گردشبان (gardeshban.ir) : آبشار نیاگارا در مرز بینالمللی کانادا و ایالاتمتحده و در میان دو شهر انتاریو و نیویورک جای گرفته و بعد از آبشار ویکتوریا در آفریقای جنوبی، دومین آبشار بزرگ دنیا و یکی از مهمترین مقاصد گردشگری کانادا است.
این آبشار هرساله ۱۲ میلیون گردشگر را مجذوب زیبایی خیرهکننده خود میکند. نیاگارا در زبان بومی به معنی «صدای رعدآسا» است و به مجموع سه آبشار آمریکایی، تور عروس و کانادایی (نعل اسبی) گفته میشود.
شدت جریان آب و زیبایی آبشار نعل اسبی که در انتاریوی کانادا قرار دارد، گردشگران بیشتری را نسبت به آبشار آمریکایی جذب خود میکند. در این مقاله قصد داریم در طول زمان سفر کنیم و شما را با نحوهی پیدایش این آبشار باشکوه و همچنین رودخانهی خروشان نیاگارا آشنا کنیم.
مشخصات سه آبشار نیاگارا
طول دهانهی آبشار آمریکایی و تور عروس برابر با ۳۲/۳۰۸ متر و ارتفاع آنها ۵۳/۶ متر است. البته به خاطر صخرههایی که در پایین آبشار قرار گرفتهاند، ارتفاع واقعی این دو آبشار ۳/۲۱ متر است. حجم آبی که از این دو آبشار فرومیریزد، ۵۶۷,۸۱۱ لیتر در هر ثانیه تخمین زده میشود.
حجم واقعی آب به خاطر دو نیروگاه برق - آبی همیشه در حال تغییر است. این دو نیروگاه، آب را به درون مخزنهای خود هدایت میکنند. مصرف آب این نیروگاهها تاثیر زیادی بر حجم آب آبشارها دارد. مقدار آبی که به درون مخزنها مکیده میشود به دو عامل بستگی دارد: یکی چه وقت از روز و دیگری چه موقع از سال باشد.
جریان آب در روزهای اوج فصل گردشگری یعنی ماه ژوئن، جولای و آگوست به بیشترین میزان خود میرسد. در مواقع اضطراری جریان آب با افزایش مقدار مصرفی نیروگاههای برق کاهش پیدا میکند. آبشار تور عروس (Bridal Veil Falls) به خاطر شکل ظاهری خود به این نام شناخته میشود. این آبشار در کنار آبشار آمریکایی (American Falls) قرار گرفته است و این دو توسط تکه زمینی به نام جزیرهی لونا (Luna Island) از یکدیگر جدا شدهاند.
همچنین طول دهانهی آبشار نعل اسبی (Horseshoe) برابر با ۷۹۲/۴ متر و ارتفاع آن ۵۰/۹ متر است. حجم آبی که از این آبشار فرومیریزد، برابر با ۲,۲۷۱,۲۴۷ لیتر در هر ثانیه برآورد میشود.
تاریخچه مختصر رودخانه نیاگارا و تنداب
تمامی حوضهی دریاچههای بزرگ یا گرِیت لیکس (Great Lakes) و رودخانهی نیاگارا، میراثی بهجا مانده از آخرین عصر یخبندان هستند. ۱۸,۰۰۰ سال پیش، انتاریوی جنوبی با ورقهای یخی به ضخامت ۲ یا ۳ کیلومتر پوشیده شده بود. با پیشروی پهنههای یخی بهسوی جنوب، حوضهی دریاچهها گریت لیکس به وجود آمد.
کمی بعد، هنگامیکه این ورقههای یخی برای آخرین بار رو به شمال آب میشدند، درون این حوضهها را از یخاب پر کردند. آبی که ما مصرف میکنیم، آب فسیل یا همان آبهای ذوبشده است. هرساله تنها یک درصد از این آبها، تجدیدپذیر است و باقیماندهی آنها از طریق تودههای یخی تامین میشود.
در حدود ۱۲,۵۰۰ سال پیش، رفتهرفته یخبندان شبهجزیره نیاگارا از میان رفت. زمانی که یخ رو به شمال ذوب میشد، یخابهای حاصل از آب شدن یخ از دریاچه ایری (Lake Erie)، رودخانه نیاگارا و همچنین دریاچه انتاریو به رودخانه سنت لارنس و ازآنجا به دریا سرازیر شدند.
