم در ساعات ۸ صبح تا ۲۰:۳۰ آزاد است. از مهر تا اسفند هم ساعات بازدید از این اثر تاریخی، ۸ صبح تا ۱۷:۳۰ عصر است.

2- تجربه غذاهای سنتی اردبیل در خانه تاریخی صادقی

این خانه در دوره قاجار بنا شد. خانه صادقی در حال حاضر یک هتل رستوران سنتی است که در آن غذاهای سنتی اردبیل هم سرو می‌شود. خانه صادقی در سال ۱۲۴۳ بنا شده و سه بخش مختلف دارد. خانه‌های خان‌نشین معمولا بخش‌های مجزایی برای رفت‌وآمدهای تجاری، مذهبی و خانوادگی داشته‌اند.

رویایی‌ترین چیزی که می‌توان درباره جاهای تاریخی اردبیل تصور کرد، این است که روزگاری افرادی در چنین خانه‌های بی‌نظیری زندگی می‌کرده‌اند! پنج دری‌هایی که با شیشه‌های رنگی تزیین شده‌اند، مقرنس‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های فوق‌العاده، حوض و باغچه‌ بی‌نظیر این خانه هر مهمانی را به وجد می‌آورد؛ چه رسد به افرادی که مدت‌ها در این خانه زندگی کرده‌اند.

3- خانه تاریخی میرفتاحی (موزه مفاخر دینی)، تجلی هنر اسلیمی

خانه میرفتاحی یکی از خانه‌های محله قنبلان یا تازه میدان است. در گذشته تازه میدان جزو اولین محله‌های اردبیل و اعیان‌نشین بوده است. چند مورد از جاهای تاریخی اردبیل از جمله خانه میرفتاحی در آن واقع شده است. حاج میرفتاح و پسرانش جزو روحانیون به نام در اردبیل بوده‌اند.

خانه تاریخی میرفتاحی دو بخش اندرونی (برای زندگی خانوادگی) و بخش بیرونی (برای برگزاری مراسم‌های مذهبی) داشته است؛ اما امروز تنها بخش بیرونی خانه باقی مانده و به موزه مفاخر دینی اردبیل تبدیل شده است.

این خانه روه‌بروی بازار امام حسین محله تازه میدان قرار دارد. لوکیشن خانه میرفتاحی هنوز روی نقشه ثبت نشده است. اگر لوکیشن این محل را دارید، لینک آن را انتهای مقاله کامنت کنید تا این عضو از لیست جاهای تاریخی اردبیل از دید گردشگران تاریخ دوست، دور نماند.

برخی از خانه‌های تاریخی اردبیل با دوران بعد از خودشان پیوند. خورده‌اند. مثلا خانه تاریخی رضازاده یکی از جاهای تاریخی اردبیل است که با هشت سال جنگ تحمیلی همراه شد. این خانه دو طبقه دارد و هر دو طبقه آن به یادگارها، عکس‌ها، وصیت‌ نامه‌ها و یادگاری‌های دلاوران جنگ تحمیلی اختصاص یافته است.

جالب است بدانید که داخل خانه تاریخی رضازاده، با حفظ بافت سنتی و معماری اسلیمی، به سبک مدرن بازسازی شده است. تنها رنگ دیوارها، طاقچه‌ها و سایر جزئیات داخل ساختمان تغییر کرده؛ اما بافت اصلی آن کاملا حفظ شد. نمای بیرونی خانه، همان تغییرات ساده را هم نداشته و هر گردشگری از بدو ورود، متوجه می‌شود به خانه‌ای از دوران قاجار سفر کرده است.

خانه رضازاده در محله اوچگدان اردبیل قرار دارد.

5- خانه تاریخی مناف‌زاده، نماد معماری پهلوی

یکی از ویژگی‌های جاهای تاریخی اردبیل این است که در دوره‌های تاریخی مختلف ساخته‌ شده‌اند. این آثار تاریخی شبیه به خواهر و برادرهایی هستند که در عین شباهت ظاهری، تفاوت‌هایی هم دارند. سبک معماری ایرانی، در دوران تمام سلطنت‌ها اصالت خود را حفظ کرده؛ اما معماران هر دوره چیزی به آن اضافه کرده‌اند.

