gardeshban.ir

کازرون شهری است که در زمان ساسانیان بنیان نهاده شده‌است. کازرون در دوره هخامنشیان به گازرا شهرت داشته‌ است و در زمان ساسانیان توسط شاپور اول از نو ساخته شد. 

کازرون در آن زمان به بلدالعتیق شهرت داشته و از توابع بیشاپور بوده‌ است. شهر بیشاپور در شمال بلدالعتیق به فرمان شاپور یکم ساسانی تشکیل شده است و پایتخت زمستانی او و یکی از مشهورترین و مهمترین شهرهای ساسانیان بوده است.

از جاهای دیدنی کازرون می‌توان به شهر تاریخی بیشاپور و مجسمه شاپور اول در غار شاپور اشاره کرد. غار شاپور هم اکنون یکی از جاذبه‌های جذاب گردشگری طبیعی و تاریخی این شهرستان است. برخی غارها نه تنها از مناظر طبیعی چشم‌نوازی برخوردارند بلکه جذابیت آن‌ها با میراث فرهنگی نیز گره خورده است و از دو جنبه تاریخی و طبیعی جایگاه ویژه‌ای نیز دارند. 

یکی از این غارها، غار شاپور در این شهرستان است که نه تنها از جذابیت طبیعی برخوردار است بلکه وجود مجسمه تاریخی شاپور عنصر تاریخی نیز برای آن رقم زده است.

غار شاپور از غارهای تاریخی بسیار پراهمیت ایران است. به نظر می‌​رسد غار قبل از دوران ساسانیان از مکان​‌های مذهبی و آیینی ساکنان آن منطقه بوده و به مانند غار باباجابر و نیاسر مراسمی در آنجا انجام می​‌شده است. از آنجا که اردشیر و شاپور اول روش وحدت مذهبی را میان مردم اجرا می​‌کردند، از این رو اردشیر برای محو اعتقادات گذشته مردم منطقه نیاسر، آتشکده‌​ای بزرگ هم‌جوار غار نیاسر می‌​سازد و شاپور هم دستور ساختن مجسمه‌اش را درون این غار می‌​دهد.

غار شاپور در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در شهرستان کازرون مهم‌ترین پایتخت ساسانیان در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانه آن حدود ۳۰ متر است. جاده آسفالته به طول ۶ کیلومتر دره را به روستای تنگ چوگان متصل می​‌کند، از این روستا با ۵ ساعت کوه​پیمایی می​توان به دهانه غار رسید. این غار  به سبب قرار گرفتن مجسمه شاپور بر دهانه آن به غار شاپور معروف شده است. مجسمه ۶ متری شاپور بر دهانه این غار، شاهکار پیکر تراشی ایران باستان است. مجسمه شاپور از یک ستون چکیده غول‌پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده  است و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال هم‌چنان پابرجا و تنها مجسمه باقی‌مانده از دوران باستان است که حدود ۷ متر ارتفاع دارد.

 بعد از گذشت سال‌ها کماکان سر این مجسمه سالم است ولی دو دست آن شکسته‌اند. ظاهرا این مجسمه بر اثر زمین‌ لرزه واژگون شده بوده که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش ایران و بدون لحاظ کردن اصول باستان شناسی تعمیر شده و دوباره به حالت اولش بازگشته است. مهم‌ترین عوامل تخریب این پیکره زلزله و دخالت آدمی شناسایی شده‌ است. بر روی این اثر باستانی مرمتی شتاب زده انجام شده و هیچ‌ گونه عملیات حفاظت، استحکام بخشی و مرمت اصولی بر روی این پیکره انجام نشده است. در آن سال برای دستیابی آسان به غار ۲۳۰ پله از ارتفاعات صعب‌العبور دامنه پرشیب تا ورودی غار در سنگ‌‌های کوه کنده شده و سیمان‌کاری شده است.

چهار ایوان از دهانه به طرف داخل غار مهیا شده است. اختلاف ارتفاع تراس اول با ۱۰ پله به تراس دوم، دوم به سوم با ۸ پله و سوم به چهارم دارای ۷ پله است. پیکره در تراس چهارم قرار دارد. این تراس که وسیع‌تر از تراس‌‌های دیگر است به وسیله ۱۲ پله به عمق غار راه دارد. ایجاد این تراس‌‌ها برای مشاهده هرچه بهتر این مجسمه در سال ۱۳۳۶ چیده شده است. همچنین با صیقل دادن دو قاب اول در دیواره سمت چپ و راست به ترتیب کتیبه‌های پهلوی و نقش رجب را حجاری کرده‌اند. بعد از برپایی مجسمه، چهار سکو دور آن برای قرار دادن قطعات جدا شده مجسمه در آن سال ساختند که در حال حاضر ویران شده‌اند و فقط جای این سکوها مشخص است. در همان سال دور پیکره و سکوها را محصور و زنجیر کشیده بودند.

غار شاپور بر روی دیواره کوهی که دشت تنگ چوگان را به شکل نیم دایره در بر گرفته، زایش یافته است. دیواره​‌های ورودی تنگه پوشیده از نقش برجسته​‌هایی تراشیده شده بر روی سنگ هستند که هر یک بخشی از تاریخ دوره ساسانیان را به نمایش گذاشته​‌اند. در سمت راست ورودی تنگه آثار قلعه​‌ای، که گویا محل نگهبانی از شهر بیشابور بوده است، به چشم می​‌خورد. کف دره بستر رود شاپور است که آب آن از طریق کانال‌​هایی متعدد به داخل شهر منتقل می‌​شده است. در دهانه غار دو کتیبه سنگی وجود دارد که یکی از آن‌ها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب و دیگری نحوه برپاسازی مجدد مجسمه پس از ۱۰۰۰ سال در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش را شرح می‌دهد. هر دو کتیبه توسط ارتش ایجاد شده‌اند.

