فرهنگ کوبا پر از شور و شادی است، به این معنی که صدها فستیوال و رویداد مختلف در تمام طول سال در سراسر این کشور جزیرهای برگزار میشود. خیابانها در ماه جولای به خاطر فستیوال سانتیاگو دِ کوبا (Santiago de Cuba) حال و هوایی متفاوت به خود میگیرند. کارناوال هاوانا نیز یکی دیگر از فستیوالهای مهمی است که در این ماه جشن گرفته میشود. هاوانا مرکز مهمی برای برگزاری بزرگترین فستیوالهای فرهنگی و هنری کشور به شمار میآید. بااینحال، شمار فراوانی از این رویدادها در خارج از پایتخت نیز برگزار شده و برخی از آنها اهمیت ملی دارند. دولت کوبا همواره سعی در ترویج فرهنگ این کشور داشته و درصدد برگزاری انبوهی از فستیوالها در سراسر سال است. این مقاله نگاهی جامع بهتمامی فستیوالهای کشور کوبا میاندازد.
در ایام مختلف سال، رویدادهای فراوانی در ارتباط با موسیقی جاز در کوبا برگزار میشود، اما بهمراتب مهمترین رویداد، فستیوال موسیقی جاز در هاوانا است. این فستیوال هرساله در ماه فوریه در تالارهای کنسرت سراسر شهر برگزار میشود و علاوه بر آن، اجراهای خیابانی پرشور را نیز در برمیگیرد. نامهای مهم بینالمللی نظیر دیزی گیلسپی (Dizzy Gillespie) ازجمله شرکتکنندگان در این فستیوال سالانه هستند.
عاشقان کتاب از اینکه بدانند عرصهی ادبی این کشور بسیار مهیج و شکوفا است، خوشحال خواهند شد. این نمایشگاه که کار خود را در ماه فوریه از هاوانا آغاز میکند، در طول سفر خود به شهرهای اصلی کوبا نیز میرود. نمایشگاه کتاب کوبا بهترین آثار ادبی ملی و بینالمللی را گرد هم جمع کرده و همزمان محلی برای گفتوگو، مطالعهی کتاب، شعرخوانی و برگزاری کنسرت است.
کارناوال هاوانا در گذشته در ماه فوریه برگزار میشد، اما این جشن حالا به ماه جولای منتقل شده است. کارناوال هاوانا رژهای است که در هر محله همراه با رقص و آواز برگزار میشود. برای مدت یک سال تمام بر روی لباسها و مراسم این کارناوال کار میشود تا تمامی نمایشها با حال و هوایی پرشور برگزار شوند. سرو انواع خوراکیهای کوبایی، یکی از دلایل اصلی برای شرکت در این کارناوال، به هنگام بودن در هاوانا، است.
سانتیاگو د کوبا بزرگترین و معروفترین فستیوال این کشور در شهری به همین نام است. خیابانهای شهر در طول روز و شب برای مدت یک هفتهی تمام در ماه جولای تبدیل به یک میهمانی بزرگ میشوند. تمام این مراسم با غذا، موسیقی و رقص همراه است و دکههای غذافروشی و صحنههای اجرای مراسم در سراسر خیابانها برپا شدهاند. یکی از ویژگیهای مهم این فستیوال، یک اجرای موزیکال بزرگ در قلعهی مونکادا (Moncada) است که نباید آن را از دست داد.
فستیوال ملی طنز هرساله در اوایل ماه جولای در پایتخت کشور برگزار میشود. این فستیوال برخی از بهترین کمدینها از سراسر کشور را برای مدت یک هفته گرد هم جمع میکند و بساط خنده و شادی را به راه میاندازد. این رویداد میتواند مرهمی بر درد ناشی از آفتاب سوزان در گرمترین ماه سال باشد.
این فستیوال که در اوایل ماه دسامبر برگزار میشود، هرساله صدها هزار علاقهمند به فیلم را از سراسر جهان به کوبا میکشاند. این فستیوال از سال ۱۹۷۹ تا به امروز در هاوانا در جریان بوده و نامهای بزرگ صنعت فیلمسازی نظیر استیون اسپیلبرگ، فرانسیس فورد کاپولا و اولیور استون را به خود دیده است.
مسافرانی که در ماه دسامبر به کوبا سفر میکنند، باید ایام کریسمس خود را در این کشور گذرانده و به دیدار دهکدهی کوچک رِمِدیوس (Remedios)، درست در خارج از شهر سانتا کلارا، بروند. آتشبازی و یک میهمانی بزرگ خیابانی از ویژگیهای فستیوال لاس پارانداس دِ رمدیوس (Las Parrandas de Remedios) است.
