آرامستان ظهیرالدوله؛ محل دفن چهره های معروف در باغ های شمالی تهران/عکس

آرامستان ظهیرالدوله، قبرستانی سرسبز در یکی از باغ های شمالی تهران است که در تجریش قرار دارد.

کد خبر: ۴۵۰۷۶

تاریخ انتشار : شنبه ۲۷ شهريور ۱۴۰۰-1400 June 27

این آرامستان محل تدفین شخصیت های برجسته و نام آور ایرانی نظیر علی خان ظهیرالدوله، فروغ فرخزاد، حسین تهرانی، حسین طاهرزاده، حسین هنگ آفرین و ایرج میرزا است.

ظهیرالدوله آرامستان کوچکی است که در قسمت شمالی تهران، میان امامزاده ی قاسم و تجریش قرار دارد.

آرامستان ظهیرالدوله؛ محل دفن چهره های معروف در باغ های شمالی تهران/عکس

در این گورستان هنرمندان، شاعران و شخصیت های محبوب ایرانی نظیر نخستین قهرمان کشتی آزاد ایران به نام توفیق جهان بخت، فروغ فرخزاد، بانو قمرالملوک وزیری، ایرج میرزا، محمد تقی بهار، حسین هنگ آفرین، داریوش رفیعی به خاک سپرده شده اند.

در سال 1340 دفن اموات در آرامستان ظهیرالدوله ممنوع تلقی شده است و تنها با اجازه نامه ی مخصوص دفن اموات امکان پذیر می باشد. از آخرین فرد مشهور مدفون در آرامستان ظهیرالدوله می توان به فروغ خواجه نوری اشاره کرد.

فروغ خواجه نوری به همایون فر شهرت دارد و به عنوان ندیمه ی اشرف پهلوی مشغول فعالیت بوده است. این چهره در سال 1356 چشم از جهان فرو بسته است.

بانو قمرالملک وزیری از افراد سرشناس مدفون در آرامستان ظهیرالدوله است

وجه تسمیه ی آرامستان ظهیرالدوله

علی خان ظهیرالدوله، یکی از سیاستمداران و شخصیت های مذهبی ایرانی در عصر قاجار بود. این چهره وزیر تشریفات دربار ناصرالدین شاه قاجار به شمار می رفت و به موجب جایگاه اختصاصی در نظام اداری کشور، دارای ملک های گسترده ای در قسمت های شمالی تهران بود.

یکی از ملک های گران بهای علی خان ظهیرالدوله در نزدیکی امامزاده قاسم تهران قرار دارد که پس از فوت او، از باغی سرسبز به آرامستان مبدل شد.

در سال 1317 انجمنی 110 نفره توسط علی خان ظهیرالدوله با عنوان انجمن اخوت تشکیل شد که در خصوص مبارزه با خرافه پرستی و استبداد فعالیت می کرد. در طی به توپ بسته شدن مجلس در دوره ی استبداد صغیر، ظهیرالدوله به همکاری با مشروطه خواهان متهم گردید. بدین جهت املاک، وسایل و اثاثیه ی منزل او به یغما برده شد.

علی خان ظهیرالدوله در طی این رویداد ها باغ سرسبز تجریش را به انجمن اخوت وقف کرد.

انجمن اخوت مسئول بود تا متولیانی را انتخاب کند که به باغ ظهیرالدوله رسیدگی کنند.

آخرین فرد از این متولیان، درویش رضا نام دارد که در سال 1366 به موجب سکته دار فانی را وداع گفت. پس از خاتمه پذیری انجمن اخوت، مسئولیت مدیریت، حفظ و نگهداری از آرامستان ظهیرالدوله تحت نظارت همسر و فرزند درویش رضا درآمده است.

آخرین متولی آرامستان ظهیرالدوله رضا درویش بود

علی خان ظهیرالدوله در 24 ذیقعده 1303 خورشیدی به موجب انسداد شریان های قلبی به طور ناگهانی دار فانی را وداع گفت. وی وصیّت کرده بود که پس از مرگ، او را در جوار باغ تجریش، در قبرستان عمومی موجود میان تجریش و امام زاده قاسم دفن کنند.

در طی تدفین علی خان ظهیرالدوله این مکان به آرامستان افراد سرشناس تبدیل شد. در واقع محبوبیت ظهیرالدوله در میان اهل ادب و طبقات مختلف اجتماعی سبب شد تا دانشمندان، سیاست مداران و هنرمندان متعددی خواستار دفن در زمین های مقبره ی ظهیرالدوله شوند.