غار، درون کوهی در میان کانی‌ها زایش یافته است. دهانه غار طولی برابر با ۳۰ متر و ارتفاعی برابر با ۱۵ متر دارد. قبل از ورود به درون غار در سمت چپ دخمه​‌ای قرار دارد که بخشی از آن دست ساخته است. حدود ۱۰ متر بعد از ورودی غار مجسمه ۶ متری شاپور اول ساسانی جلوه‌گری می​‌کند.

غار از چند بخش تشکیل شده است. بخش اول نسبتا هموار است و با طولی حدود ۸۰ متر به لبه پرتگاهی منتهی می‌​شود. دو طرف دیوارهای این بخش را حجاری و صاف کرده‌اند و گویا برای کندن نقش​‌های برجسته یا نوشتن آماده کرده بودند که نیمه تمام مانده‌​اند و بر روی تاقچه​‌های بزرگ آن‌​ها چیزی به چشم نمی‌خورد. در سمت چپ انتهای این بخش دو آب انبار به فاصله ۵ متر از هم در داخل سنگ کنده‌ شده‌​اند که هر یک حدود یک متر عمق دارد. ابعاد یکی ۳ در ۴ متر و دیگری ۲ در ۵ متر است و هر دو پل‌ه​ایی برای دسترسی به آب دارند.

آبی که از سقف به کف غار می‌​چکیده در این حوض‌​ها جمع می‌​شده و نیاز ساکنان را تامین می​‌کرده است. در سمت چپ آب انبارها، یک آبشار سنگ زیبا و در پشت آن زیباترین چکنده و چکیده‌​های بزرگ به چشم می​‌خورند. سپس گودالی بسیار بزرگ به قطر تقریبی ۱۰۰ متر قرار دارد که نسبت به کف تالار اول حدود ۳۰ متر عمق دارد. وجود این حوضچه‌ها شاید احتمال استفاده از غار به عنوان یک سکونتگاه موقت را مطرح کند. یکی از مهم‌ترین آثاری که از بررسی غار بدست آمده، آثاری از کوزه‌های شکسته سفالی است، این سفال‌ها که مشخصات سفالینه‌های دوره ساسانی‌اند، یکی از دلایل مهمی است که می‌تواند ساخته‌های درون غار را به دوره مذکور ربط دهد.

برای ورود به انتهای غار باید از پرتگاه عبور کرد و با صعود از سربالایی گودال وارد دالان نسبتا وسیع دیگری شد. در انتهای سمت چپ گودال، محلی مسطح قرار گرفته که بخشی از آن دست ساخته است و گویا محل ذبح قربانی و اجرای مراسم بوده است. سقف غار در این تالار حدود ۴۰ متر و بلندترین فضای آن است. طول غار از دهانه تا انتها حدود ۴۵۰ متر است. غار دو شعبه دیگر دارد که از چندان وسعتی برخوردار نیستند. غار شاپور یکی از ۳ غاری است که در قسمت غرب تنگ چوگان قرار گرفته‌اند. غار شاپور با دهانه‌ای بزرگتر از ۲ غار دیگر در وسط است، غار سمت چپ به غار مادر شاپور معروف است و غار سمت راست غار مرمر نامیده می‌شود.

تندیس شاپور، شهریار پر آوازه ساسانی در دهانه این غار قرار دارد. در این تندیس شاپور با جامه‌ای ساده، ظریف و لطیف با کمربندی که به دور کمر بسته و شمشیر حمایل کرده، نشان داده شده است. دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشیر است. ریش شاه آرایش شده و از حلقه‌ای گذشته است. موهای بلند و تاج کنگره‌داری بر سر دارد.

غار شاپور از ۴ گذرگاه بزرگ، ۵ گذرگاه کوچک، ۴ مسیر فرعی و ۳ تالار تشکیل شده است. این غار به سبب تاریکی و عمق زیاد، وجود آب و لیز بودن پرتگاه‌های درون غار و نیز وجود غارهای متعدد جنبی، تاکنون هیچ‌کس موفق نشده است همه زوایا و گوشه‌ها و غارهای درونی آن را کشف کند. انتهای غار شاپور حداقل در یکی از دهلیزها باز است که در نهایت و پس از عبور از کنار سفره‌های آب زیبای درون غار و مسیرهایی جالب به غاری دیگر در بالای غار شاپور می‌توان دسترسی یافت اما متسفانه به دلیل فقدان امکانات مناسب، گردشگرانی که مسیر کوهستانی غار را طی می‌کنند امکان دیدن این مناظر را ندارند.

مسیر دسترسی

غار کاملا مشرف به دره بزرگ و بسیار سرسبزی است. در پایین دست غار روستایی آباد وجود دارد که به روستای شاپور معروف است. تا حدود چهارصد متر پس از روستای شاپور که در جوار غارست، می‌‌توان با خودروهای معمولی رفت و پس از آن  شاید ۶۰۰ متر دیگری بتوان با خودروهای دو دیفرانسیل رفت، ولی در نهایت  با پیاده‌روی میتوان به دهانه غار رسید. از آخرین محل ماشین‌رو، درست ۲۴۰۰ متر تا دهانه غار شاپور فاصله است. همه این مسیر، سربالایی و در جاهایی نیز پله‌های سنگی و بتونی قرار دارد. پیاده‌‌روی به طور معمول یک ساعت خواهد بود و اگر کوهنورد ورزیده باشید شاید ۴۵ دقیقه هم بتوانید بروید.