شهر تاریخی عقدا؛ از بکرترین بافت‌های تاریخی استان یزد/عکس

صفحه نخست / عمومی

شهر تاریخی عقدا؛ از بکرترین بافت‌های تاریخی استان یزد/عکس

شهر تاریخی عقدا از شهرهای شمالی استان یزد است که در میانه جاده نائین به اردکان و از توابع شهرستان اردکان است.

کد خبر: ۲۶۶۴۴

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۳۱ ارديبهشت ۱۳۹۹-1399 February 31

در راه نایین به یزد به فاصله ۷۴ کیلومتر از نایین، نخستین آبادی بزرگ، عقدا است که نامش درکتب تاریخی یزد برده شده و همیشه سرحد و حد فاصل میان نایین و یزد شمرده شده است.شهر تاریخی عقدا از روستاهای تاریخی استان یزد است که دیدنی‌های جالب توجهی دارد و به دلیل وجود همین بناهای تاریخی مورد توجه گردشگران است.

بافت تاریخی عقدا در شهرستان اردکان یکی از بکرترین بافت‌های تاریخی استان یزد است که ۳۰ هکتار از وسعت ۸۴ هکتاری شهر عقدا را شامل می‌شود. مهم‌ترین ویژگی تاریخی این بافت، وجود معماری‌های متوالی از دوره‌های مختلف تاریخی از دوره آل‌مظفر تا دوره معاصر است که نشان از قدمت تمدن در این شهر دارد.«عقدا از مضافات و توابع یزد است و احداث آن را به «عقدار» نامی از سرهنگان یزد، منسوب دانسته اند. اطراف دهستان عقدا بیست ده قرار دارد که عده ای در پهنه بیابانی و عده ای در دامه کوه های نزدیک به آن است.»( برگرفته از کتاب یادگار های یزد نوشته ایرج افشار)

بسیاری از توریستهای داخلی و خارجی که مطالعه بسیاری بر روی شهرهای تاریخی ایران داشته اند، نام عقدا را شنیده اند اما تصورات آنها از این شهر و اطلاع رسانی مسئولان میراث فرهنگی از آنها به حدی نبوده که آنها را برای بازدید از این شهر ترغیب کند.

اداره کل میراث فرهنگی استان یزد گرچه معاونت مستقل گردشگری دارد و با یک برنامه ریزی منسجم می تواند علاوه بر معرفی مناطق، به ایجاد ظرفیت ها و زیرساختهای گردشگری بپردازد اما این معاونت به هر دلیل تاکنون به چند منطقه محدود پرداخته و بودجه و انرژی خود را بیشتر صرف آن مناطق می کند.

عقدا در فاصله ۵۰۰ کیلومتری از تهران، ۲۱۰ کیلومتری از اصفهان قرار دارد و ۷۰ کیلومتر بعد از نایین، اولین شهر استان یزد از سمت استان اصفهان و شهر نایین است و ۱۱۰ کیلومتر قبل از شهر یزد در مسیر اصلی واقع شده است.به دلیل اینکه عقدا در گذشته های دور تاریخ نویس نداشته، تاریخ دقیقش مشخص نیست اما آنطور که شنیده ام، یکی از مورخان تاریخ این شهر را مربوط به شش هزار سال پیش اعلام کرده است.

عقدا شهری متعلق به قبل از اسلام است. در زمان یزدگرد سوم که آخرین پادشاه دوره ساسانی بوده، بسیاری از شهرهای ایران توسط کشورهای همسایه مورد تجاوز و اشغال قرار گرفت و به همین دلیل جو بدی در بین مردم ایجاد شده بود. یزدگرد سوم نی به سه تن از سردارانش که در شرف بازنشستگی از امور نظامی بودند، دستور می دهد با توجه به اشغال شهرها و ایجاد ذهنیت بد برای مردم، سه نقطه از ایران را آباد کنند تا این ذهنیت کمرنگتر شود.

یکی دیگر از سرداران، به نام بیدار، به فاصله هشت تا ۱۰ کیلومتری میبد، بیده را ایجاد می کند و سردار دیگری به نام عقدا نیز شهر عقدا را ایجاد می کند و بسیاری معتقدند علت نامگذاری عقدا به این نام، به همین دلیل است.

اما روایت دیگری نیز هست که در زمان وزارت خواجه نصیرالدین طوسی، مردم عقدا که همه زرتشتی بودند و از حملات راهزنان و غارتگرانی که هر از گاهی به آنها حمله ور می شدند و اموال و محصولاتشان را به غارت می بردند، به خواجه نصیر که از عقدا می گذشت، شکایت بردند و خواجه نصیر نیز با تدبیر خاص دستور ایجاد دژی مستحکم در دور شهر را داد.