بدین جهت باغ سرسبز و خرم علی خان قاجار با عنوان آرامستان ظهیرالدوله به رسمیت پذیرفته شد و مقبره هایی به عنوان پیش خرید از متولیان قبرستان، خریداری شد.

علی ظهیرالدوله نخستین شخصیتی به شمار می رود که در سال 1303 در آرامگاه ظهیرالدوله دفن شده است. پس از او در سال 1304، یکی از شاعران برجسته ی ایرانی در عصر مشروطه به نام ایرج میرزا و در سال 1305 یکی از استادان موسیقی سنتی ایران به نام درویش خان به خاک سپرده شدند.

بر روی درب ورودی آرامستان ظهیرالدوله، آیات قرآن حکاکی شده است

معماری آرامستان ظهیرالدوله

آرامستان ظهیرالدوله در مساحتی بالغ بر 4300 متر تعبیه شده است. محیط آرامستان پوشیده از درختان در هم تنیده و سبز و خرمی است که به موجب فقدان رسیدگی متولیان و دخالت سازمان های غیر مسئول، در سیر تخریب به سر می برد.

بر درب ورودی قبرستان ظهیرالدوله آیاتی از قرآن کریم با خط نستعلیق حکاکی شده است. بر بالای درب، کاشی های آبی رنگی قرار دارد که بر روی آن عبارت "آرامگاه صفا، ظهیرالدوله، صفاعلیشاه" نوشته شده است. در سمت چپ نوشته نیز علامت انجمن اخوت نصب شده است.

دور تا دور حیاط آرامستان، اتاق هایی در خصوص پذیرایی میهمانان و صاحبان عزا تعبیه شده است. در اطراف اتاق ها، قبر نام آوران ایرانی به چشم می خورد که به وسیله ی اشکال و طرح هایی منحصر به فرد مزین شده است.

در مرکز حیاط نیز مزار علی خان دولوی یا علی خان ظهیرالدوله وجود دارد. در اطراف قبر علی خان، سنگ قبر هایی با نقش اخوتی طراحی شده است که زیبایی شگفت انگیزی را در فضای باغ طنین انداز کرده است.

سنگ قبرهای موجود در آرامستان ظهیرالدوله بر اساس شخصیت متوفی ساخته شده اند. در واقع شکل قبر حاکی از حرفه ی صاحب قبر در دوره ی حیات دارد.

سنگ قبر ها به اشکال مختلف ایستاده و خوابیده طراحی شده اند و با نقاشی های زیبایی مزین شده اند. برخی از قبر های این آرامستان به رنگ فیروزه ای ساخته شده است.

یکی از زیباترین سنگ مقبره های موجود در آرامستان ظهیرالدوله، مزار حسین صبا است که دارای دو کتاب می باشد.

آرامستان ظهیرالدوله در سال 1377 به عنوان یک اثر ملی توسط سازمان میراث فرهنگی ایران به ثبت رسیده است.

دو مورد از مقبره های برجسته ی موجود در آرامستان ظهیرالدوله

1. مقبره ی فروغ فرخزاد

فزوغ فرخزاد یکی از شاعران نام آور ایرانی است که در بهمن 1345 در اثر یک سانحه ی تصادف جان سپرده است. این چهره فعالیت شعر سرایی خود را در قالب اشعار نیمایی با مجموعه های اسیر، دیوار و عصیان آغاز کرد.

اشعار فروغ فرخزاد به زبان های مختلفی ترجمه شده است و در قالب پنج دفتر شعر به انتشار رسیده است.

سنگ قبر فروغ فرخزاد در رنگی سفید تعبیه شده است و بر روی آن یکی از شعر های بانو فرخزاد حکاکی شده است:

" من از نهایت شب و از نهایت تاریکی حرف میزنم

اگر به خانه ی من آمدی- برای من

ای مهربان چراغ بیاور و یک دریچه

که از آن به ازدحام کوچه ی خوشبخت بنگرم"

فروغ فرخزاد یکی دیگر از افراد سرشناسی است که در آرامستان ظهیرالدوله دفن شده است

فروغ الدوله دختر ناصرالدین شاه قاجار بوده است که پس از منصوب سازی علی خان ظهیرالدوله در جایگاه وزیر تشریفات، به عقد او در آمده است.

ظهیر الدوله و فروغ الدوله دارای 6 فرزند با نام های فروغ الملوک، قمر تاج یا عزیز الملوک و ملک الملوک بوده اند.

مسیر دسترسی به آرامستان ظهیرالدوله

تهران- تجریش- میدان قدس- خیابان دربند- محله ی امامزاده قاسم- خیابان ظهیرالدوله- آرامستان ظهیرالدوله

برچسب ها: