گردشبان (gardeshban.ir) : مقبره الشعرا، آرامگاه شاعرانی مانند استاد سیدمحمدحسین بهجت تبریزی معروف به شهریار، اسدی طوسی، قطران تبریزی، مجیرالدین بیلقانی، خاقانی شیروانی، ظهیرالدین فارابی، شاپور نیشابوری، شمسالدین سجاسی، ذوالفقار شروانی، همام تبریزی، مغربی تبریزی، مانی شیرازی، لسانی شیرازی و شکیبی تبریزی، در محله سرخاب تبریز قرار دارد و یکی از گورستانهای تاریخی این شهر بهشمار میرود.
طبق اسناد تاریخی این قبرستان قبل از قرن ۸ هجری وجود نداشته و در گذشته نامهای مختلفی به خود گرفته است که از آن جمله میتوان به «حظیرهالشعرا»، «حظیرهالقضاه» و «قبرستان سرخاب» اشاره کرد.
در سال ۱۳۴۶ شمسی، مدیرکل وقت اداره فرهنگ آذربایجان شرقی در نامهای به انجمن آثار ملی، خواستار توجه به گورستان سرخاب و ایجاد یادبودی برای مقبرهالشعرای تبریز شد که کار احداث آن از سال ۱۳۵۰ با برگزاری یک مسابقه آغاز، سال ۵۱۳۵۶ با آغاز جرقه های انقلاب اسلامی، متوقف و سال ۱۳۷۴ مجددا از سرگرفته شد و سال سه سال بعد این یادبود به اتمام رسید و اکنون به یکی از نمادهای گردشگری تبریز تبدیل شده است.
تبریز با تاریخچهای سرشار از شاعران، ادیبان و عارفان به عنوان سرزمین شعر و ادب شناخته شده است و «مقبرهالشعرا» در کنار سایر آثار و اماکن تاریخی و گردشگری و جاذبه های دیدنی آن، مورد وثوق گردشگران بوده و سالانه علاقه مندان زیادی را به سوی خود جلب می کند ولی اوضاع نابسامان اطراف این مقبره در سال های اخیر نارضایتی گردشگران را بدنبال داشته است.
غفلت مسئولان یا بیتوجهی آنها در سالهای اخیر در ارتباط با نقش و اهمیت این مکان، موجب آزردگی خاطر گردشگران و اهالی شعر و ادب شده و ناتمام ماندن «طرح ساماندهی» مقبره الشعرا، شامل ساخت کتابخانه، نگارخانه و آمفیتئاتر در بخش جنوبی بنا یادمان نیز بر آن افزوده است.
در سالهای اخیر کار ساماندهی و گسترش محوطه این مکان گردشگری از سوی شهرداری منطقه ۱۰ تبریز آغاز شد، ولی به دلیل کمبود بودجه، روند اجرایی آن از پیشرفت خوبی برخوردار نشده است.
در این بین ادامه بلندمرتبهسازی در مجاورت مقبرهالشعرا و نقض حریم تاریخی این مجموعه نیز نگرانی دوستداران شعر و و ادب و میراث فرهنگی را در برداشته و گویا صدور احکام توقف عملیات در احداث ساختمان های بلند در حریم آن نیز دردی از حال نزار این مکان تاریخی ۸۰۰ ساله دوا نکرده و این روند همچنان ادامه دارد.
شهردار منطقه ۱۰ تبریز به عنوان متولی اصلی طرح بهسازی، تکمیل و توسعه مجموعه فرهنگی، تاریخی مقبرهالشعرا با اشاره به کندی روند اجرای این طرح در سالهای اخیر، میگوید: برای اتمام این طرح نیاز به بیش از ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار است.
رسول وظیفهشناس اضافه میکند: شهرداری در سال جاری ۵۰ میلیارد ریال برای اجرا این طرح تخصیص داده است و اگر اعتبار ویژهای به آن تخصیص نیابد، اتمام این طرح حدود ۱۰ سال طول می کشد.
وی با بیان اینکه «مقبرهالشعرا»، میراث فرهنگی و ملی کشور بوده و تنها متعلق به تبریز نیست، یادآوری میکند: این مکان فرهنگی و گردشگری هر سال بیشترین تعداد گردشگران داخلی و خارجی تبریز را به خود جذب میکند.
