gardeshban.ir

شرکت هواپیماسازی ایرباس در حالی وارد پنجمین دهه از فعالیت خود می‌شود که از روزهای گمنامی خود فاصله گرفته و حالا یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولید هواپیما در صنعت حمل‌ونقل هوایی است. درواقع، ایرباس در کنار بوئینگ، نیمی از بازار تولید هواپیماهای تجاری جهان را در اختیار دارد.

این شرکت که امروزه آن را به‌عنوان ایرباس می‌شناسیم، حاصل توافقی سه‌جانبه میان فرانسه، آلمان و انگلیس در جولای ۱۹۶۷ به‌منظور تقویت همکاری‌های هر سه کشور در زمینه‌ی فناوری هوانوردی است. این شرکت اروپایی حالا در عرصه‌ی طراحی، ساخت و تولید انواع هواپیماهای تجاری و نظامی فعالیت می‌کند. ایرباس در کنار تولید هواپیماهای مسافربری، به ساخت محصولات نظامی و هلی‌کوپتر نیز مشغول است.

گفتنی است که طی سال‌های اخیر از پرفروش‌ترین و بهترین هواپیماهای مسافربری در ایران انواع ایرباس بوده است که از آن‌ها می‌توان به Airbus A300، Airbus A330 ،Airbus A340، Airbus A321، Airbus A320، Airbus A319، Airbus A310 اشاره کرد و شرکت هواپیمایی ایران ایر برای انتقال مسافران خود چندین فروند از هواپیماهای ایرباس را در اختیار دارد.

دفتر مرکزی ایرباس برای ساخت و طراحی محصول در شهر تولوز فرانسه قرار دارد. البته کارخانه‌های ساخت قطعات مختلف هواپیماهای ایرباس در نقاط مختلف دنیا ازجمله آلمان، فرانسه، چین، اسپانیا، انگلیس و آمریکا پخش شده‌اند. پرنده‌های این غول هواپیمایی تاکنون بیش از ۱۱۰ میلیون پرواز به مسافت ۲۱۵ میلیارد کیلومتر را انجام داده‌اند و ۱۲ میلیارد مسافر را به نقاط مختلف دنیا برده‌اند.

ما در این مقاله نگاهی به تاریخچه تأسیس ایرباس و مهم‌ترین محصولات تولیدشده در این شرکت در طول ۵۰ سال اخیر خواهیم انداخت.

اتوبوس پرنده متولد می شود

وقتی‌که ایرباس در ۵۰ سال قبل شکل گرفت، صنعت ساخت هواپیماهای مسافربری در اروپا نسبت به امروز بسیار متفاوت بود. اما یک‌چیز کاملاً واضح به نظر می‌رسید؛ فرانسه و آلمان دو قدرت بزرگ پشت تأسیس این سازمان هستند.

ازآنجایی‌که سازندگان اروپایی هواپیما برای مدت یک دهه تحت تسلط رقبای آمریکایی خود مات و مبهوت بودند، کاملاً واضح بود که این همکاری قدمی روبه‌جلو خواهد بود. اگرچه همکاری میان انگلیس و فرانسه در ساخت هواپیمای کنکورد از مدت‌ها قبل حکایت از حتمی بودن پیشرفت این شراکت داشت، اما این پروژه‌ی خارق‌العاده خیلی زود به همگان نشان داد که همکاری میان طرفین باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد.

اما درحالی‌که هواپیمای کنکورد نوید این را می‌داد که اروپا را وارد عصر جدید پرنده‌های مافوق صوت کند، وقتی‌که این امر محقق شد، بر همگان آشکار گشت که برای ورود به دنیای مافوق صوت‌ها به چیزی به‌مراتب ساده‌تر نیاز است.

روژه بِتِی (Roger Béteille) مدیر و رئیس سابق شرکت ایرباس می‌گوید: «در اروپا هیچ شرکت سازنده‌ی هواپیمایی وجود نداشت که طرح‌هایی به‌روز و جدید داشته باشد یا اینکه هواپیمایی بسازد که بتواند به‌طور قابل قبولی با محصولات آمریکایی در سراسر جهان رقابت کند.»

