گردشبان (gardeshban.ir) : به گفته اهالی سمنان، حاکم وقت سمنان در دوره فتحعلی شاه، ذوالفقار خان، مالیات اضافی از مردم دریافت میکرد و مردم شکایت او را نزد شاه بردند و او دستور توقیف دارایی های ذوالفقار خان را صادر کرد و اموال وی بهطور کامل مصادره شد. سپس فتحعلی شاه، دستور ساخت مسجد با اموال مصادره شده با مبلغی از پول شخصی خود را داد. به این شکل مسجد سلطانی سمنان ساخته شد.
معماری مسجد
این بنا در ردهی مساجد چهار ایوانی است و دارای چهار در بزرگ ورودی از شمال، جنوب، شرق و شمال غربی می باشد که سردرهای شمالی آن با مقرنسهای زیبا تزیین شدهاند. ورودی شمال غربی به دالانی باز میشود که در انتهای آن تکیه پهنه است.
درهای شمال، جنوب و شرق دالان و دهلیز هستند. بالای درهای شمالی و شرقی تزیینات مقرنسکاری گچی زیبا با دو گوشواره دو طبقه در طرفین با پشت بغلهای کاشیکاری شده دیده میشود. معماری مسجد به گونهای طراحی شده است که در گذر زمان در اثر حوادث طبیعی آسیبی به آن نرسد. به گفته کارشناسان معماری، طاقهای ایرانی که در مسجد سلطان به کار گرفته شده بهعنوان یکی از پوششهای مستحکم دنیا شناخته میشوند. این بنا نمونهای منحصر به فرد از هنر اصیل ایرانی است. وقف نامهی مسجد نیز نشان دهنده ادبیات عصر قاجار می باشد.
ایوان غربی که ارتفاع آن 19.5 متر است، از دیگر ایوانها مفصلتر و زیباتر ساخته شده و کاشیکاری و کتیبههای زیبایی دارد. در پشت ایوان، مقصورهای زیبا - فضای جداشده با پرده یا جداساز، که برای اداءِ نماز جدا میشود یا مزاری که در آن قرار دارد - به ارتفاع 21 متر قرار دارد. در بالای این مقصوره گلدستهای که شامل گنبدی کوچک با پوشش کاشی فیروزهای و ساقی هشت ضلعی بلند است خودنمایی می کند. در طرفین ایوانها و چهار گوشی صحن، چهار مهتابی بزرگ با اتاقها و حجرههایی متعدد و در زیر آنها شبستانهایی با پنجرههای مشبک آجری لعابدار ساخته شده است.