سد کریت در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر طبس/تصاویر

صفحه نخست / عمومی

سد کریت در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر طبس/تصاویر

سد کریت در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر طبس و ۲۸ کیلومتری شرق روستای کریت قرار گرفته است.

کد خبر: ۱۷۸۴۳

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۰ مهر ۱۳۹۸-1398 July 10

از تاریخ ساختمان این بند اطلاعاتی در دست نیست و بخشی از طاق آجری آن که در پایین بند وجود دارد در ناحیه تیزه از بین رقته در نتیجه طرح کامل آن محو شده است. در کتاب های تاریخی روایات مختلفی در خصوص قدمت بند کریت نقل شده است. از جمله هانری گویلو این بنا را به دوره مغول نسبت داده است.

همچنین در کتاب آب و آبیاری در ایران و نگرشی بر سد های ایران سابقه این بند را ۴۰۰ سال قبل نوشته اند. بنا به گفته اهالی بومی منطقه طبس، این بند ۷۰۰ سال قدمت دارد. اما روایت مستند حکایت از تعمیر این بند در اواسط قرن پنجم هجری دارد.

به طور کلی با توجه به تنوع مصالح به کار رفته و ساختار کلی بنا که در مرحله تعمیر بر روی آن انجام گرفته، می توان استنباط کرد که بند کریت متعلق به چند دوره زمانی مختلف است. ارتفاع قسمت بیرونی بند از کف رودخانه ۵۲ متر و عمق حوضچه آبگیر ۲۰ متر و طول آن در قسمت تاج ۵۲ متر است.

این سد در چهار مرحله احداث شده و ضخامت تاج آن تنها ۱/۲ متر می باشد. سد کریت فاقد سرریز بوده و برآورد می شود که بیش از هزار روگذری سیلاب را تجربه نموده است. در بدنه بند دریچه و مجرایی بر انتقال آب به پشت بند وجود داشته و سورا خ های متعددی در ارتفاع بند وجوددارد که اندازه های دقیق و متناسبی دارد .

این سوراخ ها به نام قفل خوانده می شود. حدود ۱۵۰ سال قبل ۴ متر به ارتفاع بند افزوده شده این افزایش باعث جلوگیری از متروکه شدن این بند شده بود. یکی از ویژگی های منحصر به فرد بند قدیم که هنر سد سازی ایرانیان را آشکار می کند، قوسی بودن بند است.

بندهای قوسی مقاومت بیشتری در مقابل فشار های ناگهانی، زلزله و حوادث طبیعی دارد. از ۲۰۰۰ سال پیش تا اوایل قرن بیستم، بلندترین سدهای قوسی جهان (ایزد خواست فارس، کبار قم، کریت طبس) در ایران احداث شده بودند.

در این میان سد کریت طبس به ارتفاع شصت متر برای مدت پانصد و پنجاه سال بلندترین سد جهان محسوب میگردید و یکی از بزرگترین شاهکارهای صنعت مهندسی ساختمان به شمار میرود. زلزله سال ۱۳۵۷ طبس با شدت هفت و هشت دهم ریشتر و حداکثر شتاب ۰٫۷۵ گرم نیز موجب خسارات عمده ای به سد نشده است. بند کریت درسال ۱۳۷۹ به شماره ۳۵۲۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .