gardeshban.ir

نقش کلیدی فرهنگ در توسعه همه‌جانبه گردشگری

بررسی روند موفق توسعه پایدار اقتصادی برخی کشورها در سال‌های اخیر، که تحت تأثیر مستقیم و بر اساس عناصر فرهنگی به وقوع پیوسته است، بیانگر اهمیت و جایگاه فرهنگ در توسعه اقتصادی و به‌طور عام‌تر در به وقوع پیوستن مفهوم توسعه است.
کد خبر: ۳۱۸۴۶
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۰۹ مهر ۱۳۹۹-1399 July 09
گردشبان (gardeshban.ir) :
پیش از بررسی و موشکافی در خصوص نقش کلیدی فرهنگ در توسعه به‌ویژه توسعه گردشگری شرح مختصری از مفهوم فرهنگ و توسعه لازم است:

مفهوم فرهنگ نخستین بار توسط بارنت مردم‌شناس انگلیسی به کار رفت. وی فرهنگ را مجموعه‌ای پیچیده می‌داند شامل: دانش‌ها، باورها، هنر، قوانین، اخلاق، آداب ورسوم و دیگر قابلیت‌ها و عادت‌هایی که انسان به‌عنوان عضو جامعه آن‌ها را فرامی‌گیرد به بیان دیگر می‌توان گفت فرهنگ عصارهٔ زندگی اجتماعی است و در تمامی افکار، اهداف، معیارها، ارزش‌ها، فعالیت‌های انسان و ضوابط فردی و اجتماعی منعکس می‌شود. در تعریف جامعی دیگر از فرهنگ آورده شده: «فرهنگ مجموعهٔ پیچیده‌ای است از معلومات، معتقدات، هنرها و اخلاق، قوانین، آداب و رسوم و تمامی تمایلات، قابلیت‌ها و عادات مکتسبه که انسان در حالت عضویت در اجتماع حاصل می‌نماید.»

توسعه نیز فرآیندی است پیچیده که در آن جامعه وارد عصر جدیدی می‌شود. توسعه فراتر از مفهومی کمی بوده و رشد همراه با افزایش ظرفیت‌ها و ایجاد زیرساخت‌ها و پیشرفت در تمام ابعاد است. توسعه گردشگری نیز به معنای رشد کمی و کیفی در تأسیسات گردشگری، شناسایی و بهره‌برداری جاذبه‌های گردشگری، به‌کارگیری استراتژی و همچنین برنامه‌های کوتاه‌مدت جهت رونق گردشگری و افزایش تعداد گردشگران در منطقه جغرافیایی مشخص‌شده‌ای است که خود باعث توسعه اقتصادی و افزایش درآمد ملی و اشتغال‌زایی خواهد بود.

برای درک رابطه گردشگری و فرهنگ باید خاستگاه مشترک این دو را که به تعبیری همان جامعه است مورد بررسی قرار داد. جامعه نوعی سیستم اجتماعی است. سیستم اجتماعی، معلول روابط اجتماعی است که برخلاف روابط طبیعی، اموری قطعی و تکوینی نیستند. در سیستمهای انسانی به علت وجود اختیار و آگاهی قطعیت حاکم نیست و انسان در شرایط معین می‌تواند به یک عامل مشخص، پاسخ‌های متفاوتی بدهد و این پاسخ‌های متعدد، چیزی جز وجود کثرت و گزینه‌های متفاوت نیست. با تعدد و وجود گزینه‌های متفاوت است که پدیده‌ای به نام (انتخاب) معنا پیدا می‌کند. انتخاب‌های گوناگون برمبنای ارزش‌های ذهنی مختلف افراد صورت می‌گیرند که درواقع فرهنگ شکل‌دهنده ارزش‌های گوناگون برای افراد و جوامع مختلف است. بنابراین ملاحظه می‌شود که بین گردشگری و فرهنگ رابطه تنگاتنگی وجود دارد.

در دهه‌های اخیر عقیده اکثر صاحب‌نظران این بود که توسعه مفهومی اقتصادی دارد؛ به عبارت دیگر، توسعه فقط جنبه اقتصادی داشت و کشورها در جهت دستیابی به توسعه، به تقویت اقتصاد خویش می‌پرداختند و در بخش گردشگری نیز کمتر به مسئله فرهنگ توجه شده است.

گردشگری پدیده‌ای چندوجهی و موضوع مطالعه بین‌رشته‌ای علوم مختلف همچون اقتصاد، مدیریت، بازاریابی، مردم‌شناسی، انسان‌شناسی، روان‌شناسی، تاریخ، جغرافیا، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی است. فهم فرآیند پیچیدهٔ اجرایی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گردشگری، نیازمند اتخاذ رویکرد نظری جامعی است. انسان‌محور بودن این صنعت، موجب نقش پررنگ عامل انسانی در کم و کیف توسعه و افول آن است؛ بنابراین سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری بدون توجه به وجوه انسانی، اجتماعی و فرهنگی گردشگری با نقصان روبه‌رو است. گردشگری فعالیتی اجتماعی و بر اساس انتخاب فرد و متأثر از فرهنگ است، اکنون مشخص شده است که مبنای هر نوع توسعه و نه‌تنها توسعه گردشگری، توسعه فرهنگی است. و در پاسخ به این پرسش که فرهنگ یک جامعه چگونه می‌تواند درمقوله توسعه نقش‌آفرینی کند؟ می‌توان گفت رفتارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی که در نهادهای یک جامعه تثبیت شده‌اند، نقش عظیمی در فرآیند توسعه آن جامعه ایفا می‌کنند.

