قلعه سِب؛از جاذبه‌های تاریخی شهرستان سیب و سوران/عکس

صفحه نخست / عمومی

قلعه سِب؛از جاذبه‌های تاریخی شهرستان سیب و سوران/عکس

قلعه سِب، یکی از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی شهرستان سیب و سوران از توابع استان سیستان و بلوچستان است که جزو آثار ملی ایران محسوب می‌شود.

کد خبر: ۲۳۸۵۱

تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۲ اسفند ۱۳۹۸-1398 December 22

گردشبان (gardeshban.ir) :

یکی از جاذبه‌های تاریخی شهرستان سیب و سوران، قلعه‌ی سب یا سیب است که در روستایی به همین نام قرار دارد. این قلعه که متعلق به دوران اسلامی است و قدمت آن به عصر صفویه برمی‌گردد، از سالم‌ترین و زیباترین قلعه‌های این دوره به شمار می‌رود. در سفر به استان سیستان و بلوچستان و دیدن این بنا، با کجارو همراه شوید.

شاید با شنیدن نام قلعه، به یاد قلعه‌های اسرارآمیز و مخوفی بیفتید که در فیلم‌ها دیده‌ و در داستان‌ها شنیده‌اید، یا حاکمان و فرمانروایان ثروتمندی در ذهن‌تان تداعی شود که در قلعه‌های باشکوه‌ زندگی می‌کردند. در هر صورت این بناها می‌توانند بیان‌کننده اتفاق‌هایی باشند که در طول زمان بر آن‌ها گذشته و شاهدش بوده‌اند. قلعه‌ی سب نیز یکی از این قلعه‌های تاریخی است که چندین قرن از عمر آن می‌گذرد و در ساخت آن از مصالح بومی منطقه مانند خشت و گل استفاده شده است؛ علاوه بر این، از بی‌نظیرترین قلعه‌های دوران اسلامی محسوب می‌شود.

قلعه سب از قلعه‌های تاریخی سیستان و بلوچستان است که در جنوب شرقی این استان واقع شده است. این قلعه در روستایی تاریخی به نام سب، از بخش سیب و سوران در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان سراوان قرار دارد.

چرا به این قلعه، سب می‌گویند؟

نام قلعه سب که به آن سیب و کلای (قلعه) سب نیز می‌گویند، از روستای سب گرفته شده و به‌معنای جایگاهی است که در آن آب روان بوده است. همچنین این واژه به طایفه‌های کهن در سراوان نیز اطلاق می‌شود و در لغت‌نامه‌ی دهخدا به‌معنای محل چشمه‌ساران فراوان است.

قلعه سب متعلق به چه دورانی است؟

قلعه سب از بناهای متعلق به دوران اسلامی است که قدمت آن به عصر صفویان برمی‌گردد و از سالم‌ترین و زیباترین قلعه‌های دوره‌ی اسلامی استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. این قلعه‌ی تاریخی، محل فرامانروایی حاکمان در دوره‌های مختلف است که بر مناطقی چون کنت، هیدوچ، سوران، زابلی، پسکوه، گشت حکومت داشتند. در قرن ۱۲ هجری قمری، فردی به نام ملک دینار و فرزندان وی (از حکام محلی) بر منطقه سیب و سوران حکمرانی می‌کرد. غلام رسول خان نیز از دیگر فرمانروایان قلعه سب بود.

در دوران حکومت محمد شاه از حاکمان محلی قلعه که نسب وی به شاه نعمت‌الله ولی (از عارفان و صوفیان قرن هشت هجری قمری) می‌رسد، بخش‌هایی از قلعه آسیب می‌بینید. در این زمان جنگی صورت می‌گیرید که قلعه به‌مدت ۹ شبانه‌روز تصرف و قسمت‌هایی از حصار و ارگ قلعه تخریب می‌شود؛ هرچند در زمان سید غلام رسول مورد بازسازی قرار می‌گیرد. این قلعه روی صخره‌ای طبیعی و با مصالح خشت و گل در طی دوره‌های مختلف ساخته شده است.

قلعه سب از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

قلعه سب که از مرتفع‌ترین بناهای خشتی ایران به شمار می‌رود، بنایی مصطبه‌ای شکل در دو طبقه است که ارتفاع آن به ۲۷ متر می‌رسد. قاعده‌ی این ساختمان را مستطیلی به ابعاد حدود ۳۶ در ۲۵ متر تشکیل می‌دهد و هرچه ارتفاع آن افزایش می‌یابد، از حجم آن کم می‌شود. ورود به قلعه از طریق پلکان جنوب شرقی امکان‌ دارد. این قلعه شامل بنایی اصلی در وسط حیاط، حصار و مجموعه سازه‌های الحاقی است. شاه‌نشین قلعه نیز در بالاترین قسمت قرار دارد.