در ابتدا پنج آبریز از دریاچه ایری تا دریاچه انتاریو وجود داشت اما سرانجام این پنج آبریز به یک آبریز یعنی آبشار نیاگارا کاهش یافت. از این زمان آبشار شروع به فرسودن مداوم سنگبستر خود کرد؛ درنهایت فرآیند فرسایش در حدود ۱۰,۵۰۰ سال پیش به خاطر اثرات متقابل زمینشناسی همچون پسرویها و پیشرویهای متوالی یخ و بازگشت زمین متوقف شد.
یخابهای دوران یخبندان بار دیگر، با گذشتن از کنار انتاریوی جنوبی بهسوی انتاریوی شمالی تغییر مسیر دادند. وسعت دریاچهی ایری در ۵,۰۰۰ سال بعدی به نصف اندازهی کنونی خود رسید، جریان آب رودخانه نیاگارا به ۱۰ درصد جریان امروزی خود کاهش پیدا کرد و آبشار کم آب ناحیهی نیاگارا گلن (Niagara Glen) کاملاً از جریان باز ایستاد.
اما ۵,۵۰۰ سال پیش، یخابها دوباره از میان انتاریوی جنوبی گذشتند و با نیروی شدید خود، رودخانه و آبشار را احیا کردند. پسازآن آبشار به یک گرداب برخورد کرد. این برخورد درواقع یکلحظهی زمینشناسی کوتاهمدت اما شدید بود که هفتهها یا شاید فقط چند روز طول کشید.
در این لحظه آبشار رودخانه جوان نیاگارا با بستر یک رودخانه قدیمی تلاقی کرد که در طول آخرین عصر یخبندان برای مدتها مسدود شده بود. جریان آب آبشار به این درهی مدفون تغییر مسیر داد و تمام بقایا و تودههای یخ را از میان برداشت و بستر رودخانه قدیمی را شست.
احتمالاً جریان آب در آن زمان نه به شکل یک آبشار، بلکه بیشتر شبیه یک تنداب خروشان و عظیم بوده است. بعد از پایان این روند آنچه برجای ماند، چرخشی ۹۰ درجهای در رودخانه بود که امروزه به نام گرداب (Whirlpool) و تنداب (Whirlpool Rapids) میشناسیم. این تنداب بزرگترین سلسله موجهای ایستادهی آمریکای شمالی محسوب میشود.
پسازآن، آبشار در اطراف ناحیهی پل ویرپول رپیدز (Whirlpool Rapids) در بالای رودخانه مجدداً سرازیر شد و به شکافتن صخرههای سخت برای یافتن مسیر خود ادامه داد تا به مکان امروزی خود در میان دو شهر انتاریو و نیویورک رسید.
رودخانه پرتلاطم نیاگارا از فراز صخرهای از جنس سنگ دولومیت و سنگ رس سرازیر میشود. یکپنجم آبهای شیرین دنیا در چهار دریاچهی بزرگ میشیگان، هورون (Huron)، سوپریور (Superior) و ایری قرار دارد که به رودخانه نیاگارا سرازیر شده و سرانجام از آبشار نیاگارا فرو میریزد.
باگذشت سالها، فرایند فرسایش پنج درهی متمایز را به نامهای درهی لویستون برِینج (Lewiston Brange)، درهی باریک اولد نارو (Old Narrow)، تنگههای بالایی و پایینی گریت (Great) و تنگهی ویرپول نارو (Whirlpool Narrow) را ایجاد کرده است.
نیاگارا رودخانهای نسبتاً جوان است و تنها ۱۲,۰۰۰ سال عمر دارد. این طول عمر در مقیاس زمانی زمینشناسی برابر با یک میلیونیم ثانیه است. آب در کف آبشار با گذشتن از مسیری ۲۴ کیلومتری از میان گردنهها و درهها سفر میکند تا به انتاریو، پنجمین دریاچهی گریت لیکس، برسد.
زمین میان دریاچهها شیب تندی دارد. این شیب تند، پرتگاهی باشکوه و تماشایی را به ارتفاع یک ساختمان ۲۰ طبقه پدید آورده که به پرتگاه نیاگارا شهرت یافته است. پرتگاه نیاگارا طی فرایند فرسایش پدید آمده و از آبشار نیاگارا کهنسالتر است. این پرتگاه دو میلیون سال پیش در زیر لایهای از یخ مدفون شده بود.