ازآنجایی‌که دنیا در حال روبرو شدن با رشد غیرقابل‌کنترل شمار مسافران بود، تمامی خطوط هوایی پیشرو در اروپا در دهه‌ی ۱۹۷۰ نیازی مشابه را احساس کردند؛ آن‌ها به دنبال یک هواپیمای ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفره از نوع دو ردیفه بودند تا بتواند مسیرهای کوتاه هوایی میان پایتخت‌های اروپایی را پیمایش کند. ایده‌ی داشتن یک «اتوبوس هوایی» یا همان ایرباس از اینجا نشات گرفت.

خطوط هواپیمایی دولتی در اروپا دو انتخاب بیشتر نداشتند؛ به سراغ سازندگان آمریکایی نظیر لاکهید، مک‌دانل داگلاس و بوئینگ بروند یا اینکه یک رقیب داخلی قوی برای آن‌ها بسازند. گزینه‌ی دوم بیشتر مورد پذیرش بود و چندین طرح ساخت یک هواپیمای پهن‌پیکر باهم ادغام شد و از دل آن‌ها هواپیمای A300 در سپتامبر ۱۹۶۷ بیرون آمد. این هواپیما حاصل تفاهم‌نامه‌ی میان سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا بود. به‌موجب این تفاهم‌نامه، هواپیمای A300 تنها در صورتی به مرحله‌ی تولید می‌رسید که ۳ خط هوایی دولتی یعنی ایر فرانس، بریتیش ایرویز و لوفتهانزا بپذیرند که حداقل ۷۵ فروند از این پرنده را خریداری کنند.

وقتی‌که چراغ سبز این پروژه برای تأسیس شرکت صنایع هواپیمایی ایرباس در ۱۸ دسامبر ۱۹۷۰ داده شد، بریتانیا به‌عنوان یکی از شرکا از این پیمان کنار کشید. انگلیسی‌ها نگران آینده‌ی این طرح به‌عنوان اولین هواپیمای دوموتوره پهن‌پیکر جهان بودند. اوضاع به‌هم‌ریخته به نظر می‌رسید، اما شرکت هاوکر سیدلی (Hawker Siddeley) به‌عنوان پیمانکار انگلیسی درجه دوم در برنامه‌ی ساخت A300 باقی ماند و متعهد شد تا ساخت بال‌ها و ۲۰ درصد از سهم تولید این هواپیمای پهن‌پیکر را به عهده بگیرد.

شرکت ایرباس به‌عنوان یک شرکت آلمانی-فرانسوی با سهم ۵۰ درصد بین طرفین تأسیس شد و پس از آن اسپانیا نیز با تصاحب ۴.۲ درصد از این سهم، در سال ۱۹۷۱ به این مجموعه پیوست. شاکله‌ی اولیه‌ی این شراکت تا ۳۰ سال بعد باقی ماند و سرانجام ایرباس در سال ۲۰۰۱ تبدیل به شرکتی واحد شد.

سرانجام اولین پرواز آزمایشی با A300 در سال ۱۹۷۲ انجام شد و خطوط هواپیمایی ازجمله ایر فرانس از سال ۱۹۷۴ با آن شروع به جابجایی مسافران خود کردند. اگرچه ایرباس A300 هواپیمایی مدرن با کیفیت ساخت بالا بود، اما بسیاری از خطوط هوایی دنیا از آن استقبال چندانی نکردند. ناشناخته بودن سازنده‌ای تازه‌کار به نام ایرباس، یکی از دلایل اصلی بی‌میلی خطوط هوایی برای خرید این محصول بود.

در پایان دهه‌ی ۱۹۷۰، پیمانکار سازنده‌ی بریتانیایی که حالا تحت نام مهندسی هوافضای بریتانیا فعالیت می‌کرد، خواهان رسمی شدن قرارداد فرعی خود در تولید شد و ۲۰ درصد از شراکت در این کنسرسیوم را طلب کرد. سرانجام سهامداران فرانسوی-آلمانی با این درخواست موافقت کردند و یک همکاری چندجانبه شکل گرفت.