وظیفهشناس با تاکید بر ضرورت تخصیص اعتبارات ملی و دولتی برای سرعت بخشی به اتمام طرح ساماندهی «مقبرهالشعرا» میگوید: با همکاری و همت سایر دستگاههای فرهنگی و دولتی می توان بهسازی و توسعه مقبره الشعرا را سرعت داد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه حدود ۴۱۰ شاعر و عارف و ادیب در مقبرهالشعرا دفن شدهاند، میگوید: از سال ۸۱ تا ۸۳ مدیریت استان برای اینکه محوطه این مقبره را تمام کند، طرح جدیدی برای گسترش آن ارایه داد، ولی به دلیل کمبود اعتبارات، این طرح سال ۸۹ متوقف شد.
محمدمحمدپور، یادآوری میکند: سال ۹۲ طرح توسعه محوطه این مقبره به شهرداری تبریز واگذار شد و شهرداری طرح جدیدی در شمال آن تدوین کرد که اکنون این طرح در حال اجراست.
وی با اشاره به اینکه این طرح دارای ردیف بودجه دولتی بود، اظهار میکند: ردیف اعتبارات دولتی این طرح در سال ۹۴ با واگذاری آن به شهرداری متوقف شد، ولی در سال جاری ردیف بودجه دولتی آن احیا شده و ۱۱۰ میلیارد ریال اعتبار دولتی از طریق وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی برای آن در نظر گرفته شده است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایحان شرقی یادآوری میکند: ۱۷ هزار مترمربع از مقبرهالشعرا در اختیار شهرداری تبریز است و با وجود کمبود بودجه، پروژه در برخی بخشها پیشرفت خوبی داشته، به طوری که گالری و کتابخانه تخصصی این طرح به اتمام رسیده است.
محمدپور، اظهار امیدواری میکند: با همکاری وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری، شورای شهر تبریز و سازمان بودجه و برنامه ریزی، مرحله نخست این پروژه در اواخر سال جاری به بهره برداری برسد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه یکی از مطالبات مردم فرهنگ دوست تبریز و آذربایجان، پایان دادن به وضعیت نابسامان پروژه ساماندهی مقبره الشعراست، میگوید: تولیت و مدیریت این مکان بر عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است و میراث فرهنگی نقشی در اجرای پروژه ندارد.
مرتضی آبدار، با بیان اینکه پروژه بهسازی، تکمیل و توسعه مقبرهالشعرا از سال ۹۲ آغاز شده است، تشریح میکند: این پروژه دارای ردیف بودجه ملی بود که پس از واگذاری آن به شهرداری حذف شد، ولی با توجه به حجم پروژه و عدم جوابگویی اعتبارات شهرداری تبریز، با پیگیری نمایندگان و مسئولان دوباره امسال ردیف بودجه ملی برای آن ایجاد شد.
وی با تاکید بر لزوم رعایت ضوابط و قوانین آثار تاریخی و ثبتی در اجرا طرح ساماندهی مقبرهالشعرا میگوید: با توجه به طرح موضوع مقبرهالشعرا در جلسه کمیته فرهنگی مجمع مشورتی استان، نتیجه نظرسنجیهای ۲ سال اخیر در خصوص آنکه حاکی از نارضایتی مردم و گردشگران بود، مطرح شد.
آبدار، ادامه میدهد: حفظ و حراست از بقایای تاریخی موجود و بقایای تاریخی بخش شرقی گورستان سرخاب و سیدحمزه که شامل بقایای زیرزمین ملاباشی و قائم مقام فراهانی است مورد تاکید این سازمان بوده و میراث فرهنگی اجازه دخالت در بقایای تاریخی موجود را نخواهد داد.
رئیس امور فرهنگ، گردشگری و ورزش سازمان برنامه و بودجه کشور نیز در بازدیدی از این پروژه میگوید؛ اعتبارهای دولتی که برای مقبرهالشعرا در نظر گرفته خواهد شد شایسته است برای نجات بخشی یادبود مقبره هزینه شود.
هادی جعفرینژاد، اضافه میکند: متاسفانه در این مقبره هیچ نشانی از ۴۱۰ شاعر مفون در این محل نیست و مقبرهالشعرا در وضعیت کنونی تشکیل شده از سازه و یادبود است.