همزمان با آخرین عصر یخبندان، یخابها بر روی زمین فشرده شدند و لایههای رسوبی را از خود بر جای گذاشتند. روند آهستهی فرسایش یخ و آب، سطح پرتگاه را فرسود و به شکل کنونی خود درآورد.
نزدیک به ۵۰۰ سال پیش رودخانه نیاگارا به مانعی برخورد که آن را به دو آبراه تقسیم کرد. درنتیجهی این برخورد جزیرهی گوت یا بز (Goat) به وجود آمد. نام این جزیره از گلهی بزهای جان استدمن گرفته شده است. این گله در زمستان سال ۱۷۸۰ براثر سرما تلف شد. جزیرهی گوت درواقع مواد رسوبی یک دریاچهی ناپدیدشده به نام توناواندا (Tonawanda) است.
در بخش شرقی جزیره، آبشار آمریکایی و در بخش غربی، جایی که رودخانه زاویه ۹۰ درجه پیدا میکند، آبشار نعل اسبی به وجود آمد. جریان آب در بخش آمریکایی آبشار به خاطر وجود جزیرهی گوت از شدت کمتری برخوردار است درحالیکه در آبشار نعل اسبی هیچ مانعی برای منحرف کردن جریان آب وجود ندارد. همچنین ناگفته نماند که یک آبشار باریکتر هم در اینجا به چشم میخورد.
در طول سالیان این آبشار به نامهای متفاوتی همانند آبشار لونا و آبشار آیریس خوانده شده است، اما امروزه به آن آبشار تور عروس میگویند. انسانها در ادوار گذشته و حتی مهندسین مدرن قادر نبودهاند جریان آب این رودخانه را بهطور کامل کنترل کنند. امروزه بخش زیادی از آب موجود از طریق کانالها و لولههای زیرزمینی به نیروگاههای برق هدایت میشوند.
آیا آبشار نیاگارا در زمستان یخ می زند؟
حجم عظیم این آب هرگز از جریان باز نمیایستد. وجود مه و آب در حال ریزش، اشکال یخی را در سواحل رودخانه و کنارههای آبشار پدید میآورند. این تودههای یخی میتوانند به ضخامت ۱۵ متر برسند. چنانچه زمستان بهاندازهی کافی سرد باشد، یخ بهطور کامل در سرتاسر رودخانه گسترده میشود و سطحی را به وجود میآورد که به پل یخی مشهور است.
بازدیدکنندگان تا سال ۱۹۱۲ میتوانستند بر روی پل یخی قدم بزنند و آبشار را از پایین تماشا کنند! روزنامهی محلی در بیست و چهارم فوریه سال ۱۸۸۸ گزارش داده است که حداقل 20 هزار نفر در آن دوران مشغول تماشا و سورتمهسواری بر روی پل یخی بودند و آبشار مملو از حضور عکاسان و حس کنجکاوی مردم بود؛ اما در چهارم فوریه سال ۱۹۱۲ پل یخی شکست و سه توریست ناپدید شدند.
هرساله کوههای یخی کوچکی از دریاچهی ایری به رودخانهی نیاگارا سرازیر میشوند. در سالهای اخیر این جریان با نصب سد یخی (ice-boom) در دریاچهی ایری بهطور قابلملاحظهای کاهش یافته است. سدیخی، زنجیرهی بلند شناوری از جنس استیل و به طول ۲/ ۳ کیلومتر است که از شهر بوفالو در ایالت نیویورک تا شهر فورت ایری در انتاریو و در عرض رودخانهی نیاگارا قرار میگیرد. این زنجیره در طول ماه دسامبر نصب و در ماه مارس یا آوریل برداشته میشود.
شرکت دولتی نیویورک پاور آتوریتی (New York State Power Authority) مسئول حفظ و نگهداری از این پروژه است. سد یخی از بند آمدن رودخانه و از همه مهمتر مصرف آب نیروگاههای برق توسط تودههای یخ جلوگیری میکند.
بااینحال در بیست و نهم مارس ۱۸۴۸، جریان آب هر دو آبشار به خاطر انباشته شدن یخ در بالای رودخانه برای چندین ساعت متوقف شد. آبشارها در حقیقت منجمد نشدند، این جریان آب بود که بند آمد، بهطوریکه مردم میتوانستند در رودخانه قدم بزنند و اشیایی که در آن افتاده بود را جمعآوری کنند.