افق های روشن

پس از شروع نه‌چندان موفق ایرباس با A300، نوبت به ساخت هواپیمایی باریک‌تر به نام A310 رسید. A310 که در سال ۱۹۸۳ معرفی شد، اولین هواپیمایی بود که بخش عمده‌ای از سازه‌ی آن را فیبر کربن تشکیل می‌داد. ایرباس با اضافه کردن تجهیزات مختلف به دو هواپیمای A300 و A310 آن‌ها را به محصولاتی رقابتی تبدیل کرد و تا سال ۲۰۰۷ به تولیدشان ادامه داد.

ایرباس سپس گامی بلندتر و جسورانه‌تر برداشت و با ساخت A320 قدم به قلمرویی گذاشت که برای مدت‌ها در سلطه‌ی رقبای آمریکایی بود. این هواپیما بدنه‌ای باریک‌تر داشت و برای مسیرهای کوتاه طراحی شده بود. استفاده از تجهیزات کنترلی کاملاً الکترونیکی، محصول جدید ایرباس را به‌سرعت به موفقیت رساند. تجهیز این هواپیمای ۱۵۰ نفره به فناوری‌های کنترلی دیجیتالی، قماری بزرگ از سوی ایرباس بود که به‌خوبی جواب داد. تا پیش از این، از فناوری‌های کنترل دیجیتالی تنها در هواپیماهای جت جنگی و کنکورد استفاده شده بود.

معرفی این محصول جدید در سال ۱۹۸۸ باعث شد تا A320 به گزینه‌ی اصلی ایرباس برای ارتقا جایگاه خود در صنعت هواپیمایی در قرن بیست و یکم تبدیل شود.

درحالی‌که این پرنده‌ی تک ردیفه همچنان به محبوبیت خود می‌افزود، ایرباس تحت مدیریت ژان پیرسون، نگاه خود را معطوف به بخش هواپیماهای دوربرد کرد و A340 را در سال ۱۹۹۳ روانه‌ی بازار ساخت. تنها یک سال طول کشید تا خواهر کوچک‌تر این هواپیما، یعنی A330 دوموتوره، برای مسافت‌های کوتاه‌تر تولید شود.

موفقیت‌های بزرگ ایرباس در ساخت هواپیماهای کوتاه برد و دوربرد باعث شد تا این شرکت به سراغ ساخت خانواده‌هایی از این محصولات برود. آن‌ها با معرفی هواپیمای A330-200، اولین پرنده‌ی دوموتوره‌ی میان‌برد خود را به بازار روانه ساختند و با تولید A340-500 و A340-600 خانواده‌ی پرنده‌های دوربرد خود را تکمیل کردند. حالا ایرباس با داشتن چنین هواپیماهایی، می‌توانست بین ۱۰۰ تا ۳۵۰ مسافر را در یک پرواز جابجا کند.

تکامل دوم

ایرباس همیشه نگاهی از سر حسرت به سلطه‌ی بوئینگ بر بخش هواپیماهای پهن‌پیکر و جمبوجت ۷۴۷ داشت. ازاین‌رو، در اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰ خود را آماده‌ی ورود به این بخش، البته با کمک مک‌دانل داگلاس که از سال ۱۹۹۷ شریک تجاری بوئینگ شده بود، کرد. ایرباس حالا احساس می‌کرد که آماده زدن ضربه‌ی نهایی به بوئینگ است.

پس از سال‌ها مطالعه و تحقیق بر روی A3XX، ایرباس سرانجام هواپیمای غول‌پیکر مسافربری خود با ظرفیت حمل ۵۵۰ مسافر با نام A380 را روانه‌ی بازار کرد. ایرباس در سال ۲۰۰۰ موفق شد تا با ۶ مشتری خود برای سفارش خرید ۵۰ فروند از این هواپیما به توافق برسد.

اولین فروند از این هواپیما در سال ۲۰۰۷ به خطوط هوایی سنگاپور تحویل داده شد و آن‌ها نیز رضایت کامل خود از A380 را اعلام کردند. به گفته مدیرعامل شرکت هواپیمایی سنگاپور، A380 مصرف سوختی در حدود ۲۰ درصد کمتر از بوئینگ ۷۴۷ دارد. به‌علاوه، هزینه‌های عملیاتی این هواپیما نیز ۲۰ درصد کمتر از بوئینگ ۷۴۷ است. پس از سنگاپور، خطوط هواپیمایی امارات به سراغ خرید این محصول عظیم‌الجثه آمد و اولین پرواز خود را بین دبی و نیویورک در سال ۲۰۰۸ رقم زد.

