گردشبان (gardeshban.ir) : برج گنبد قابوس به دستور قابوس ابن وشمگیر حاکم سلسله آل زیار ساخته شد و اکنون در ۳ کیلومتری باقیماندههای شهر باستانی جرجان و در شهر کنونی گنبد کاووس در شمال شرقی ایران قرار دارد.
این برج تاریخی و آرامگاهی با ۵۳ متر ارتفاع در اواخر قرن چهارم هجری بنا شده است و گواهی بر تبادل فرهنگی میان کوچنشینان آسیای میانه و تمدن باستانی ایران است. این برج تنها شاهد باقی مانده از شهر جرجان، مرکز پیشین هنر و علم است که در حمله مغول به ایران ویرانه شده است.
برج گنبد قابوس نمونه شاخصی از تکنولوژی و نوآوری معماری اسلامی است و کارشناسان معتقدند در ساخت آن از بناهای مذهبی ایران، آناتولی و آسیای مرکزی الهام گرفتهشده است.
این برج از آجر بدون لعاب ساخته شده و شکل هندسی خاصی دارد، این بنا در واقع استوانهای با قطر ۱۵٫۵ تا ۱۷ متر است که ۱۰ پره بر روی دیواره آن قرار دارد و سقفی آجری و مخروطی شکل بر فراز آن قرار گرفته است. همچنین کتیبههای آجری ساده با خط کوفی بر بالا و پایین دیواره این برج نقش بسته که در آنها عبارت «بسم الله الرحمان الرحیم»، نام قابوس و همچنین تاریخ ساخت اثر به قمری و یزدگردی به چشم میخورد.
معماری برج گنبد قابوس نشانگر رونق و توسعه دانش و ریاضیات در آن دوره در جهان اسلام به حساب میآید. با وجود اینکه این بنای تاریخی حدود ۱۰۰۰ سال قدمت دارد اما تا کنون استوار بوده و حوادث طبیعی همانند زلزله نتوانسته آسیب جدی به آن بزند.
گفته میشود این برج از نظر قدمت، جنس و ارتفاع در نوع خود در جهان منحصر به فرد است. این بنا در سال ۲۰۱۲ میلادی در اجلاس جهانی سازمان یونسکو در فهرست آثار جهانی قرار گرفته است.
گنبد قابوس در تقاطع خیابان جمهوری و امام خمینی در شهر گنبد کاووس در استان گلستان قرار گرفته است.