گردشگری به عنوان یک خدمت لوکس، سطح درگیری بالایی را برای مخاطب دارد؛ میزان هزینه کرد بالا، ریسک بالا و عدم تضمین کیفیت، اتفاقات احتمالی گردشگری را به یکی از صنایع خدماتی با حساسیت بالا تبدیل می کند.
این میزان رشد و حساسیت رقابت را در این صنعت بسیار سخت و پررونق می کند. این رونق باعث آن شده که این صنعت علاوه بر بازیگردانان سنتی خود که آژانس های مسافرتی هستند، بازیگردانان جدیدی نیز پیدا کند که با دنیای دیجیتال و ابزارهای نوین وارد این صنعت شده اند.
حاشیه های ایجادشده این روزها بر سر نرخ های بلیت بین سازمان هواپیمایی و بعضی سایت های آنلاین، بستن بسیاری از سایت های فروش بلیت به بهانه نداشتن مجوز صدور بلیت های هواپیمایی و بسیاری دیگر از حاشیه ها و رقابت ها بین این دو گروه خدمت دهندگان این رقابت را هر روز داغ تر می کند؛ اما سوالی که در ذهن ایجاد می شود این است که برنده نبرد بین این دو رقیب سنتی و مدرن کدام خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال می توان هزینه کردهای اصلی صنعت گردشگری را که توسط آژانس های مسافرتی صورت می گیرد به ۵ گروه تقسیم کرد و رقابت این دو رقیب را در این موضوع مورد بررسی قرار داد.
خدمات حمل و نقل
گروه اول، خدمات حمل و نقل شامل بلیت های قطار و هواپیما است که زیرساخت
اصلی حمل و نقل های گردشگری محسوب می شود. صدور بلیت سال ها توسط آژانس های
مسافرتی صورت می پذیرفت و حتی خود ایرلاین ها نیز به صورت مستقیم اقدام به
فروش بلیت نمی کردند، اما به مرور زمان با ایجاد امکان فروش اینترنتی، این
موضوع تغییر جدی کرد و خود ایرلاین ها هم رغبت بیشتری برای فروش مستقیم
بلیت های شناور پیدا کرده اند. جالب است بدانید که آمارهای خرید اینترنتی
بلیت هواپیما روز به روز در حال رشد است.
در بعضی از کشورهای پیشرفته جهان، آمار خرید اینترنتی بلیت هواپیما به ۷۵ درصد می رسد؛ یعنی از هر ۴ مسافر، ۳ نفر از آنها از طریق اینترنت و به صورت آنلاین بلیت هواپیمایشان را می خرند. اما آمار جهانی چیزی حدود ۵۰ درصد خرید اینترنتی بلیت هواپیما در میان مسافران را نشان می دهد که هر سال این آمار بیشتر هم می شود.
همه این آمارهای رو به رشد، نشان می دهد سفر و گردشگری هم در عصر ارتباطات از قافله خرید های اینترنتی عقب نمانده و افراد زیادی هستند که با استفاده از اینترنت و خصوصا خرید اینترنتی بلیت هواپیما، سفری آسان و کم دردسر را انتخاب می کنند. در این قسمت موضوع بسیار مهمی که مطرح می شود این است که حجم زیادی از ترافیک هوایی متعلق به پروازهای چارتری است. پروازهای چارتری تنها در اختیار آژانس ها قرار می گیرد و سرویس های فروش اینترنتی در ایجاد آن نقش جدی ندارند و بعضا فروشنده مازاد ظرفیت آن هستند.
البته تعدادی از مازاد این بلیت ها در ایام اخیر به این سایت ها اضافه شده و این به آن معناست که باز هم در این بازی هر دو طرف سود می برند. به علت ارائه شدن بسیاری از خدمات در این حوزه به صورت آنلاین بالطبع هزینه های تجهیز جا و نیروی انسانی نسبت به آژانس ها کمتر است و همین می تواند به آنها اجازه بازی بیشتری با قیمت بدهد. اما شاید در این بخش رقابت به علت پایین بودن سود فروش بلیت های هواپیما و نیازمندی به فروش تیراژ بالا برای سوددهی بزرگ، ورود خود خطوط هواپیمایی به فروش آنلاین و مستقیم، بلیت های چارتری و تعدد عرضه کنندگان محصول بتوان گفت این قسمت رقابت برنده جدی ندارد و هردو رقیب در شرایطی نزدیکی نسبت به هم به سر می برند.
طراحی تور
موضوع بعدی طراحی سفر یا طراحی تورهاست. این کار به عنوان یک کار تخصصی
نیازمند دانش زیادی درباره مقاصد، وضعیت هتل ها، پروازها و برنامه ریزی است
که این موضوع بعد از آن با انتخاب صحیح اقتصادی منجر به فرآیند پیش خرید
گروهی یا چارتر می شود. چارتری بلیت و هتل ها محل سوددهی اصلی بسیاری از
آژانس های بزرگ است. این کار نیازمند سرمایه زیادی است و اگر انتخاب
نادرستی صورت گیرد ریسک بسیار بالایی را می تواند برای آژانس داشته باشد.