در خانه تاریخی مناف زاده دیگر خبری از اوروسی و شیشه‌های رنگی نیست. اما عمارتی است باشکوه که دربرابر باغی آباد و حوضی بزرگ استوار مانده است. جالب است بدانید که زلزله هشت ریشتری هم آسیب چندانی به این خانه وارد نکرد و هنوز هم پذیرای مهمانان است. داستان آشنای استواری مردمان ترک، در جاهای تاریخی اردبیل هم به چشم می‌خورد!

خانه مناف زاده به حوزه هنری اردبیل واگذار شد. اما هنوز مشخص نیست که حوزه هنری چه کاربری را برای آن در نظر گرفته است. اگر به این خانه رفته‌اید و اطلاعات تازه‌ای از آن دارید، حتما آن را با ما هم در میان بگذارید.

این خانه در میدان سرچشمه، کوچه رحمانی قرار دارد.

6- خانه وکیل الرعایا، آینه‌سرای اردبیل

خانه وکیل الرعایا هم جزو جاهای تاریخی اردبیل است که در دوران قاجار بنا شد. این خانه با دوران مشروطیت پیوند خورده و محل برگزاری جلسات سران مشروطه در ادبیل بوده است. این خانه علاوه‌بر سایر ویژگی‌های معماری قاجار چون مقرنس‌کاری و اوروسی، دیوارهای آینه کاری شده هم دارد. چیزی که امروزه بیشتر آن را در حرم‌های بزرگان مذهب می‌بینیم.

خانه وکیل الرعایا یکی از جاهای تاریخی اردبیل است که بخاطر بی‌توجهی و عدم رسیدگی، آسیب‌های بسیاری دید استه. بعد از فوت آخرین وارث این خانه، بنا به حال خود رها شد. در سال‌های بعد هم شهرداری برای گسترش محله، بخشی از این خانه را خراب کرد.

این خانه در محله طوی یا طاوار واقع شده است.

7- جمعه مسجد، هشتصد سال زندگی

جمعه مسجد جزو جاهای تاریخی اردبیل است که پیش از صفویه ساخته شد. قدمت ساخت جمعه مسجد به دوره سلجوقیان باز می‌گردد و جزو قدیمی‌ترین مکان‌های تاریخی اردبیل است. این مسجد کنار آتشکده زرتشتی‌ها قرار داشت؛ اما مغول‌ها هنگام حمله به ایران، بنای آتشکده را با خاک یکسان کردند.

جمعه مسجد هم از حملات مغول در امان نبوده و امروز تنها بخشی از آن باقی مانده است. البته زلزله سال ۶۷ در اردبیل هم یکی از علت‌های تخریب این مسجد و آتشکده کنار آن بوده است.

درحال‌حاضر گردشگران می‌توانند از ایوان و مناره مسجد بازدید کنند. جالب است بدانید باستان‌شناسان در محل جمعه مسجد، آثاری پیدا کرده‌اند که قدمت آن‌ها به قرن چهارم و پنجم هجری باز می‌گردد. پس اگر به آثاری که اجداد دیرین ایران ساخته‌اند، علاقه دارید، بازدید از جمعه مسجد را فراموش نکنید.

این مسجد در بلوار مدنی اردبیل واقع شده است. بازدید از آن رایگان است و محدودیت زمانی هم ندارد.

8- کلیسای مریم مقدس، معماری ایرانی در بنایی مسیحی

یکی از جذابیت‌های ایران، اتحاد ادیان مختلف است. این موضوع را حتی در جاهای تاریخی اردبیل و تمام شهرهای دیگر هم مشاهده می‌کنیم. ویژگی منحصربه‌فرد معماری در کلیساها، نقاشی‌های روی دیوارهای آن‌هاست. این نقاشی‌ها مفاهیم دینی مسیحیت را به تصویر می‌کشند.

صحبت‌های بسیاری درباره قدمت این کلیسا وجود دارد. روی درب آن تاریخ ۱۸۷۶ میلادی درج شده است. اما برخی از کارشناسان می‌گویند این تاریخ نصب درب روی کلیسا بوده و قدمت ساختمان کلیسا بیشتر است. در هر صورت تخریب قسمت‌های مختلفی چون مدرسه کلیسا، نشان از قدمت زیاد این مکان تاریخی می‌دهد.

کلیسای مریم مقدس از سال ۱۳۲۳ به بعد به عنوان یکی از مکان های تاریخی اردبیل شناخته شد. بعد از این سال دیگر مراسم‌های مذهبی در آن برگزار نکردند. اما تا امروز پذیرای گردشگران بوده است.