موسسهی فرهنگی خانهی آمریکا با حمایت دولت کوبا از سال ۱۹۵۹ تا به امروز در حال برگزاری این رویداد مهم با حضور نویسندگان آمریکای لاتین و حوزهی کارائیب است. شعر، داستان، مقاله و داستان نوجوانان بخشهای این جشنواره را تشکیل میدهند. داورها بیش از ۶۵۰ اثر از ۲۵ کشور را بررسی میکنند و برندگان در روز پایانی فستیوال معرفی میشوند. پابلو نرودا و گابریل گارسیا مارکز از برندگان پیشین این جایزهی ادبی بودهاند.
بیش از هزار بازدیدکننده از ۶۰ کشور جهان برای مدت ۵ روز از کارخانههای سیگار و مزارع کشت تنباکو در کوبا دیدن میکنند. از دیگر بخشهای این فستیوال میتوان به مراسم شام، برگزاری نمایشگاه خرید سیگار، عرضهی محصولات جدید، مسابقات، کلاسهای آموزشی و تِست سیگار اشاره کرد. علاقهمندان به سیگار میتوانند بیشتر با فرآیند تهیهی تنباکو و ساخت بهترین سیگارهای کوبایی آشنا شوند. شهروندان آمریکایی برای اولین بار در ۵۰ سال اخیر میتوانند سیگارهای کوبایی را با خود به کشورشان ببرند.
این فستیوال یکهفتهای آوازهای آمریکای لاتین، کلاسهای آموزشی، سخنرانیها، اجرای هنرمندان میهمان، مسابقات بینالمللی پرکاشن و اجراهای متنوع در سراسر شهر هاوانا را در برمیگیرد. فستیوال رقص و آواز موسوم به «جشنوارهی طبل» که کار خود را بهعنوان یک فستیوال طبلزنی آغاز کرد، حالا نوازندگان، اجراکنندگان مشتاق و عاشقان موسیقی از سراسر جهان را به این شهر میکشاند و لحظات خوشی را برای همه خلق میکند. نیازی به خرید آلات موسیقی برای شرکت در کلاسهای آموزشی نیست؛ تمامی این ابزارها در کلاسها موجود هستند.
سازمانهای فرهنگی متعددی مسئول برگزاری این فستیوال مهم فیلم هستند. فستیوال بینالمللی فیلم مستند در سال ۲۰۰۰ بهمنظور گرامیداشت یاد بزرگترین مستندساز کوبایی، سانتیاگو آلوارِز، آغاز به کار کرد و به معرفی این ژانر محبوب در کشور پرداخت. حاضران از سراسر دنیا در سمینارها و مراسم تماشای فیلم به زبان اسپانیایی در این فستیوال شرکت خواهند کرد.
اجراها، کلاسهای آموزشی با حضور اساتید برجسته و مسابقات بینالمللی رقص بالهی دانشجویی، هر دو سال یکبار در قالب گردهمایی بینالمللی رقص باله در سالن تئاتر ملی کوبا در شهر هاوانا برگزار میشوند. دانشجویان از کشورهای مختلف برای به اشتراک گذاشتن علاقهی خود به رقص و نمایش جدیدترین کارهایشان در مقابل چشمان علاقهمندان به این هنر، گرد هم جمع میشوند. این فستیوال که از سال ۱۹۶۰ تا به امروز در جریان است، یکی از قدیمیترین رویدادهای فرهنگی در جهان به شمار میآید.
شهر کاماگوی (Camagüey) میزبان فستیوال بینالمللی هنر ویدئویی است. باید بدانید که این فستیوال با فستیوال بینالمللی فیلم مستند تفاوت دارد. فستیوال هنر ویدئویی که یکی از جشنوارههای جدید فرهنگی در کوبا به شمار میآید، به شناسایی هنرمندان نوظهور و تازهکار میپردازد و آثار اسپانیاییزبان را مورد بررسی قرار میدهد. هنرمندان برای نمایش آثار خود نیازی به پرداخت پول ندارند.
کوبا اهمیت ویژهای به هنر فیلمسازی میدهد. موسسهی هنر و صنعت سینمایی کوبا میزبان یک جشنوارهی سالانه با حضور شرکتکنندگان زیر سن ۳۵ سال است. انیمیشن، فیلم بلند و مستند بخشهای مختلف این فستیوال را شامل میشوند. این فستیوال معمولاً به سراغ آثار عجیبوغریب و شناسایی آنها میرود. در طول این جشنواره سمینارها و گردهماییهایی نیز برگزار میشود.
هاوانا سرشار از احترام و سنت است، زیرا کل کشور از تاریخ اسپانیایی خود تبعیت میکند. رقص، موسیقی، شعر، هنر بصری و تئاتر هرساله در زیر این چتر از فستیوال هنری جمع میشوند و به معرفی ویژگیهای این منطقهی متفاوت اسپانیاییزبان میپردازند. این فستیوال که از سال ۱۹۸۸ تا به امروز در جریان است، به بازدیدکنندگان شانس رویارویی با برترین استعدادها را میدهد.