بسیاری تصور می‌کردند که این نهایت مبارزه‌ی ایرباس در بازار هواپیماها است، اما نبرد تازه آغاز شده بود. در اوایل دهه‌ی اول از قرن بیست و یکم، بازار ساخت هواپیماها دوقطبی شده بود و وقتی‌که ایرباس پروژه جدید و جاه‌طلبانه‌ی خود را آغاز کرد، شاکله‌ی اصلی توافق دوجانبه میان فرانسه و آلمان در آستانه‌ی فروپاشی بود. ۳ سهامدار از ۴ سهامدار اصلی دورهم جمع شدند تا کنسرسیوم سه‌جانبه‌ی فرانسوی-آلمانی-اسپانیایی تحت عنوان شرکت EADS را تشکیل دهند. آن‌ها خواهان ساده‌سازی مالکیت شرکت بودند. پس قدم بعدی ادغام بسیاری از بخش‌های ایرباس در قالب یک واحد مجزا و حذف مرزهای ملی بود.

این توافق، حداقل بر روی کاغذ، در سال ۲۰۰۱ محقق شد، اما چندین سال طول کشید و تا زمان فاجعه‌ی تولید A380 و سوءمدیریت بخش‌های مختلف، برای رسیدن به هدفی واحد به تأخیر افتاد. شاید بتوان گفت که فاجعه‌ی رخ‌داده در تولید A380 بود که مدیران ایرباس را قانع کرد تا هر چه سریع‌تر تبدیل به مجموعه‌ای واحد و یکپارچه شوند.

اشتباهی که در زمان طراحی A380 رخ داد، در نوع خود منحصربه‌فرد است. مهندسان بخش مونتاژ در فرانسه از نسخه پنجم نرم‌افزار طراحی کتیا استفاده می‌کردند، درحالی‌که بخش طراحی ایرباس در هامبورگ آلمان نسخه‌ی چهارم این نرم‌افزار را در اختیار داشت. همین تفاوت به‌ظاهر ساده باعث شد تا ۵۳۰ کیلومتر عملیات سیم‌کشی هواپیمای A380 بازطراحی شود. این بازطراحی میلیون‌ها دلار خسارت به ایرباس وارد آورد و شرکت مهندسی هوافضای بریتانیا نیز در پی این اتفاقات و ضررهای وارده، ۲۰ درصد سهام خود را به مبلغ ۳.۵ میلیارد پوند به EADS واگذار کرد.

اما در میانه‌ی این بحران، ایرباس سرانجام جایگاه خود به‌عنوان یک پیشرو در بازار هواپیما و رقیبی برای بوئینگ را تثبیت کرد. ایرباس در سال ۲۰۰۳ رکورد شکست و با تحویل ۲۴ هواپیمای بیشتر نسبت به بوئینگ، خود را به اثبات رساند و روند برتری خود را تا پایان این دهه حفظ کرد.

این موفقیت همچون نمکی بر زخم مدیران بوئینگ در سیاتل بود و باعث شد تا دولت آمریکا خویشتن‌داری را کنار گذاشته و به سازمان تجارت جهانی در مورد کمک‌های دولتی کشورهای اروپایی تحت برنامه‌ی ایجاد شغل در شرکت ایرباس شکایت کند. اروپا نیز دست به مقابله زد و به کمک‌های مالی فدرال برای تحقیق و توسعه در بوئینگ اشاره کرد. این پیروزی ایرباس و همچنین رقابت این شرکت در قرارداد ساخت هواپیمای سوخت‌رسان ارتش آمریکا با نام KC-X، بوئینگ را بیش‌ازپیش سرخورده کرد.

بوئینگ نیز دست از تلاش برنداشت و با ساخت هواپیماهای موفقی چون ۷۷۷ و ۷۸۷، عرصه را بر ایرباس در بازار هواپیماهای تجاری تنگ‌تر کرد. ایرباس که سهم خود در بازار را ازدست‌رفته می‌دید، به سراغ طراحی هواپیمایی پهن‌پیکر به نام A350 رفت. اما طرح‌های ایرباس برای چندین بار به در بسته خورد تا اینکه این برنامه در قالب طرح موفق A350 XWB محقق شد.

