gardeshban.ir

آیین‌ها به‌مثابه پلی میان حال و گذشته محسوب می‌شوند که به‌واسطه آن‌ها انسان امروزی می‌تواند به درک و فهم قابل قبولی از گذشته و هویت خویش دست یابد.

گردشگری آیینی در عصر حاضر یکی از عوامل مؤثر در گسترش ارتباطات و تبادلات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی میان ملت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش اقتصادی و ایجاد تعاملات اجتماعی، فرهنگی مطرح می‌شود. انگیزه پرداختن به گردشگری و رفتن به سفر در همه افراد یکسان نیست. به‌طور کلی برخی از خصوصیات افراد سبب ترغیب آن‌ها به سفر و شرکت در فعالیت‌های مختلف گردشگری می‌شود. به‌عنوان مثال افرادی که علاقه‌مند به گردشگری روستایی هستند بیشتر به دنبال ویژگی‌های حقیقی روستا ازجمله آرامش و آسایش، تجربه یک سبک متفاوت زندگی به دور از هیاهوی شهر، آشنایی با آداب و رسوم فرهنگی و شناخت آیین‌های دیرین در مناطق بکر روستایی می‌باشند که با زندگی آن‌ها در تناقض است.

در روستاها عوامل متعددی می‌توانند زمینه‌ساز جذب توریست باشند که یکی از این عوامل وجود آیین‌ها، باورها، آداب و سنت‌ها و در واقع همان ویژگی‌های ناملموس و معنوی فرهنگی است.

بنابراین در درجه اول شناخت این آیین‌ها و ارزش‌های فرهنگی و در مرحله بعد تلاش در جهت حفظ و نگهداری این ارزش‌ها برای انتقال آن‌ها به نسل‌های آتی حائز اهمیت است. این آیین‌ها که ریشه در باورها و اعتقادات یک ملت و قوم دارند، امروزه به‌عنوان یک جاذبه گردشگری شناخته شده‌اند و در سراسر جهان راهی برای جذب گردشگر به شمار می‌آیند. در واقع تمایل افراد به تجربه‌های جدید فرهنگی، آداب و رسوم، سبک زندگی، آئین‌ها و مناسک مذهبی و کلاً برساخت‌های فرهنگی می‌تواند یکی از دلایل اصلی توسعه گردشگری آئینی در مناطق روستایی باشد. آنچه که در گردشگری آیینی وجود دارد، باورها و آیین‌هایی است که تا امروز به حیات خود ادامه داده است.  روستای انجدان از روستاهای دهستان امان‌آباد بخش مرکزی شهرستان اراک، مرکز استان مرکزی است. این روستا در گذشته تبلیغی و جایگاه رهبران اسماعیلی نزاری پس از سقوط الموت بوده است. مرکز تجدید حیات فرهنگی بنا به اقوال گوناگون این روستا در حمله مغول‌ها به ایران به‌شدت آسیب دید و مردم برای فرار از گزند مغول‌ها در زیر روستا نقب حفر نموده و در زیر زمین مشغول به زندگی شدند. بر اساس مستندات تاریخی، به‌ویژه سنگ‌نوشته‌ها و سنگ قبرهای موجود، قدمت این روستا به قبل از اسلام برمی‌گردد و بیش از هزار سال تخمین زده می‌شود.

این روستا با توجه به قدمت تاریخی خود دارای آیین‌ها و آداب و رسوم خاص است. ازجمله آیین‌های منحصربه‌فرد و ویژه در تاریخ فرهنگ مردم روستای انجدان آیین عزاداری، آیین عروسی و آیین تقسیم آب کشاورزی است که در این میان آیین عزاداری ایام محرم به‌ویژه مراسم تاسوعا و عاشورا که یکی از نمونه‌هایی مراسم فرهنگی- مذهبی مسلمانان شیعی است و هر ساله در قالب در نوع خود بی‌نظیر است و از جلوه‌های خاصی برخودار است.

مراسم چغچغه‌زنی، یک حرکت و جریان مردمی و یکی از آیین‌های مرسوم عزاداری در روستای تاریخی انجدان است که در فهرست آثار معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است. قدمت این آیین کهن به دوره تیموریان و صفویه می‌رسد و مردم عزادار این روستا در روزهای نهم و یازدهم محرم آن را اجرا می‌کنند. اجرای این مراسم فرهنگی- مذهبی که ریشه در باورها و اعتقادات مردم روستا دارد و با آداب و رسوم خاص برگزار می‌شود هر ساله تعداد زیادی از افراد علاقه‌مند را برای شرکت در این مراسم به این روستا می‌کشاند و نقش بسزایی در معرفی، می‌شود تاریخ و فرهنگ این روستا به گردشگران ایفا می‌کند. 

با این وجود روستای انجدان پتانسیل لازم جهت توسعه گردشگری آیینی را با توجه به ساختار منطقه، آمیزش و تطابق فرهنگ‌های گوناگون در طی تاریخ اجتماعی منطقه و پتانسیل‌های ویژه گردشگری، توانمندی‌های آیینی متفاوت در مقایسه با سایر مناطق کشور به دلیل خاص بودن منطقه با توجه به حضور صدساله فرقه اسماعیلیه و وجود بناها و نمادهای عینی در نقاط مختلف روستا و علاقه و اعتقاد مردم به آیین‌ها، دارد.

بنابراین توسعه گردشگری آیینی می‌تواند عاملی در جهت تقویت و تداوم سنت‌های فرهنگی گذشته، القای مثبت اندیشی در خصوص آیین‌ها سنتی، توجه به هویت و ارزش‌های فرهنگی بومی‌محلی روستا، ورود گردشگران علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ به روستا، بالا رفتن روحیه استقبال مردم از گردشگران، احیای خودبه‌خود مشاغل سنتی و افزایش تولیدات بومی و سنتی باشد. بنابراین توسعه گردشگری آیینی در مناطق روستایی توانایی ایجاد اثرات مثبت اقتصادی و اجتماعی در توسعه گردشگری برای نواحی روستایی را دارا بوده و می‌تواند اقدام مناسبی در جهت حفظ میراث‌فرهنگی معنوی و همچنین زمینه‌سازی برای توجه به فرهنگ و آداب و رسوم مردم محلی و شناخت فرهنگ بومی روستاهای هدف گردشگری باشد.

 

* سمیه حیدری*

کارشناس ارشد برنامه‌ریزی توریسم