این کلیسا در کوچه‌ای به نام ارمنستان گازران واقع شده است.

9- بقعه کلخوران، تمام آنچه یک علاقمند به تاریخ دوست دارد

جاهای تاریخی اردبیل در محله‌های مختلف این شهر قرار گرفته‌اند. بقعه کلخوران در محلی به همین نام واقع شده و آرامگاه شیخ امین‌الدین جبرئیل است. البته کلخوران در ابتدا روستایی در اطراف اردبیل بود. اما با توسعه شهر، به یکی از محله‌های آن تبدیل شد.

این بقعه اهمیت ویژه‌ای برای صفویان داشت. چرا که جد بزرگشان، پدر شیخ صفی‌الدین اسحاق اردبیلی، در این محل دفن شده بود. مقبره‌ها، باغ بقعه، رواق، ایوان و اندرونی آن از جمله جاذبه‌های تاریخی بقعه هستند که توجه گردشگران را به خود جلب می‌کنند.

در این بقعه آثار منحصربه‌فردی چون کتیبه نهج‌البلاغه به هنر استاد علیرضا عباسی هم وجود دارد. مقرنس‌کاری، طلاکاری، نقاشی و گچ‌کاری هم هنرهای مشترک بین جاهای تاریخی اردبیل است و بقعه کلخوران هم از این هنرها بی‌بهره نیست.

10- بازار بزرگ اردبیل، تلفیق تاریخ و تجارت

اردبیل هم مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران بازار تاریخی دارد. بازار بزرگ اردبیل با نام بازار قدیمی هم شناخته می‌شود. بعضی از جاهای تاریخی اردبیل مانند بازار سنتی، هنوز هم پویا هستند و به همین دلیل بازدید از آن‌ها لذت دوچندان دارد.

رونق اصلی بازار بزرگ اردبیل به دوران حکومت صفویان بر می‌گردد. زمانی که اردبیل پایتخت کشور و مرکز اصلی تجارت ایران بود. اما قدمت ساختمان بازار مشخص نیست. در بنای آن، آثاری از دوران سلجوقیان و زندیه هم دیده می‌شود.

قسمت‌های مختلف بازار قدیمی اردبیل

این بازارها هم مانند بازارهای سنتی دیگر از چندین بخش تشکیل شده است:

• تیمچه‌سرا
• مسجد
• راسته‌های بازار
• سراهای مختلف چون قیصریه، بازار خراط‌ها، بازار بقال‌ها، بازار کرباس فروش‌ها و…
• گرمابه بازار

بازار بزرگ اردبیل روی گول مپ

11- حمام تاریخی اوچدکان، اثر دیگری از خاندان صادقی در تاریخ اردبیل

یکی از جاهای تاریخی اردبیل، خانه تاریخی صادقی بود. این حمام نیز اثر تاریخی دیگری است که به همت این خانواده در سال ۱۲۹۵ شمسی ساخته شد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد حمام اوچدکان، نقاشی‌هایی است که روی دیوار آن کشیده‌اند. این نقاشی‌ها شامل طرح‌های سنتی، گل و بوته و… هستند.

حمام تاریخی اوچدکان قسمت‌های مختلفی چون گرمابه، خزینه، شاه نشین و استخر آب سردی به نام چال حوض دارد. همچنین در بخشی از این حمام، فضایی به نام خلوتی ساخته شده که مخصوص استحمام اشراف بوده است.

حمام اوچدکان هم جزو آن دسته از مکان های تاریخی اردبیل است که به آن رسیدگی نمی‌شود. به عنوان مثال آتش سوزی سال‌های گذشته باعث از بین رفتن بسیاری از نقاشی‌های روی دیوارهای آن شد. اما این حمام به ثبت ملی رسیده و یکی از جاهای تاریخی اردبیل برای بازدید گردشگران است.

حمام تاریخی اوچدکان روی گوگل مپ

لوکیشن این حمام تاریخی هنوز روی نقشه گوگل ثبت نشده است. اگر شما می‌دانید این گرمابه دقیقا در کدام نقطه از منطقه اوچدکان قرار گرفته، می‌توانید محل آن را برای ما ارسال کنید. ثبت جاهای تاریخی اردبیل روی نقشه و افزایش بازدید عموم‌، توجه سازمان میراث فرهنگی را برای بازسازی این بنا جلب می‌کند.