این پکیج های هتل و بلیت به اطلاعات سفر و ترانسفرها به عنوان تور به صورت مستقیم یا توسط آژانس های دیگر فروخته می شود. انجام و برگزاری این تورها نیز عملیاتی کاملا تخصصی است که نیازمند تجربه، مجوز و اقدامات فیزیکی خواهد بود. این کار اغلب تنها توسط آژانس ها صورت می پذیرد و این بازار در اصل در اختیار آژانس های بزرگ و توانمند مسافری است و در اصل در این قسمت از رقابت، سایت های آنلاین نقش جدی ندارند و شاید بتوان گفت برنده این قسمت، آژانس های مسافرتی هستند.
در ادامه این بخش موضوع فروش تورها مطرح می شود. در فروش تورها سود اصلی برای برگزارکننده تور یا چارترکننده اصلی هتل و پرواز است که با هر نوع فروشی سود خود را دریافت می کند، این برگزارکننده ها باید آژانس های مسافرتی دارای مجوز بند ب (مجوز مربوط به برگزاری و فروش تورهای سیاحتی) باشند و سود اصلی در این قسمت به آژانس ها تعلق می گیرد. سود دوم این قسمت نیز مربوط به کمیسیون فروش تور معروف به هزینه کانتر است که تور ایجادشده توسط یک آژانس توسط آژانس های دیگر به فروش می رسد.
این قسمت به علت نیازمندی های حقوقی و امضای قراردادی اگرچه به صورت آنلاین اطلاع رسانی، معرفی و بازاریابی می شود اما مجوز انجام و فروش آن با آژانس ها است و برنده این قسمت نیز به نظر می رسد آژانس های مسافرتی هستند. با این همه سرویس های آنلاین تبلیغ و اطلاع رسانی یا معرفان تور به عنوان مجموعه های اینترنتی در این درآمد دارای سهم خواهند بود، این هزینه کرد تبلیغات پیش تر نصیب روزنامه ها و نشریات می شد و امروز به سرویس های اینترنتی می رسد و تاثیری در روال کسب و کار آژانس ها نداشته است.
خدمات ویزا
ارائه خدمات ویزا توسط آژانس های مسافرتی صورت می پذیرد. این کار نیز کار
تخصصی با ترفندهای خاص خود است. مسوولیت انجام این کار بسیار بالا است و
معمولا نیازمند حضور فیزیکی است و چه از لحاظ میزان اعتماد و چه از لحاظ
حساسیت شرایط خاص خود را دارد. این قسمت هم کمتر توسط خدمات دهندگان آنلاین
صورت می پذیرد و برنده اصلی در این بخش نیز شاید آژانس ها باشند.
خدمات خارج از پکیج
خدمت آخر، رزرو مستقل هتل، قطارهای مسافربری، بلیت های تفریحی، بلیت
نمایشگاه ها و سایر خدمات مکمل برای مسافران است که در دوران های قبل به
صورت موردی و به ندرت توسط آژانس ها صورت می پذیرفت و امروزه توسط سایت های
آنلاین به صورت مفصل برای هتل های داخلی و خارجی و موردی برای سایر
امکانات صورت می پذیرد. این خدمات نیازمند مجوز خاصی نیست؛ چون واسطه گری
فروش محسوب می شود، امکان آن برای سرویس های آنلاین چه از لحاظ راحتی
مسافران و چه از لحاظ دسترسی فروش به مراتب راحت تر است و شاید بتوان گفت
این قسمتی است که برنده اصلی آن سایت های آنلاین هستند.
در مجموع می توان گفت با گسترش جمعیت و بازار، هردو گروه در این بازی برنده هستند و هردو می توانند کسب و کار پر رونقی داشته باشند. اما دو واقعیت آینده این بازار را تعریف می کند؛ واقعیت اول، گسترش میل افراد به انتخاب های دقیق در فضای یک سفر است که آنها را به سمت خرید شخصی و مجزای بلیت هواپیما، هتل و سایر امکانات هدایت می کند. این روندی است که در فرهنگ آمریکایی رو به رشد است و قسمتی از جامعه مخاطبان ایرانی نیز به این سمت می روند. موضوع بعدی حساسیت و ریسک دار بودن انتخاب درست برای تنظیم یک تور مسافرتی است که بسیاری از افراد در دنیا بیشتر در کشورهای اروپایی و آسیایی هنوز حاضر به پذیرش آن نیستند و آن را به متخصصان امر یعنی آژانس های مسافرتی واگذار می کنند؛ موضوعی که خود، ضامن حفظ این صنعت خواهد بود.