ری پیشینه‌ای به قدمت ۷هزار سال

با توجه به یافته‌های باستان‌شناسی، پیشینه استقرار در سرزمین ری دست کم به پنج هزارسال قبل از میلاد باز می‌گردد که این موضوع با یافته‌های باستان‌شناختی اثبات شده است.

کد خبر: ۵۶۱۷۱

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۰۲ آذر ۱۴۰۱-1401 September 02

گردشبان (gardeshban.ir) :

نخستین کاوش‌های علمی در ری بین فاصله سال‌های ۱۲۹۱تا ۱۳۰۴ هجری شمسی توسط ژاک دومورگان فرانسوی شروع شد. همچنین از سال ۱۳۱۲ به مدت ۲سال در قالب پروژه مشترک موزه هنرهای زیبای بوستون و بنیاد ویلیام بویس تامپسون دانشگاه پنسیلوانیا کاوش‌هایی انجام شد که سرپرستی این کاوش‌ها را اریش فریدریش اشمیت، باستان‌شناس آلمانی- آمریکایی عهده دار بود.

اشمیت در ری سه فصل کاوش انجام داد که شامل محوطه‌های چشمه‌علی، قلعه گبری، ارگ و ویرانه‌های کاخ چال ترخان می‌شود. بر طبق نتایج این سه فصل کاوش، قدیمی‌ترین استقرار در ری از محوطه چشمه‌علی شناسایی شده و به هزاره ششم قبل از میلاد باز می‌گردد.

گزارش نهایی این کاوش‌ها و مطالعات آن‌ها به‌دلیل شروع جنگ جهانی دوم و مرگ ناگهانی اشمیت هرگز منتشر نشد. در حین کاوش‌های پای کوه طبرک، در محدوده شهر باستانی ری که بین سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ انجام گرفت، یحیی کوثری موفق به کشف یک گورستان قرون اولیه اسلامی شد.

این کاوش‌ها ۱۰ سال پس از انقلاب، در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۹ پیگیری شد و چند کوره دو منظوره تولید آجر و سفال‌های معروف به فقاع در محله دیلمان ری یافت شد.

در سال ۱۳۷۰ کوثری در قلعه گبری و امیری در منطقه پارک وحدت و پژوهشگاه شهید رجایی ری دست به کاوش زدند. همچنین حمیده چوبک در ۱۳۷۲ در پارک دولت‌آباد ری، گورستانی از دوره آل‌بویه را شناسایی کرد.

در سال ۱۳۷۶ امیری در محوطه کانون فرهنگی-تربیتی سمیه شهر ری گمانه‌زنی کرد و دیواری با قدمت احتمالی دوره آل‌بویه یافت. در همین سال، محمد رحیم صراف به کاوش مجدد چشمه‌علی پرداخت. در سال ۱۳۷۷ کوثری در حسینیه مهربانی‌ها توانست سفال‌های اسلامی و آثار معماری کشف کند.

حسن فاضلی نیز به بررسی استقرارهای دوره نوسنگی و مس سنگی دشت تهران پرداخت. یکسال بعد، فرشید مصدقی در بخش جنوبی تپه چشمه‌علی کاوش کرد.

در پروژه بررسی و شناسایی شهرستان ری در سال ۱۳۸۱ ، قدیر افروند و خسرو پوربخشنده موفق به کشف چندین اثر و محوطه باستانی شدند. فاضلی در بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶ به سرپرستی یک تیم ایرانی- انگلیسی طی چند فصل دشت تهران را دوباره مورد بررسی قرار داد.

در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ افروند در دژ رشکان دست به کاوش زد. در ۱۳۸۵ محوطه‌هایی همچون انیس‌آباد، خانلق، شمس‌آباد و طالب‌آباد، متعلق به دوران اسلامی، توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان تهران گمانه‌زنی و تعیین حریم شدند

کاوش‌های نجات‌بخشی اتوبان امام علی(ع) طی دو فصل در سال‌های ۱۳۹۱و ۱۳۹۲ به سرپرستی مرتضایی انجام شد، بعد از آن مرتضی ادیب‌زاده در سال ۱۳۹۵در جوار برج طغرل کاوش کرد و در سال ۱۳۹۷به کاوش در ملک موسوم به اتاق اصناف در انتهای اتوبان امام علی (ع) پرداخت.

میثم علیئی در همان سال قمی‌آباد را مورد مطالعه باستان‌شناسی قرار داد و آثاری از اوایل دوران اسلامی و به‌خصوص سلجوقی بدست آورد. در همان زمان سید مهدی موسوی‌نیا در تپه بهرام مقیم‌آباد کاوش کرد که موجب کشف نخستین کوره سفالگری از قرون اولیه اسلامی در منطقه ری شد.

امید می‌رود با کاوش گسترده در این محوطه بتوان اطلاعات حائز اهمیتی از سنت تولید سفال در قرون اولیه اسلامی در ری به دست آورد.

در زمستان ۱۳۹۷، هنگام گودبرداری در خیابان بابک، داده‌ها و شواهد فرهنگی یافت شد و کاوش نجات بخشی به سرپرستی محسن سعادتی انجام شد که به روشن شدن برخی ابهام‌های به‌وجود آمده منطقه ری منجر شد. همچنین او مطالعات گسترده و ارزشمندی را درخصوص ری انجام داده است.

باستان‌شناسی به ما این امکان را می‌دهد تا درباره ناگفته‌های بسیاری آگاهی پیدا کنیم. مطالبی که در هیچ‌یک از مکتوبات تاریخی یافت نمی‌شوند. چراکه مطالعه و بررسی صرف مکتوبات تاریخی و بدون مطالعات باستان‌شناختی نمی‌تواند ما را در شناخت و فهم درست و دقیق بناها و رویدادهای تاریخی یاری کند.

در بررسی قدمت و هویت تعدادی از بناهای تاریخی و باستانی ری، میان مکتوبات به جا مانده با مطالبی روبرو می‌شویم که درستی برخی از آن‌ها تردیدآمیز هستند، اما کاوش‌های باستان‌شناختی با توجه به یافته‌های‌های فرهنگی می‌تواند بسیاری از ابهامات را کنار بزند و پرده از حقایق بردارد.

* عبدالمهدی همت‌پور

مدیرپایگاه میراث ملی محوطه باستانی ری و پژوهشگر باستان‌شناسی دوران اسلامی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

برچسب ها:

باستان‌شناسی گردشبان ری ری پیشینه‌ای به قدمت ۷هزار سال

بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه

مطالب مرتبط