آیا شهر بام‌های سفالی به تاریخ می‌پیوندد؟

صفحه نخست / عمومی

آیا شهر بام‌های سفالی به تاریخ می‌پیوندد؟

بندر مرزی آستارا در منتهی‌الیه غرب استان گیلان به علت سفالینه بودن پشت بام‌ها، به شهر بام‌های سفالی ایران مشهور شده، اما طی سال‌های اخیر به دلیل استفاده از سازه‌های فلزی، سیمانی و نایلونی به جای سفال، این عنوان تاریخی و فرهنگی در حال فراموشی است.

کد خبر: ۱۸۰۲۷

تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۵ مهر ۱۳۹۸-1398 July 15

گردشبان (gardeshban.ir) :

شهر آستارا با یکهزار هکتار وسعت و بیش از ۵۵ هزار نفر جمعیت، هم کرانه با دریای خزر و همجوار با جنگل‌های هیرکانی کوهستان آسپیناس، از مناطق گردشگرپذیر ایران است و در کنار جاذبه‌های گردشگری نظیر ساحل خزر، تالاب استیل، بازار ساحلی و گردنه حیران، بام‌های سفالی نیز از جاذبه‌ها و هویت‌های فرهنگی و تاریخی این دیار زیبا محسوب می‌شود.

میانگین بارش سالانه در آستارا یکهزار و ۲۰۰ میلیمتر است و از دلایل بکارگیری سفال به صورت مورب و شیب‌دار در پشت بام خانه‌های این شهر، هدایت نزولات جوی و کاهش گرما در تابستان بوده است؛ اما طی سال‌ها اجرا طرح‌های بازآفرینی بافت فرسوده شهری و تخریب و نوسازی خانه‌های قدیمی، سفال از پشت بام بسیاری از خانه‌ها خداحافظی کرده و جا خود را به سازه‌های سیمانی نظیر ایرانیت داده است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آستارا اظهار کرد: سقف‌های سفالین خانه‌های آستارا بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی این شهرستان است اما روند تغییر آن‌ها شتاب دارد و در سال‌های آینده، باید تصاویر بام‌های سفالی آستارا را در کتاب‌ها و آرشیو عکس‌ها و فیلم‌ها جستجو کنیم.

پردل امیری‌نژاد افزود: در بسیاری از شهرهای گردشگرپذیر، شهرداری‌ها برای حفظ بافت تاریخی و فرهنگی شهر، محدوده‌ای را برای نگهداری سازه‌های سنتی تعیین و با ساخت و ساز در آن مقابله می‌نند و شهرداری آستارا نیز باید برای احیا و صیانت از بام‌های سفالی و خانه‌های محلی موسوم به (کومه) اقدام مشابه انجام دهد.

وی ادامه داد: هرچند سقف بسیاری از خانه‌های آستارا از سفال به سازه‌های دیگر تغییر یافته و محدوده بزرگ و یکپارچه‌ای با بام های سفالی باقی نمانده است، اما تا دیر نشده باید برای حفظ بخش کوچکی از خانه‌های سفالین شهر اقدام شود.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آستارا گفت: این اداره برای حفظ هویت شهر بام‌های سفالی ایران، آماده همکاری با شهرداری است و باید با برنامه‌های فرهنگی و حمایت‌های مالی و اداری، ساکنان خانه‌های دارای بام‌های سفالی را به خودداری از تغییر شکل بام‌ها ترغیب کنیم.

آیا شهر بام‌های سفالی به تاریخ می‌پیوندد؟

صفحات ایرانیت بر قطعات سفال ترجیح داده می‌شود

سیدرضا میرنظری از شهروندان کوچه حمزه بیگ شهر آستارا اظهار کرد: مردم به هم بستن چند ورق ایرانیت سیمانی و رنگی را به زحمت سرهم کردن صدها قطعه سفال سیاه در پشت بام‌ها ترجیح می‌دهند و شاید قیمت پایین و راحتی نصب ایرانیت به جا سفال، از دلایل برچیده شدن سفال از پشت بام های آستارا باشد.

وی ادامه داد: گرایش همشهریان به استفاده از سازه‌های رنگی و سیمانی به جای سفال، باعث برچیده شدن صنعت ساخت سفال‌های پشت بام در آستارا شده و تنها کارگاه سفال پشت بام در بخش لوندویل این شهرستان نیز، به علت نبود تقاضا تعطیل شده است.

میرنظری افزود: خانه پدری و بسیاری از خانه‌های محل سکونت من دارای بام‌های سفالی است اما خانه‌های زیادی به دست پیمانکاران ساختمان تخریب و بازسازی شده و بام‌های سفالی آن‌ها از بین رفته است.

این شهروند بیان کرد: به طور معمول در هر خانه‌ای چند فرزند بیکار فاقد خانه مستقل وجود دارد و اغلب فرزندان بعد از مرگ والدین، خانه‌های پدری را برای داشتن سرپناهی مستقل به پیمانکاران و سازندگان ساختمان واگذار می‌کنند و با تخریب آن‌ها و احداث آپارتمان‌های چند طبقه، بام‌های سفالی تغییر شکل می‌دهند.

احمد شیارکار از شهروندان قدیمی آستارا نیز اظهار کرد: در مصاف سنت و تجدد، نه تنها خانه‌های سفالی این شهر تسلیم سازه‌های نو شده، بلکه ستون‌های موسوم به (شالمان) در ایوان خانه‌ها که علاوه بر استحکام بنا، برای آویختن و نگهداری میوه استفاده می‌شد، برچیده شده و کف چوبی منازل نیز که زیبایی و خاصیت آرامش بخش داشت، از بین رفته است.

