گردشبان (gardeshban.ir) : این دروازه معبر ورودی و حصاری دفاعی در برابر تهاجم دشمنان بوده است. در خصوص بانی این دروازه دو نظر وجود دارد.
برخی مورخین این اثر را به همسر آباقاخان؛ ایلخان مغول نسبت میدهند و برخی دیگر آن را از آثار دوره قاجار میدانند که با توجه به سبک معماری و مقایسه آن با آثار باقیمانده از دوره قاجار در تبریز و خوی، چنین به نظر میرسد این مجموعه در دوره قاجار بنا شده است.
به اعتقاد کنت دو گوبینو، این دروازه به شیوه بناهای قاهره و از مرمر سیاه و سفید ساخته شده که نظیر آن در سایر نقاط ایران دیده نمیشود.
دروازه سنگی خوی با دو نوع مصالح ساخته شده است. ضلع شمالی آن که در امتداد بازار قدیمی قرار دارد، با آجر ساخته شده و طاقهای آن جناقی است. ضلع جنوبی آن نیز با سنگهای خاکستری و سیاه به صورت یک در میان، تزئین شده است و به صورت نیم دایره موزون و هماهنگ درآمده و از زیبایی خاصی برخوردار است.
در زیر قوس سنگی سمت جنوب و طرفین هلال سردرِ ورودی دروازه، نقش دو شیر حجاری شده است. هنوز آثار گلولههای شلیک شده توسط مهاجمین عثمانی بر روی دیوارهای این دروازه دیده میشود.