از ویژگی‌های قلعه سب، وجود درز انبساط در ساختمان اصلی قلعه، شاه‌نشین، دسترسی به آب چاه در طبقه فوقانی، وجود لوله‌های سفالی هدایت‌کننده آب، درهای منبت‌کاری و مصالح بومی مانند خشت، کاهگل و چوب درخت خرما است.

طبقه‌ی دوم قلعه

وقتی به طبقه‌ی دوم قلعه بروید، یک فضای حیاط‌مانند مشاهده می‌کنید که دارای دیوارهای تزیین شده است و برای آفتاب گرفتن در زمستان و استراحت در فصل تابستان استفاده می‌شد. در این حیاط که به محیط پیرامون قلعه اشراف دارد، برجک‌هایی برای دیده‌بانی و نگهبانی مشاهده می‌شود.

در طبقه‌ی دوم بنا، چندین اتاق با کاربری متفاوت وجود دارد که توسط حاکمان مختلف ساخته شده‌اند. یکی از این اتاق‌ها را میر محمود خان ساخت که بعدها از آن که برای جلسه‌های خصوصی استفاده می‌کردند. اتاق میر محمود خان و محمد عمر خان از دیگر فضاهای این طبقه محسوب می‌شود که در آن یک راه مخفی جهت دسترسی به طبقه دوم تعبیه شده است.

برای داشتن امنیت، حصاری با ارتفاع سه متر در اطراف قلعه کشیده شده و چهار برج و محل‌هایی برای نگهبانی و تیراندازی داشته است. علاوه بر این، تیرکش‌هایی در بخش‌های مختلف بنا اعم از دیوارهای حیاط، طبقه‌های اول دوم و دوم دیده می‌شود. سوراخ‌هایی که در نمای بیرونی قلعه، در بالای برجک، دو طرف آن و همچنین کنار پنجره‌های برجک وجود دارد، نمونه‎‌ای از این تیرکش‌ها هستند.

سایر فضاهای قلعه

از دیگر قسمت‌های این قلعه می‌توان به فضاهایی اشاره کرد که برای کاربری‌های مختلف، از جمله آشپزخانه، اتاق‌های اقوام نزدیک حاکم، پیشکاران و غلامان، انبارها زندان، دستشویی آقایان و بانوان، اسطبل و... طراحی شده‌اند. در وسط حیاط نیز چاهی برای آب آشامیدنی ساکنان قلعه وجود داشته است.

چرا قلعه سب همچنان پابرجا مانده است؟

برای ساخت قلعه سب از گیاهی محلی به نام «توتری» استفاده شده است که آن را با گِل مخلوط و از آن ملاطی چسبناک درست می‌کردند. این ملاط در برابر رگبارهای شدید و باران‌های فصلی سیستان و بلوچستان مقاوم است و شسته نمی‌شود.

معماری بنا نیز به‌گونه‌ای است که با افزایش ارتفاع بنا، از حجم آن کاسته شده و این امر باعث ایستایی بیشتر بنا و جلوگیری از رانش دیوارهای قطور و مرتفع آن می‌شود. علاوه بر این، ساخت دیوارهای قطور یک متری و به کار بردن چوب درخت نخل برای سقف‌ها، به استحکام بنا کمک کرده است.

جاذبه‌های دیدنی روستای سب

در روستای تاریخی سب، بناهای دیدنی دیگر نیز وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مسجد جامع قدیمی روستا، مسجد ملا دینار، مسجد ملا شکرالله، گنبد حاج صاحب ثوب و.. اشاره کرد.

پیشنهاد می‌کنیم از سایر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی سیب و گوران نظیر قبرستان قدیمی سیب، میل مارو، پیر کهور و کله برزاد، تپه شنی، چشمه‌ی آب‌درمانی منطقه پیرگیابان، سد ماشکید علیا، نخلستان‌های آپاتان، آبشار‌های دامنه کوه بیرک، قلعه‌های کنت، هیدوچ، کرشان و پسکوه دیدن کنید.

در سفر به سب، کجا اقامت کنیم؟

برای اقامت می‌توانید شب را در خانه‌های بوم‌گردی دهستان‌های سب، کنت و پسکوه سپری کنید. این خانه‌ها با داشتن معماری اصیل و بومی، خاطره‌ای فراموش‌نشدنی را برایتان رقم خواهند زد.

چطور به قلعه سب برویم؟

برای دیدن قلعه باشکوه سب باید به جنوب شرقی شهر سیب و سوران و سپس روستای سیب بروید. در ادامه به فاصله این قلعه تا مراکز شهری اشاره کرده‌ایم.

فاصله تا مراکز شهری:

فاصله تا سوران: ۱۰ کیلومتر

فاصله تا سراوان: ۴۵ کیلومتر

فاصله تا زاهدان: ۴۵۰ کیلومتر