12- حمام تاریخی پیرزرگر، گرمابه مظلوم اردبیل

حمام تاریخی پیرزرگر نزدیک مسجدی با همین نام ساخته شده است. این حمام نیز قسمت‌های مختلفی دارد و در معماری آن، نقش‌های ایرانی اسلامی دیده می‌شود. قدمت این حمام تاریخی به زمان قاجار بر می‌گردد.

خبرهایی درباره واگذاری حمام پیرزرگر به بخش خصوصی منتشر شده است. این خبر نویدبخش این است که در آینده‌ای نزدیک، حمام مرمت می‌شود و به عنوان یک اثر تاریخی برای بازدید عموم مردم آماده خواهد شد.

13- حمام تاریخی شیخ، گرمابه‌ای که موزه صنایع‌دستی شد

حمام تاریخی شیخ هم یکی از جاهای تاریخی اردبیل است که در دوران صفویه بنا شد. البته الان دیگر کاربری گرمابه ندارد و به مرکز صنایع دستی اردبیل تبدیل شده‌ است. اکنون گردشگران می‌توانند هم از فضای تاریخی حمام بازدید کنند و هم صنایع دستی منحصربه‌فرد اردبیل را ببینند. صنایع دستی و شیرینی‌های محلی جزو سوغات اردبیل هستند.

در حمام تاریخی شیخ، علاوه‌بر نمایش صنایع دستی، کارگاه‌هایی هم برگزار می‌شود. بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک روند ساخت صنایع دستی را ببینند و بیشتر با آن آشنا شوند. این برنامه، اشتیاق گردشگران را برای بازدید از گرمابه شیخ دوچندان می‌کند.

معماری گرمابه تاریخی شیخ هم مانند سایر گرمابه‌های دوران قاجار پر از نقش‌ونگار است. ترکیب هنر اساتید امروزی با معماری و نقش و نگارهای سنتی حمام شیخ، توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.

حمام شیخ روی گوگل مپ

این گرمابه نزدیک آرامگاه شیخ صفی الدین واقع شده است.

14- شهر یری و گورستان تاریخی، گورستان هزاران سال پیش از میلاد

زمانی که صحبت از قدمت شهر یری و گورستان تاریخی آن می‌شود، نظر باستان‌شناسان بین دو، سه و حتی هفت هزار سال پیش از میلاد مسیح متغیر است! این گورستان باستانی جزو عجیب‌ترین جاهای تاریخی اردبیل است. در این گورستان چند سنگ نگاره وجود دارد که روی آن‌ها نقش انسان، بز کوهی، صلیب و نقش‌های نامفهوم دیگری ثبت شده است؛ اما این تنها جاذبه شهر یری نیست.

در این منطقه گورهایی با سنگ قبرهای عجیب وجود دارد که تعداد آن‌ها از سنگ نگاره‌ها بیشتر است. سنگ قبرها در اندازه‌های مختلف هستند و نقش‌های روی آن‌ها شبیه به انسان است؛ البته بدون دهان!

در نزدیکی گورستان قلعه‌ای به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد شهر یری در گذشته یک منطقه مسکونی بوده است. باستان‌شناسان تخمین زده‌اند که انسان‌ها حداقل از ۶ هزار سال قبل از میلاد مسیح در اردبیل زندگی می‌کرده‌اند. آثار به دست آمده از این منطقه، در موزه خلخال نگهداری می‌شود.

شهر یری و گورستان روی گوگل مپ

شهر یری جزو مهم‌ترین مناطق باستانی ایران و بزرگ‌ترین منطقه تاریخی اردبیل است. شهر یری نزدیک روستای پیرازمیان و در ۳۱ کیلومتری مشگین شهر قرار دارد.

15- محوطه باستانی قلعه خسرو، یادگار عصر آهن در اردبیل

محوطه تاریخی قلعه خسرو هم جزو قدیمی‌ترین جاهای تاریخی اردبیل است که قدمت آن به عصر آهن باز می‌گردد. عصر آهن حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ سال پیش از میلاد بوده است. قلعه خسرو در گذشته منطقه‌ای مسکونی بود و احتمالا کشاورزان منطقه در آن سکونت داشته‌اند. رودخانه قره سو علت رواج کشاورزی در این منطقه بوده است.