مدیرعامل سازمان عمران شهرداری تبریز و مدیر اجرایی طرح بهسازی، تکمیل و توسعه مقبره الشعرا نیز با بیان اینکه ۱۰ هزار و ۸۵۰ متر مربع کاربری فرهنگی، هنری و خدماتی در این پروژه طراحی شده است، میگوید: ماهیت این پروژه متعلق به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است و شهرداری آن را در راستا توسعه زیرساخت های فرهنگی و گردشگری پیش میبرد.
بابک شریفی، با بیان اینکه این پروژه قبل از اینکه برای اجرا به شهرداری واگذار شود، به بنیاد مسکن واگذار شده بود، اضافه میکند: شهرداری به دلیل اهمیت دادن به مسائل شهری اجرا این پروژه را از طریق سازمان عمران تبریز به عهده گرفت و از سال ۹۳ آن را به تنهایی پیش برده است.
مدیرعامل سازمان عمران شهرداری تبریز با اشاره به هزینه کرد حدود ۱۵۰ میلیارد ریالی شهرداری در طرح ساماندهی مقبرهالشعرا، میگوید: اجرا این پروژه در شرایط سخت اقتصادی بسیار مشکل بوده و انتظار میرود بقیه نهادها برای همکاری در اجرا آن پیش قدم شوند.
شریفی با درخواست کمک از سازمانهای مختلف برای همکاری در اجرا و صدور مجوزهای لازم برای اجرا این پروژه، ادامه میدهد: به صورت همزمان در جبهه جنوب شرقی، شرق و ضلع جنوبی این پروژه در حال فعالیت هستیم و در صورت همکاری دیگر نهادها میتوان در ۲ جبهه دیگر نیز فعالیت را انجام داد و موانع فلزی را که برای امنیت این پروژه ایجاد شده است، از اطراف مقبرهالشعرا برداشت.
وی یادآوری میکند: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی با توجه به ردیف بودجه مصوب سال ۹۸ می تواند راسا وارد شده و در یک جبهه کار کند و یا اینکه این اعتبارات را به پروژه تزریق کند تا شهرداری سریع تر کارها را پیش ببرد.
مدیرعامل سازمان عمران شهرداری تبریز با بیان اینکه هیات امنا مقبرهالشعرا درخواست بازنگری در طرح محوطه و دسترسی را داده است، میگوید: پیمانکاران پروژه تعیین و به زودی اجرا مسیرهای دسترسی به آن اجرا میشود.
شریفی، با اشاره به برگزاری مناقصه جدید با اعتبار ۲۸ میلیارد ریالی توسط این سازمان میافزاید: با شناسائی پیمانکار دارای صلاحیت در جبهه کاری شمالی و شرقی و تکمیل صفه و راههای دسترسی به یادبود ،تلاش میشود در کمترین زمان ممکن حصارهای فلزی بخش شمالی و شرقی جمع آوری و صفه آماده بهرهبرداری شود.
شهردار منطقه یک تبریز نیز با اشاره به حساسیت اجرا پروژههای سماندهی «مقبرةالشعرا» و «دو کمال» که نقش مهمی در جایگاه فرهنگی تبریز دارند، میگوید: بررسی شیوههای تامین مالی در این ۲ پروژه که باید متناسب با روشهای اجرایی باشد، در دستور کار این شهرداری قرار گرفته است.
رضا پاکنهاد با بیان اینکه اجرا این پروژهها سرعت بیشتری به خود میگیرد، میافزاید: با توجه به چالشهای پیش رو به طور قطع تامین مالی برای اجرا این پروژهها سهم بهسزایی در سرعت بخشی در اجرا آنها ایفا میکند.
وی یادآوری میکند: هم اکنون هر ۲ پروژه با تامین مالی از سوی شهرداری منطقه یک که به عنوان منطقه معین در این حوزه تعیین شده در حال اجرا هستند.
بلندمرتبهسازی در ضلع شرقی حریم مقبرهالشعرا
نمایی از مقبره الشعرا قبل از آغاز طرح بازسازی
تصویری از محوطه داخلی مقبره الشعرا با آرامگاه استاد شهریار در آن
ایرنا