گردشبان (gardeshban.ir) : هواپیماهای مسافربری با داشتن موتورهای بسیار قدرتمند جت، آمادگی لازم را برای حمل وزنهای بالغ بر صدتنی مسافر و بار با سرعتهای بالا دارند. در مورد افزایش سرعت، ضمن افزودن سوخت ورودی به موتورها و بهرهگیری از قوانین نیوتنی برای پیش بردن هواپیما به جلو بحثی نیست. اما برای کاهش سرعت در آسمان یا متوقف کردن این غول آهنی روی زمین، سیستمهای متفاوتی وجود دارد.
بالچههای کوچکی روی بالها یا بخش انتهایی هواپیما نصب شده است. با استفاده از نیروی هیدرولیک، این بالچهها که به آنها اسپیدبریک یا اسپویلر گفته میشود، با درجه انحنای از پیش تعیین شدهای باز شده، باعث انحراف جریان هوای صاف روی بالها و بدنه هواپیما میشود. از این قابلیت برای کاهش سرعت یا ارتفاع میتوان استفاده کرد. اما روی زمین و برای متوقف کردن هواپیما بعد از نشستن، غیر از سیستم اشاره شده که کمک شایانی به تولیدنشدن نیروی برا توسط بالها و جلوگیری از پرواز دوباره و ناخواسته هواپیما میکند، سیستمهای دیگری نیز برای نگهداشتن هواپیما در یک فاصله کوتاه روی باند تأثیرگذار هستند.
ریورسر همان چیزی است که باعث میشود نیروی پیشران تولید شده توسط موتورها به جای پیش بردن هواپیما، این بار برعکس و بر اثر اعمال به سمت جلو، سرعت هواپیما را کاهش دهد و در سرعتهای زیاد آن را به عقب برانند. صدای غرش موتورها پس از تماس چرخها روی زمین ناشی از استفاده از همین سیستم است.
ترمز به معنی آنچه در خودروها مشاهده میکنیم، در هواپیما نیز وجود دارد. پدالهای بزرگ زیر پای خلبانان به صورت جداگانه همان کار ترمز را انجام میدهند. تفاوت نخست سیستم ترمز هواپیما با خودرو در این است که خلبان میتواند با فشردن بخش بالای پدالها به صورت مستقل، ترمزهای دو سمت هواپیما را فعال کند. ولی در خودروها تنها یک پدال ترمز وجود دارد و وقتی راننده اقدام به توقف خودرو میکند، سیستم ویژهای با تقسیم نیروی مساوی میان چرخها، موجب ایستادن خودرو بدون لغزش به طرفین میشود.
مانند آنچه در رانندگی با یک خودرو قابل لمس است، هرچقدر سطح خیابان و جاده پوشیده از برف، آب یا یخ بوده و میزان تماس لاستیک با سطوح معابر کم باشد، متوقف کردن آن در فاصله کم و بدون لغزش نیز دشوارتر و خطرناکتر خواهد بود. حالا فرض کنید هواپیمایی چند ده تنی با سرعت زمینی نزدیک به 250 تا 300 کیلومتر بر ساعت میخواهد روی باندی پوشیده از برف و یخ فرود بیاید. وزن زیاد آن در لحظه نخست با فشار زیاد باعث عدم انحراف هواپیما میشود و به کنترل آن روی زمین کمک میکند. اما با کاهش سرعت پس از تماس چرخها و نیروی بازدارنده ریورسر، خلبان با فشردن پدالهای ترمز ضمن کمک به کم کردن سرعت هواپیما، از انحراف آن به طرفین نیز جلوگیری میکند. به دلیل جدا بودن ترمز طرفین هواپیما و احتمال فشار نامساوی پدالها، یک سیستم جلوگیری از لغزش باعث میشود هواپیما بدون سر خوردن جانبی روی سطوح لغزنده بایستد.