این هواپیما سرانجام در سال ۲۰۱۲ به تولید رسید و توانست مسیرهای بلند هوایی را با کمترین آسیب به محیط زیست طی کند. دو موتور بهینه‌ی A350 توسط شرکت رولز رویس ساخته شده‌اند و بدنه‌ی سبک این هواپیما عمدتاً از جنس تیتانیوم، آلومینیوم و پلاستیک تقویت‌شده با فیبر کربن است.

صنایع نظامی

در اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰ بود که کشورهای اروپایی نیاز به داشتن یک هواپیمای ترابری با قابلیت‌های مختلف را احساس کردند. آن‌ها به دنبال جایگزین کردن این هواپیما با نمونه‌های C130 و C160 بودند. در ابتدای راه شرکت‌هایی چون لاکهید از آمریکا، Aérospatiale از فرانسه، MBB از آلمان، کاسا از اسپانیا و آلنیا از ایتالیا در این طرح مشارکت کردند.

در میانه راه شرکت‌های لاکهید، کاسا و آلنیا از این پروژه جدا شدند و آلمان و فرانسه به‌تنهایی کار ساخت را دنبال کردند. پس از کش‌وقوس‌های فراوان، این طرح که نام آن A400M بود، سرانجام در سال ۲۰۰۹ با مشارکت آلمان، فرانسه و انگلیس عملی شد و هواپیمایی چندکاره با موتورهایی ملخ‌دار بیرون آمد. هدف از استفاده از موتورهای ملخ‌دار به‌جای موتور جت در این هواپیما، امکان نشست‌وبرخاست A400M در موقعیت‌های نامناسب و باندهای غیرمسطح نظیر زمین‌های خاکی و چمن بود.

موتورهای توربوپراپ این هواپیما به‌قدری قوی هستند که می‌توانند A400M را از قاره به قاره دیگر ببرند. این هواپیما که به اطلس نیز شهرت دارد، می‌تواند عملیات سوخت‌رسانی در آسمان را نیز انجام دهد. ایرباس در ساخت این هواپیما از سامانه‌های هدایت الکترونیکی A380 استفاده کرد. اولین فروند از هواپیمای اطلس در سال ۲۰۱۳ تحویل ارتش فرانسه شد و پس از آن بسیاری از کشورها سفارش خود برای خرید این محصول راهبردی را ثبت کردند.

دیگر مشارکت ایرباس در ساخت هواپیماهای نظامی، جنگنده‌ی چندمنظوره‌ی یوروفایتر تایفون است. ایرباس در ساخت تجهیزات شناسایی، راداری و جنگ الکترونیک یوروفایتر نقش دارد. یوروفایتر نیز یکی از جنگنده‌های محبوبی است که علاوه بر اسپانیا، آلمان، انگلیس و فرانسه، مشتریانی از خاورمیانه نیز دارد.

ایرباس در چند سال اخیر با همکاری شرکت نورثروپ گرومن آمریکا در مناقصه‌ی ساخت هواپیمای سوخت‌رسان ارتش آمریکا نیز شرکت کرد و به پیروزی هم رسید. اما بعدها و با شکایت بوئینگ، این قرارداد لغو شد و ایرباس و نورثروپ گرومن نیز به دلیل یک‌جانبه بودن قرارداد به نفع بوئینگ، در دورهای بعدی مناقصه شرکت نکردند.

یکی دیگر از حوزه‌هایی که ایرباس در آن فعالیت چشمگیر دارد، ساخت هواپیماهای نظامی بدون سرنشین است. از مهم‌ترین تولیدات ایرباس در این بخش، می‌توان به هواپیمای بدون سرنشین ترکر (Tracker) با امکانات بسیار پیشرفته‌ی شناسایی اشاره کرد. این هواپیمای بدون سرنشین با دو موتور الکترونیکی بی‌صدا، توانایی عملیات در شرایط مختلف جوی توسط تیمی دونفره را دارد و می‌تواند به مناطق کوهستانی، شهری و باز برای مأموریت اعزام شود.