در محوطه باستانی قلعه خسرو، دو قلعه و یک گورستان وجود دارد. گورهای گورستان به مرور زمان از بین رفته‌اند و اکنون تنها چند گور با فاصله‌های زیاد در آن دیده می‌شود. این قلعه در بالای کوه شوش‌داغی واقع شده است. اگر به جاهای تاریخی اردبیل و ایران باستان علاقه دارید، حتما بازدید از آن را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهید.

این منطقه دسترسی محلی دارد. محوطه آن روی نقشه به صورت حدودی مشخص شده است و به همین دلیل با لوکیشن به محل دقیق قلعه نمی‌رسید. برای رفتن به قلعه خسروی اردبیل ابتدا باید به سمت روستای گندشمین بروید. این مسیر یک جاده آسفالت است. نرسیده به روستای قوناق قیران جاده‌ای خاکی برای دسترسی محلی کشاورزان به زمین‌های کشاورزی قرار دارد.

بعد از دو کیلومتر رانندگی در این جاده خاکی، به دوراهی می‌رسید که باید از سمت چپ بروید. بعد از طی کردن یک کیلومتر دیگر، به قلعه خسرو خواهید رسید.

لوکیشن این منطقه روی نقشه به صورت تقریبی مشخص شده است.

16- قلعه اولتان، میراثی تخریب شده

قلعه اولتان از جاهای تاریخی اردبیل است که در نزدیکی شهرستان پارس آباد قرار دارد. اما اکثر قسمت‌های آن تخریب شده است. آثار باستانی به دست آمده از این قلعه و قسمت‌های باقی‌مانده آن نشان می‌دهد که اولتان در گذشته یک دژ نظامی بود. شواهد موجود نشان می‌دهد بخش بزرگی از قلعه اولتان زیر خاک قرار گرفته. اما هنوز اقدامی برای اکتشاف آن انجام نشده است. این قلعه برای اولین در دوران ساسانیان ساخته شد. اما تا صده دوازدهم هجری هم دژ نظامی پارس آباد بوده است.

امروز جز تابلوی تاریخچه قلعه اولتان، راه مسدود و سازه‌های تخریب شده، چیزی وجود ندارد. البته همین سازه‌های محدود در میان دشت مغان قرار گرفته‌اند و سرسبزی و آبادانی این منطقه، گردشگران را به بازدید از قلعه اولتان تشویق می‌کند.

این قلعه در ۱۲ کیلومتر پارس آباد و در نزدیکی ساحل رودخانه ارس یا آراز واقع شده است.

17- برج شاطر، هندسه معماری ایران

برج شاطر با نام گنبد شاطر هم شناخته می‌شود و یکی از هندسی‌ترین جاهای تاریخی اردبیل است! داخل برج شکل استوانه‌ای دارد، اما نمای بیرونی آن ده ضلعی است. برج شاطر تنها جاذبه تاریخی این منطقه نیست. تپه‌های تاریخی هم که قدمت آن‌ها به دوران قبل از اسلام بازمی‌گردد، از دیگر آثاری هستند که اطراف برج وجود دارند. احتمال می‌رود اصالت این مکان های تاریخی اردبیل به دوران اشکانی بازگردد.

طراحی ازاره ۵ متری برج شاطر هم زیبایی هندسی این نما را دوچندان کرده است. این ازاره از ۴ برج سنگ‌تراش تشکیل شده است. ورودی برج در پایه سنگی ضلع شرقی قرار دارد. کتیبه‌ای درباره قدمت و تاریخچه قلعه شاطر باقی نمانده است. اما باستان شناسان از شباهت آن به گنبدها و مقبره‌های دیگر تخمین می‌زنند در قرن هشتم هجری ساخته شده باشد.

این برج در روستای صومعه واقع شده است.

کلام آخر؛ جاهای تاریخی اردبیل روایت‌گر خاطرات دوران باستان تا معاصر

هرکدام از جاهای تاریخی اردبیل برای دوران تاریخی متفاوتی هستند. با یک بار سفر به اردبیل می‌توان با دوره‌های مختلف باستانی و حتی تاریخ معاصر آشنا شد. اردبیل یک مقصد کامل برای مسافرت است! طبیعت بکر، هوای مطلوب حتی در تابستان، آثار تاریخی، فضاهای تفریحی و امکانات گردشگری استان اردبیل، آماده هستند تا تجربه‌ای خاطره‌انگیز برای مسافران رقم بزنند.