قلعه سالار محتشم، موزه مردم شناسی خمین+ عکس

قلعه سالار محتشم در داخل بافت قدیمی شهر خمین در شمال غربی شهر واقع شده است.

کد خبر: ۵۵۸۳۵

تاریخ انتشار : يکشنبه ۰۱ آبان ۱۴۰۱-1401 August 01

قلعه سالار محتشم در داخل بافت قدیمی شهر خمین در شمال غربی شهر واقع شده است.این قلعه یک بنای قدیمی با در و پنجره و سقف چوبی است که در حال حاضر به عنوان موزه شهر خمین در بر گیرنده آثار فرهنگی در زمینه مردم شناسی است . لوازم و ابزار معیشتی مردم خمین عمده آثار این موزه را تشکیل می دهد . همچنین پیکره هایی که نمایانگر آئین های محلی استان مرکزی همچون شب چله ، کردعلی به کو و کوسه ناقالدی می باشنددر این موزه به نمایش در آمده است . در عید نوروز و در سایر روزهای سال نیز از سراسر کشور برای بازدید از این بنا به شهرستان خمین می آیند .امسال نیز از شهرهای تبریز ، ارومیه ، مشهد ، مازندران و شهرهای جنوبی و سایر شهرهای کشور ، از این بنا دیدن کردند.

تاریخچه

سالار محتشم با نام اصلی میرزا علی خان کمره ای فرزند علی قلی خان سرهنگ بوده است. او از صاحب منصبان دوره قاجار بوده که به دلیل خدمات خود از طرف دولت وقت و احمد شاه قاجار در سال 1332 ه.ق و به پیشنهاد علاءالسلطنه وزیر داخله، ملقب به سالار محتشم می‌شود. قلعه سالار محتشم از ساخته های میرزا علی خان سالار محتشم است که تاریخ ساخت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد . قلعه سالار مأمن و پناهگاه مردم هنگام هجوم دزدان و اشرار به شهر بوده و از نظر سبک معماری تلفیقی از معماری کلاسیک اروپا و معماری ایرانی است . این بنا در خرداد ماه ۱۳۸۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تجهیز و مرمت شده و به عنوان اولین موزه شهرستان خمین افتتاح گردید.

معماری ساختمان

از نظر سبک معماری ، این قلعه تلفیقی از معماری کلاسیک اروپا و معماری سنتی و ایران است. طبقه اول به کارگاه صنایع دستی و طبقه دوم آن به موزه مردم شناسی تقسیم شده و تلاش می‌شود آداب و رسوم و فرهنگ مردم شهرستان خمین در معرض دید عموم قرار گیرد.

این قلعه در شمال غربی شهر خمین و در محله قدیمی شهر (قلعه ) واقع شده است ، شامل یک هزار متر مربع عمارتهای اشرافی و بزرگ در درون یک باغ است .این قلعه یک پدیده شاخص در مجموعه شهر بوده و دیوارهای بلند و سر در باشکوهی دارد.این بنا از دو طبقه ساخته شده است و از نوع ساختمانهای ایوان دار است . یک ایوان سراسری اولین بخش از ساختمان طبقه همکف را تشکیل می دهد ، ستونهای آجری این ایوان نسبت به ایوان طبقه دوم کوتاه و ضخیم تر می باشد تا بتوانند بار و سنگینی طبقه دوم ساختمان را زودتر و آسانتر به پایه ها منتقل کنند .

این ستونها دارای طاقهای هلالی عریضی بوده و در پیشانی آنها جهت تزئین از تصویر و نقوشی نظیر یک بشقاب که در آن سه انار وجود دارد ، گل ، شاخه درخت ، برگهای گیاهان و نیز پرندگان استفاده شده است . در سمت غرب طبقه اول این بنا یک حوض خانه وجود دارد که دارای چهار ورودی بوده و در حال حاضر یکی از آنها باز است .

عنصر قابل توجهی که در حیاط قلعه به چشم می خورد حوضی است که به صورت دو لنگه با طرحی کاملاً اروپایی در راستای شرقی – غربی ساخته شده است . طرح این حوض به شکل هندسی نامنظم می باشد . شکل و ساختار این حوض یکی از خصایص منحصر به فرد این بنا محسوب می شود . دورچین این حوض طوری طراحی شده است که بتوان گلدانهای را در دور تا دور آن قرار داد و با تلفیق این دو عنصر یعنی آب و گل یک فضای بصری و عرفانی زیبایی را بوجود آورد .

شکل کلی حوض بر خلاف حوضهای ایرانی که حالت سکون را تداعی می کنند دارای جهت و آغاز کننده یک نوع حرکت بصری قوی از طرف بنا به سوی محیط و باغچه های درون حیاط است .طبق گفته ساکنین محل و نوادگان سالار محتشم آب ورودی به حوض توسط کانال آبی که از ضلع غربی وارد حیاط می شده تأمین و توسط همان کانال از ضلع شرقی حوض خارج می شده است در حال حاضر اثری از جوی آب در محوطه حیاط دیده نمی شود اما اثر آن در خارج ار بنا ، پشت دیوار غربی دیده می شود.

از دیگر خصایص شاخص عمارت سالار محتشم دیوارهای محاطی حیاط است . این دیوارها با سبکی معروف به زین اسبی ساخته شده اند به این صورت که شکل دیوارها تداعی گر زین اسب است که به صورت ریتمیک به دنبال هم تکرار شده اند و در حد فاصل این زین اسبی ها یک لغاز آجری قرار دارد که علاوه بر کمک به استحکام دیوار یکنواختی را از دیوارها گرفته و نمای زیبایی را القا می کند . به گفته ساکنین محل و طبق شواهد موجود در وسط هر کدام از این زین اسبی ها و همچنین بالای هر یک از لغازها ستونکهای آجری قرار داشته که روی آنها مجسمه های گچی با اشکال برگرفته از هنر مجسمه سازی غربی قرار داشته است که به دلیل گذشت زمان و فرسودگی مصالح و همچنین مرمت های غیر اصولی قسمت فوقانی دیوار تمامی این مجسمه ها از بین رفته اند و اثری از آنها بر جای نمانده است .