هلی کوپترسازی

صنایع هلی‌کوپترسازی ایرباس یکی از بخش‌های پیشرو در تولید انواع بالگردهای نظامی، شخصی، امدادی و آموزشی در جهان است. این بخش که امروزه با نام ایرباس هلی‌کوپتر شناخته می‌شود، در ۴ مرکز اصلی در اروپا فعالیت می‌کند. صنایع هلی‌کوپترسازی ایرباس از نظر درآمدی نیز سهم عمده‌ای در سود سالانه‌ی شرکت مادر دارد.

هلی‌کوپترهای ایرباس در بیش از ۱۵۰ کشور دنیا فعالیت می‌کنند و انواع عملیات عمودپرواز را به سرانجام می‌رسانند. خط تولید ایرباس شامل طیف گسترده‌ای از بالگردهای شخصی، نظامی، دولتی و پلیسی می‌شود.

هلی‌کوپترهای غیرنظامی ایرباس انواع نمونه‌های سبک و تک‌موتوره نظیر H125 و سنگین دوموتوره نظیر H225 با ۱۱ تن وزن را شامل می‌شوند. نمونه‌های نظامی بالگردهای ایرباس نیز امتحان خود را پس داده‌اند و در ۱۰۰ کشور دنیا مشغول عملیات هستند.

ایمنی شعار اصلی ایرباس در ساخت هلی‌کوپترهای خود است. از مراحل طراحی، مهندسی و تولید گرفته تا تعمیر و نگهداری، آموزش پرسنل و شراکت، ایرباس توجه خود را به برآورده ساختن نیاز بازار و دستیابی به استانداردهای ایمنی برای امنیت هزاران مشتری خود در سراسر دنیا معطوف کرده است.

آینده شرکت ایرباس

پیشرانه‌های الکترونیکی و هیبریدی به‌سرعت در حال تحول در صنایع مختلف، از خودروسازی گرفته تا صنایع دریایی، هستند. به‌علاوه، صنعت هوانوردی نیز از غافله عقب نمانده و شرکت ایرباس در حال کار بر روی ساخت هواپیماهای الکترونیکی برای مصارف تجاری و شهری با آلایندگی صفر است.

ایرباس در سال ۲۰۱۰ اولین پرواز تمام الکتریکی خود با یک هواپیمای چهارموتوره‌ی کاملاً الکتریکی را انجام داد. از آن پس، ایرباس پیشرفت‌های بسیاری در عرصه‌ی الکتریکی کردن پروازها داشته است. آن‌ها در سال ۲۰۱۵ پروازی موفق بر فراز کانال مانش با هواپیمای دوموتوره و برقی E-Fan انجام دادند. پروژه‌های دیگر ایرباس نظیر واهانا (Vahana) و سیتی ایرباس (CityAirbus)، ساعت‌ها تست‌های سخت و نفس‌گیر پروازی را پشت سر گذاشته‌اند تا نسبت به عملکرد و ایمنی آن‌ها اطمینان کامل حاصل شود. هواپیمای E-Fan X نسبت به نسل قبلی خود ۳۰ برابر قوی‌تر است و نگاه آینده نسبت به پیشرانه‌های هیبریدی-الکترونیکی را تغییر داده است.

جایگاه فعلی ایرباس

ایرباس در حال حاضر یکی از دو قطب بزرگ تولید هواپیماهای مسافربری در جهان است و با داشتن ۱۳۵,۰۰۰ کارمند در سراسر دنیا، سالانه ۷۵ میلیارد دلار فروش دارد. ایرباس علاوه بر طراحی، تولید، بازاریابی و فروش جت‌های مسافربری، در صنایع مرتبط نیز فعالیت می‌کند.

بخش هوافضا و نظامی ایرباس نیز سامانه‌ها و خدمات مرتبط با صنایع دفاعی و نظامی دولت‌ها، سازمان‌ها و مشتریان تجاری را پوشش می‌دهد.

ایرباس تقریباً در ۴ گوشه از دنیا فعالیت می‌کند و ارزش کنونی آن در بازار سهام به ۴۹.۶ میلیارد دلار می‌رسد.