خواجه نصیر پس از فراغت از ساخت دژ، برج و باروی قلعه و …، با توجه به مقام و منزلت خود دستور داد، ساکنان داخل دژ ساخته شده، یا باید به دین اسلام بگروند یا این محل را ترک کنند که به جز عده ای قلیل که دست از دین و آیین خود بر نداشتند و مجبور به ترک شهر و دیار شدند، بقیه مردم شهر نیز به دین مبین اسلام گرویدند و خواجه نصیر در همان شب همه جوانان مجردی که قصد ازدواج داشتند را بنا به سنت رسول اکرم (ص) و دین اسلام به عقد یکدیگر در می آورد و به همین مناسبت شهر داخل دژ به عقدگاه شهرت یافت و پس از آن تغییر یافت به عقدا معروف شد.

عقدا هزاران سال پیش دریایی بود که ساحلش یزد، اراک و همدان بوده است

هزاران سال پیش تمامی این منطقه که اکنون بیابان و کویر است، دریایی به نام دریای ساوه بوده که ساحل این دریا شهر یزد، ساوه، اراک و همدان بوده است و طی مطالعات عمرانی که چند سال پیش انجام شده، فسیل ماهی و مرجان نیز در این مناطق پیدا شده و اگر از بالا به این منطقه نگاه کنیم نیز شاهد شیبی رو به پایین و مقعر هستیم که به جا مانده از همان شکل دریاست و این دریا به مرور زمان خشک شده و شهرهای مختلف در آن بنا شده است.

اگرچه تاریخ دقیق مشخص نیست اما خانه ها و بناهای مربوط به دوره ایلخانی و آل مظفر در منطقه بسیار است اما خانه های عقدا اغلب مربوط به دوره صفوی است اما از آنجا که بر روی آن کار نشده، تاریخ آن به طور کامل مشخص نیست.جمعیت ثابت عقدا دو هزار نفر است اما در ایام محرم و صفر، جمعیت این شهر به دلیل بازگشت مهاجران به منطقه به خاطر مراسم خاص این ایام، به ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر می رسد.

در عقدای قدیم دو حمام به نام حمام نو و حمام کهنه وجود دارد که به سال ۱۰۵۰ هجری قمری و تقریبا ۳۸۰ سال پیش باز می گردد.

مسجد ملا اسماعیل که در شهر یزد بنا نهاده شده، توسط ملا اسماعیل عقدایی ساخته شده که معمار هنرمند و بزرگی بود.

خانه شخصیتهای بزرگ عقدا به محل نگهداری طیور تبدیل شده است.میرزا رضای کرمانی نیز که ناصرالدین شاه را در جشن ۵۰ سالگی اش به قتل می رساند، عقدایی بوده و پدرش ملاحسین عقدایی استکه منزلشان در عقدا هنوز هم باقی است اما از آنجا که کسی به آن رسیدگی نکرده اکنون به جایی برای نگهداری مرغ و خروس تبدیل شده است.

عقدا چاپارخانه ای نیز دارد که در کنار کاروانسرا ایجاد شده و سازمان میراث فرهنگی ۱۵ سال پیش کاروانسرا را مرمت کرد اما به چاپارخانه رسیدگی نشده و هر روز در حال ویرانی است.

در داخل بافت تاریخی می توان حسینیه و میدانهای قدیمی ۴۰۰ ساله را نیز مشاهده کرد که به جا مانده از دوران صفوی است.

عقدا همچنین باغ های انار بسیاری دارد و کوچه باغهایی منتهی به این باغ دارد که فصل مهر ماه این شهر را دیدنی می کند.

از دیگر ظرفیت های گردشگری عقدا، وجود کوه هایی در فاصله ۱۵ کیلومتری است که در یکی از این کوه ها روستایی به نام زرجوب وجود دارد که در آن روستان، پارس بانو یکی از دختران یزدگرد سوم و خواهر نازبانویی که از چک چک اردکان است، در آن دفن است.

کویرنوردی و تالاب های فصلی در عقدا

خانه تاریخی خالو میرزا که اکنون به دست محمدرضا بابایی، همین جوان عقدایی در حال تبدیل به یک هتل سنتی یا خانه محلی است، تالاب های فصلی، کویر بکر و دیدنی و ….. یکی از هزاران جاذبه های گردشگری عقداست.