برج آرامگاه علاءالدین در شهرستان ورامین تهران/تصاویر

صفحه نخست / عمومی

برج آرامگاه علاءالدین در شهرستان ورامین تهران/تصاویر

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کد خبر: ۱۷۸۲۹

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۰ مهر ۱۳۹۸-1398 July 10

برج علاءالدین با ارتفاع ۱۷ متر با فاصله‌ای اندک در شمال مسجد جامع ورامین قرار دارد و شامل دو قسمت مشروحه زیر است.

قسمت اول با بدنه‌ای مدور به ارتفاع ۱۲ متر که بخش اصلی بنا را تشکیل می‌دهد و قسمت دوم که شامل گنبدی مخروطی شکل و بزرگ به ارتفاع ۵۴ متر است و روی قسمت اول قرار دارد .تاریخ بنای برج به سال۶۸۰ هـ . ق برمی گردد و برخی آن را مقبرة سلطان علاءالدین خوارزم شاه می‌دانند. سبک ساختمان، برج، ترکیبی از معماری زمان مغول و دورة آق قویوتلو و قره قزیونلو است.

بنای برج علاء الدین متعلق به دوره سلجوقی «سبک و روش سلجوقی» است البته این سبک مدتها قبل یعنی از دوره سامانیان آغاز شده بود و در دوران سلجوقی تغییرات قابل ملاحظه ای یافت. این برج ها با مقاطع ستاره‍ای شکل میله اصلی آنها و نوک مخروطی یا نا تمام تقلید از سبک «چادر» می باشد که مخصوص بسیاری از ساختمانهای این دوره است.

این بنا شبیه گورهای سلطنتی است و ارتباطی با بناهای مذهبی نداشته است بلکه به این منظور ساخته می شده تا از تخریب جسد جلوگیری شود.

جنازه ها در این نوع بناها عمدتاً در سرداب نگهداری می شده و کمتر به دفن آن اقدم می شده است. انتساب صاحب مقبرة برج علاء الدین از محتوای آنچه راجع به علاء الدوله آمده چنین بر می آید خانواده علاءالدین نسبتشان به ائمه شیعه می رسیده است و این خانواده علاوه بر سیادت در منطقه نفوذ زیادی داشته و تعدادی از آنها در ورامین و مناطق دیگر فرمانروا بوده اند و از خود یادگارهای خیری به جا گذاشته اند که معروف ترین آنها بنای امامزاده یحیی است که بوسیله فخر الدین، پسر علاءالدین بنا شده است.

آقای قوچانی به نقل از کتاب «تلخیص مجمع الاداب فی معجم القاب» تألیف «ابن الفولی» القاب علاءالدین و اجداد او را چنین نقل می کند: «هوابو الحسن المرتضی بن فخر الدین حسن بن محمد بن حسن بن ابی زید بن علی بن ابی زید بن هادی بن مانکیدم بن کیاکی بن علی بن عبداله بن الناصر بن علی الطبری بن احمد بن ابراهیم بن اسماعیل المنقذی بن جعفر بن صحیح(ع) بن عبداله بن الحسینی الاصفر(ع) بن علی زین العابدین بن الحسین بن علی بن ابی طالب العلوی الرازی» در کتاب « عمده الطالب فی الناسب آل ابی طالب» نیز با کمی اختلاف به نسب علاءالدین اشاره کرده و در آنجا آمده که اجداد فخرالدین پسر علاءالدین فرمانروایان ری بوده اند. فخرالدین پسر علاءالدین نیز به حکومت بغداد گمارده شده او در سال ۶۹۱ به سمت بغداد رفت و در سال ۷۰۹ در آن شهر در گذشت پدر و پسر علاءالدین هر دو لقب فخرالدین داشته اند.

علاءالدین باعلاءالدوله سمنانی عارف معروف نیز خویشاوند بوده ، زیرا علاءالدین عمویی داشت به نام سید جمال الدین قاسم بن جمال الدین محمد که در ورامین اقامت داشت و تنها دخترش ، زهره را به حاکم سمنان داد و از آن دختر، دو پسر به نام ملک جلال الدین و ملک شرف الدین به دنیا آمدند که عارف بزرگ علاءالدوله سمنانی فرزند اوست.

جالب اینکه مدفون این بقعه جزء موارد معدودی است که مردم ورامین آنرا به نام امامزاده نمی شناسند و آنرا عموماً بقعه علاءالدین تکش معرفی می کنند بعضی از معمرین منکر وجود قبری در آن شده و بعضی وجود مزار را در آن منکر نشده ولی آنرا متعلق به رهگذری می دانند که در اوایل قرن حاضر بعد از فوت در این محل دفن شده است .

تاریخ بنا بنای برج علاءالدین در کتیبه ای که در محل اتصال بخش استوانه ای و بخش مخروطی برج وجود داشته و متأسفانه بخشی از آن از بین رفته و یا قابل خواندن نیست مربوط به اواخر قرن ۷ هجری است . متن کتیبه از مجله اثر شماره ۱۵ و ۱۶ نوشته خانم شیبانی و آقای قوچانی نقل می شود: کتیبه از جبهه جنوبی شروع می شود و مصالحی که برای نوشتن کتیبه مورد استفاده قرار گرفته آجر تراشیده است که با طرح های شبیه برگ مزین شده است.

متن کتیبه: «بسم الله الرحمن الرحیم… ذکره… امره… الاسلام… الانام علاءالدوله و الدین رکن الاسلام و المسلمین کهف العتره المرتضی ابن المولی الاعظم فخرالدوله و الدین حسن الحسینی الورامینی رضوان الله علیه و (علی) ارواح اجداده مغن الاکام بحمد و آله مصابیح العلام توفی فی اربع صفر سنه خمس و سبعین و ستمایه و تم هذه القبه فی سنه ۶۸۸، الورامینی رضوان الله علیه و علی ارواح اجداده مفن الاکام به محمد و آله مصابیح الظلام ؛ به نام خداوند بخشنده و مهربان… علاءالدوله و دین تکیه گاه اسلام و مسلمین آرامگاه فرزند مرتضی پسر مولای بزرگوار، فخرالدوله و دین حسن حسینی ورامینی که خداوند به حق محمد و آل محمد که چراغ هدایت هستند بهشت را جایگاه او [علاءالدین] و اجدادش فرماید در هفته اول صفر سال ۶۷۵ وفات کرد و این بنا در سال ۶۸۸ به پایان رسید ورامینی(که خداوند بحق محمد و آل او که کلید(چراغ) در تاریکی ها هستند) بهشت را قسمت او و اجدادش بفرماید. بین آنچه آقای قوچانی و خانم شیبانی از محتوای کتیبه نقل کرده اند، اندک اختلافی دیده می شود.