موضع دستگاه‌های متولی

دستگاه‌های متولی بنا بر وظیفه قانونی، در راستا بازآفرینی فضاهای فرسوده شهر برنامه‌ریزی می‌کنند و تخریب خانه‌های قدیمی و نوسازی آن‌ها براساس طرح جامع توسعه را، برای بازسازی سیما شهر و کاهش ترافیک خیابان‌ها ضروری می‌دانند.

حسن رستم‌زاد، فرماندار آستارا در جلسه بازآفرینی بافت فرسوده شهری، بافت و بناهای فرسوده را برای این شهرستان گردشگرپذیر نامناسب دانست و دستگاه‌های متولی را به نوسازی فضاها، اماکن قدیمی، زیرساخت‌ها و منازل فراخواند.

جواد معیتی، شهردار آستارا نیز از شناسایی ۷۰ هکتار بافت فرسوده شهری در خیابان‌های تله سفی، قنبر محله و کشاورز و کوی حمزه بیگ و برنامه‌ریزی برای نوسازی آن‌ها و ساخت سالن‌های ورزشی، ایستگاه آتش نشانی و فرهنگسرا در آن مناطق خبر داد.

مسئول واحد شهرسازی شهرداری آستارا با اذعان به این‌که تاکنون محدوده‌ای در این شهر برای حفظ سقف‌ها و بافت سنتی تعیین نشده است، تعطیلی و برچیده شدن کارگاه‌های سفال‌سازی و روند نوسازی ساختمان‌ها را علت حذف تدریجی بام‌های سفالی دانست.

محمدتقی مرحبا گفت: سقف‌های سفالین در مقابل باد، گرما و سرما مقاوم بودند و هزینه تعویض سفال‌های شکسته، زیاد نبود اما اکنون به جا آن‌ها ورق‌های ایرانیت و ایزوگام جایگزین شده است و برغم استحکام، معایبی نیز دارند.

آیا خرید خانه‌های تاریخی و سنتی چاره‌ساز است؟

مدیرکل میراث میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان گفت: اعتبارات این اداره کل برای خرید و تملک آثار تاریخی به‌منظور حفظ، نگهداری و احیا آن‌ها اندک است و فقط در مواقع اضطراری با داشتن طرح توجیهی، بودجه لازم تخصیص داده می‌شود.

شهرود امیرانتخابی اظهار کرد: این اداره کل در یک سال اخیر ، اقدامات بسیار خوبی در ثبت آثار تاریخی گیلان، مرمت بناهای تاریخی و انجام کاوش‌های باستان شناسی انجام داده و تملک و خرید چهار اثر تاریخی یکی از مهمترین این اقدامات است.

وی ادامه داد: این اداره کل در راستا حفاظت و احیا آثار تاریخی استان ، پس از پیگیری‌های متعدد موفق شد چهار اثر ثبتی شاخص استان را از محل اعتبارات ملی و استانی در لیست تملک خود قرار دهد.

راهکار چیست؟

بدیهی است که با خرید حتی ده‌ها خانه سنتی، نمی‌توان شهر بام‌های سفالی را حفظ کرد و برای صیانت از این هویت فرهنگی آستارا، باید نگاه شهروندان تغییر کند و با اهمیت دادن به اصالت‌ها و هویت‌ها و نمادهای تاریخی و فرهنگی خود، حفظ بام‌های سفالی خانه‌های خود را ضروری بدانند.

فراموش نکنیم که صدور پروانه ساختمان از منابع درآمد شهرداری‌هاست و به تناسب توسعه ساخت‌وساز بناها، درآمد این نهادها افزایش می‌یابد و از این منظر، حفظ اجباری بافت سنتی و مقابله با بازسازی خانه‌های سفالی آستارا قابل توجیه نیست، اما با عنایت به فعالیت واحد فرهنگی در نهاد شهرداری‌ها، صیانت از نمادهای فرهنگی و تاریخی شهرها و پاسخگو بودن به آیندگان در قبال آن ضرورت دارد.

بنابراین به نظر می‌رسد شهرداری آستارا در حفظ هویت شهر بام‌های سفالی رسالت بزرگی دارد و می‌تواند با ارشاد و برنامه‌های ترویجی و چشم‌پوشی از برخی درآمدها، محله‌هایی از بافت سنتی و نمادین شهر را نگهداری کند.

البته اگر این محله‌های قدیمی و سنتی طبق طرح‌های بومگردی و در راستا رونق گردشگری حفظ و مدیریت شود، برای صاحبان خانه‌های آن محدوده‌ها و شهرداری درآمدزا خواهد بود و اگر میزان این درآمد، از پول حاصل از صدور مجوز تخریب و بازسازی و پروانه ساختمان‌ها بیشتر نباشد، کمتر نیز نخواهد بود.

نمادها به تدریج و نامحسوس ارزش خود را از دست می‌دهند و انسان‌ها زمانی به از دست رفتن داشته‌های فرهنگی و بومی خود پی می‌برند، که دیر شده و فرصتی برای جبران نمانده است؛ اما با کار فرهنگی و رسانه‌ای و انگیزش مسئولان و شهروندان، می‌توان اصالت‌ها و سرمایه‌های محلی را برای نسل‌های آینده نگه داشت و امیدواریم شهر بام‌های سفالی گیلان نیز در گستره زمان، عنوان بامسمای خود را حفظ کند.

ایرنا

برچسب ها:

گردشبان شهر بام های سفالی بندر مرزی آستارا دیده بان گردشگری ایران شهر آستارا

بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه

لینک کپی شد

پسندها: 0

گزارش خطا