رصدخانه مراغه؛ نخستین شهر دانشگاهی دنیا در آستانه نابودی! + تصاویر

صفحه نخست / عمومی

رصدخانه مراغه؛ نخستین شهر دانشگاهی دنیا در آستانه نابودی! + تصاویر

رصدخانه مراغه به عنوان نخستین شهر دانشگاهی جهان با 400 هزار جلد کتاب خطی ساخته می‌شود.

کد خبر: ۱۱۳۹۲

تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۶ اسفند ۱۳۹۷-1397 December 26

رصدخانه مراغه به عنوان بزرگترین پایگاه آموزش نجوم این روزها حال خوبی ندارد. به باور برخی از میراث دوستان این منطقه دارای ارزش تاریخی و باستانی بسیاری بوده و احتمال کشف آثاری از دوره اسلامی و حتی قبل از اسلام وجود دارد. رصدخانه مراغه به عنوان نخستین شهر دانشگاهی جهان با 400 هزار جلد کتاب خطی ساخته می‌شود. علاوه بر آن بالغ بر 50 مورد کشف هندسی و ریاضی در این منطقه انجام شده و در دوره‌ای که ناامنی شدید اجتماعی و قتل و غارت وجود داشته، تمام دانشمندان دنیا در مکان امنی به اسم رصدخانه مراغه حضور داشتند. اما حالا از این میراث علمی و تاریخی تنها کتاب کاوش در رصدخانه به قلم پرویز ورجاوند باقی مانده و در آینده تقریبا دیگر هیچی چیزی از این محل در ست نخواهد بود.

احیا موزه نجوم و رصدخانه مراغه در دهه هفتاد توسط پرویز ورجاوند، باستان شناس مطرح شد و پس از آن بحث ایجاد پژوهشکده و رصدخانه دوره ایلخانی مراغه به میان آمد، اما تاکنون هیچ کار عمرانی توسط مسئولان استانی انجام نشده؛ تنها بخشی از کارهای اداری انجام شده بود که آن هم به دلیل تغییرات سیاسی منطقه‌ای همانند تغییر نمایندگان مجلس و عدم پیگیری اقدامات نمایندگان سابق، این امر به تعویق افتاد؛ البته برخی از مسئولان هم کل مساله را متوجه نشده بودند.

این‌ها بخشی از صحبت‌های محمد مشتری، مدیرعامل انجمن تاریخ‌پژوهان مراغه است.

محمد مشتری در گفت‌وگو با اسکان نيوز ضمن اشاره به این‌که در مراغه کاملترین موزه تخصصی به اسم موزه تخصصی مراغه وجود دارد، گفت: موزه دوره ایلخانی کامل‌ترین مجموعه سکه، آبگینه و... بوده و به دلیل تقارن و تقاربی که بین رصدخانه دوره ایلخانی و این موزه وجود دارد، قرار بود، پایگاه یا پژوهشگاه هیات و نجوم اسلامی دوره ایلخانی در محل رصدخانه ایجاد شود. علاوه بر آن یک دستگاه آسمان‌نما ( پلانتاریوم) با یک میلیارد اعتبار از کشور ژاپن تهیه شد اما با گذشت یک دهه همچنان نصب نشده و در حیات میراث فرهنگی استان قرار دارد.

مشتری با اشاره به انجام عملیات خا‌کبرداری برای احداث موزه نجوم، اظهار کرد: عملیات عمرانی نیمه‌کاره رها شد و تنها یک پوسته سفید رنگ در این منطقه باقی مانده؛ این در حالیست که پی‌پایه‌های 800 ساله و آثاری همچون سنگ ربع جداری بدون پوشش مناسب و در حال فرسودگی است.

گفتنی است که پی‌پایه‌های تاریخی در کاوش باستان شناسی بیرون آمدند اما بخاطر بی‌توجهی با گذشت زمان دوباره در حال مدفون شدن و نابودی هستند.

مدیرعامل انجمن تاریخ‌پژوهان مراغه با ابراز نگرانی از این‌که اگر کتاب کاوش در رصدخانه‌ مراغه، نوشته پرویز ورجاوند نباشد دیگر تقریبا هیچ چیزی از این محل در دست نخواهد بود، تاکید کرد: بخشی از این منطقه با یکی از وزارتخانه‌های امنیتی اشتراک مالکیت داشته و صداوسیما هم یک شاخه دارد که این مساله باعث اختلاف تملک شده اما خارج از این موارد میراث میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی در محدوده تملک خودش هم کاری انجام نداده است.

وی با انتقاد از این‌که رصدخانه مراغه سالانه حدود 300 هزار گردشگر دارد اما فاقد هرگونه امکانات رفاهی است، گفت: خاکبرداری برای احداث موزه نجوم، فرسودگی جاده و نبود حائل ایمنی این جاده را از بین برده و بسیار خطرآفرین است.

مشتری بر این باور است که رسیدگی به وضعیت رصدخانه مراغه یک موضوع بین سازمانی است که مجموعه نهادهای شهری و بخصوص استانی در این مورد کوتاهی کرده‌اند. این منطقه دارای ارزشی چندین برابر ربع رشدی بوده و در واقع برای ساخت آن از رصدخانه الگوبرداری شده است.

مدیرعامل انجمن تاریخ‌پژوهان مراغه در ادامه یادآور شد: رصدخانه مراغه تا کنون چندین‌بار به صورت جهانی ثبت شده اما هیچ اقدام عملی در خود شهر مراغه انجام نشده است. گرچه روز 5 اسفند به عنوان روز مهندس و 16 اردیبهشت به‌خاطر آغاز تاسیس رصدخانه مراغه و بسته شدن زیج ایلخانی مطرح شده اما این اقدامات نمود عملی نداشته و باید یک پایگاه یا پژوهشگاه مستقل رصدخانه دوره ایلخانی احداث شود.

این منطقه داری ویژگی گردشگری، آموزش نجوم و ارزش‌های تاریخی بوده و در صورت کاوش احتمال پیدایش یافته‌های تاریخی و میراثی وجود دارد.

مشتری در ادامه به اسکان نيوز گفت: در زیر تپه رصدخانه غارها و دستکندهایی وجود دارد و به باور برخی متخصصان احتمالا نمادی از معبد است که می‌گویند، در روستا وراوی هم یک معبد مهر با قدمتی بین 3 تا 8 هزار سال وجود دارد. گزارش‌هایی از زمان کاوش این منطقه وجود دارد که گورهای با مردگان عمودی به همراه وسایلی مشاهده شده. این آیین خاک‌سپاری مربوط به قبل از ادیان ابراهیمی بوده است. این منطقه احتمالا آثاری از دوره اسلامی و حتی قبل از اسلام را در خودش گنجانده است.

مشتری ضمن تاکید بر این‌که با شرایط فعلی احتمال ثبت رصدخانه ضعیف است، گفت: میراث ناملموس این منطقه قابل ثبت است؛ پی‌پایه‌ها خودشان قوام ثبت این رصدخانه هستند. نخستین شهر دانشگاهی جهان در رصدخانه مراغه با 400 هزار جلد کتاب خطی ساخته می‌شود. علاوه بر آن بالغ بر 50 مورد کشف هندسی و ریاضی در این منطقه انجام شده و در دوره‌ای که ناامنی شدید اجتماعی و قتل و غارت وجود داشته، تمام دانشمندان دنیا در مکان امنی به اسم رصدخانه مراغه حضور داشتند.

گفتنی است که حضور بیش از 1000 دانشمند بزرگ از چین تا ماچین و رتبه‌بندی علمی نقطه عطف علمی این منطقه بوده که با یک کتاب به اسم بسته شدن زیج ایلخانی آغاز شد و تاریخ جهان را تغییر دارد. همچنین کتابی در مراغه تدوین شد که قدیمی‌ترین نسخه تصویرگری به اسم منافع‌الحیوان بوده و در آن نقاشی و زبان فارسی وجود دارد و مربوط به رصدخانه در زمان سرپرستی خواجه نصیر است.

مشتری داشتن ستونی با ارتفاع 18 متر، یک ساختمان 6 طبقه بر روی تپه و استفاده از کاشی‌های سه بار پخت بر روی نما استوانه‌ای را از ویژگی‌های بارز رصدخانه مراغه دانست و گفت: باید توجه داشت که این‌ها پتانسیل عظیم برای جذب توریست و گردشگری هستند.

وی در پاسخ اسکان نيوز در خصوص وجود ساختمان و زمان تخریب آن، گفت: به‌خاطر وقوع زلزله در زمان صفویه تنها خرابه‌های رصدخانه باقی می‌ماند، در این زمان شاه عباس اقدام به احیا رصدخانه کرده و نواد‌ه‌های خواجه نصیرالدین در مراغه باقیمانده 400 هزار جلد کتاب خطی را به اصفهان انتقال می‌دهد. بعد از آن در دوره قاجار برای احیا اقدام می‌شود؛ در آخرین گزارش خرابه‌هایی دیده می‌شود و سنگ‌هایی که قبلا در رصدخانه بکار برده بودند، اما حالا مردم در روستاهای اطراف برای ساخته خانه استفاده کردند.