تمدن‌ها از درون فرهنگ‌ها بیرون می‌آید، فرهنگ دستاورد انسان است، فرهنگ امری تعلیمی و اکتسابی است: یعنی غریزی و توارثی نیست، توسعه و ارتقاء فرهنگ و انسان جز با تعلیم و آموزش میسّر و ممکن نخواهد بود و در این میان نقش مراکز آموزشی در توسعه همه‌جانبه یک جامعه بی‌بدیل است. مبنای هرنوع توسعه، توسعه فرهنگی است و ازآنجاکه دغدغه اصلی دولت‌ها رسیدن به توسعه همه‌جانبه است و ازآنجایی که مبنای این توسعه، انسان (موجودی فرهنگی) است، زیربنای توسعه حقیقی و پایدار نیز توسعه فرهنگی خواهد بود.

در امر توسعه گردشگری نیز با هر رویکردی که صورت پذیرد مهم‌ترین زیرساخت فراهم کردن و تقویت بسترهای فرهنگی است و گام اول در این زمینه شناخت و ارزیابی تأثیرات فرهنگی (اعم از مثبت و منفی) برای تصمیم‌گیری در میزان پایداری پروژه‌ها و طرح‌های گردشگری است. این بررسی‌ها چه در بعد محلی و چه در بعد صدور فرهنگ به بخش‌ها و کشورهای دیگر است. از این رو برای توسعه گردشگری در منطقه‌ای خاص در ابتدا شناخت کامل فرهنگ آن جامعه بسیار حائز اهمیت است و هر طرح و پروژه گردشگری پیش از اجرا و پیاده‌سازی نیازمند تلفیق و همخوانی با فرهنگ آن جامعه و همچنین جامعه هدف بازاریابی است.

با توجه به اهمیت فرهنگ در مقوله توسعه و به‌ویژه توسعه گردشگری، لازم است در تمام سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها، اقدامات و فعالیت‌های صورت گرفته در این حوزه، همواره بعد فرهنگ را مورد توجه قرار داد. زیرا هرگونه برنامه‌ریزی برای توسعه در هر حوزه‌ای بدون در نظر گرفتن مؤلفه فرهنگ اثربخش نخواهد بود و توسعه عرصه‌های گوناگون جامعه بدون توسعه فرهنگ نه می‌تواند مداوم و پایدار باشد، و نه می‌تواند در جهت خودشکوفایی و تکامل انسانی قرار گیرد.

شناخت ابعاد فرهنگی طرح‌های گردشگری نیازمند تدوین پیوستی فرهنگی بوده و متأسفانه عدم وجود پیوست فرهنگی در این حوزه سبب شده تا در برخی موارد مشکلات فرهنگی و اجتماعی برای منطقه ایجاد شود و یا موفقیت طرح به‌طور کامل حاصل نشود. بنابراین لازم است که ارزیابی فرهنگی طرح‌های توسعه گردشگری، به‌منظور طراحی، مدیریت و پایش فعالیت‌های توسعه گردشگری از جنبه اجتماعی و فرهنگی برای آن منطقه صورت گیرد. که به‌طور خلاصه می‌توان گام‌های اصلی جهت تدوین پیوست فرهنگی در طرح‌ها و پروژه‌های گردشگری را گردآوری اطلاعات فرهنگی، تاریخی و اجتماعی منطقه و همچنین جامعه هدف، شناخت و ارزیابی تأثیرات اجرای طرح و درنهایت تصمیم‌گیری در مورد مفید یا غیرمفید بودن پروژه ازلحاظ برخورداری از ویژگی‌های توسعه پایداری دانست.

یکی از کارکردهای پیوست فرهنگی طرح‌های گردشگری بررسی و اطمینان آر عدم وجود تعارض‌های فرهنگی است. عدم وجود تعارض فرهنگی در طرح‌های گردشگری یعنی سازگاری عناصر فرهنگی یک جامعه با استراتژی، برنامه‌ریزی‌ها و پروژه‌های گردشگری به‌گونه‌ای که هیچ عنصر آن، مستلزم نفی عنصر دیگر نباشد و باعث ایجاد تعارض فرهنگی ً بین دو گروه از افراد جامعه نشود.. این عنصر با مسئله ثبات و امنیت رابطه تنگاتنگی دارد و همین ارتباط دلیل لازم‌الاجرا بودن آن در توسعه است.

در این بین علاوه بر بررسی فرهنگ‌های موجود، فعالیت‌های فرهنگی و اصلاح باورها و فرهنگ‌های اشتباه و جایگزینی آن و فرهنگ‌سازی بسیار مهم است که رسانه و مطبوعات با تولید و توزیع مطلوب اطلاعات، نقش مهمی در این زمینه و بالا بردن سطح اطلاعات و فرهنگ دارند. اگر مطالعات دقیق از جامعه و معضلات آن داشته باشیم، می‌توان کمبودهای فکری، دیدگاه‌های غلط و موانع مفهومی و فرهنگی موجود را به جامعه معرفی کرد. در اینجاست که در راستای توسعه همه‌جانبه گردشگری نقش رسانه‌ها به‌عنوان یکی از پارامترهای مهم توسعه فرهنگی آشکار می‌شود و در جامعه با کارکردهای اطلاع‌رسانی، آموزشی، تفریحی و سرگرمی خود به توسعه همه‌جانبه کمک می‌کند.


 
پیمان ماهور گیلانی

دکتری مدیریت رسانه
برچسب ها:
نقش کلیدی فرهنگ در توسعه همه‌جانبه گردشگری گردشبان اشتغال‌زایی
بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه
لینک کپی شد
گزارش خطا
خبرهای مرتبط
پنجره
ارسال نظر
گردشگری به روایت تصویر
نگاه دوم
یادداشت
مناطق آزاد
داغ
پربازدیدها
آخرین اخبار