این فستیوال سهروزهی غذا از سال ۲۰۰۸ شروع به کار کرده و به دنبال ترویج فرهنگ غذایی کوبا در سراسر جهان است. علاوه بر غذا، در این فستیوال به قهوه و سیگار نیز اهمیت داده میشود. شرکتکنندگانی از سراسر جهان برای سخنرانی، شرکت در نمایشگاهها، کلاسهای آموزشی و رقابتها و همچنین امتحان کردن خوراکیها به این فستیوال میآیند. فستیوال در هتل لوکس وارادِرو (Varadero) برگزار میشود و هزاران علاقهمند به تست غذاهای کوبایی را به سواحل آفتابی ماتانزاس (Matanzas) میکشاند.
شهر هولگین (Holguín) میزبان یک فستیوال مذهبی قدیمی از دین مسیحیت است که با مراسم متعددی همراه شده و آمدن فصل بهار را نوید میدهد. این گردهمایی مذهبی در کنار یک صلیب چوبی در بالای تپهی بایادو (Bayado) در سال ۱۷۹۰ شکل گرفت و در سال ۱۹۴۵ تبدیل به یک تعطیل رسمی شد. امروزه، این فستیوال شماری از رویدادهای کوچکتر را در قالب مراسمی تماشایی در برمیگیرد. بازدیدکنندگان میتوانند در طول این رویداد شاهد اجرای کنسرتها، رقص و دیگر تفریحات در کنار مراسم سنتی باشند.
کوبا عاشق موسیقی است. هیچ کجا بهتر از نمایشگاه کوبادیسکو (Cubadisco) این ادعا را به اثبات نمیرساند. این فستیوال سالانهی موسیقی با کنسرتها، مسابقات و کنفرانسهای مختلف همراه است. برای بیش از ۱۵ سال است که صنعت موسیقی کشور اقدام به برگزاری این رویداد برای شناسایی هنرمندان جوان و تازههای موسیقی کرده است. کوبادیسکو اغلب بهعنوان مهمترین رویداد موزیکال کشور شناخته میشود و نوازندگان، مدیران و علاقهمندان از سراسر دنیا را بهسوی خود جذب میکند. کوبادیسکو بهمانند دیگر فستیوالهای کوبایی، هرساله به گرامیداشت جنبههایی متفاوت از این کشور اسپانیاییزبان میپردازد.
فستیوال دوسالانهی هاوانا خیابانهای رنگارنگ و تفرجگاههای آبی این شهر را به ویترینی برای نمایش تندیسها، مجسمهها و دیگر آثار هنری سبک معاصر تبدیل میکند. دورههای گذشتهی این دوسالانه با حضور هنرمندان آمریکای جنوبی، آفریقایی، آسیایی و حوزهی دریای کارائیب برگزار میشد. قوانین جدید به هنرمندانی از سراسر دنیا اجازه شرکت در این فستیوال را میدهد. موزههای محلی، مدارس و گالریها میزبان نمایشگاهها، پردههای پخش فیلم، کلاسهای آموزشی، سخنرانیها و گردهماییها هستند. این دوسالانه که از سال ۱۹۸۴ تا به امروز در جریان است، بازدیدکنندگان و هنرمندان فراوانی را بهسوی خود میکشاند.
این تورنمنت بهعنوان مراسمی برای ماهیگیری و دوستی، بیش از نیمقرن قدمت داشته و در تفرجگاه ساحلی همینگوی در خارج از هاوانا برگزار میشود. ماهیگیران بهصورت انفرادی یا گروهی در این فستیوال ۴ روزه شرکت کرده و باهم برای کسب جایزهی بزرگترین ماهی و همچنین صید اولین ماهی از هر گونه رقابت میکنند. شکار نیزهماهی، ماهی تون و دیگر ماهیهای آبهای عمیق، بخشهای مختلف این تورنمنت را شامل میشوند.
نویسندهی مشهور، ارنست همینگوی، عاشق کشور کوبا بود. او دو دهه از عمر خود را در این کشور گذراند و برخی از بهیادماندنیترین آثار خود نظیر «پیرمرد و دریا» را در کوبا نوشت؛ بنابراین شاید بتوان گفت که تنها این کشور جزیرهای میتواند عشق و علاقهی خود به این نویسنده را بهطور کامل بیان کند. کوبا هرساله میزبان یک نشست بینالمللی به یاد این نویسندهی پرکار است. آکادمیها و علاقهمندان برای شرکت در نمایشگاههای عکس و فیلم و سخنرانی در هتل آمبوس موندوس (Ambos Mundos)، محل زندگی و کار همینگوی برای مدتی، گرد هم جمع میشوند.
شهر سانتیاگو د کوبا برای مدت بیش از ۳۵ سال است که به فرهنگ کوبا ادای احترام کرده و سعی در حفظ آن دارد. مراسم رژه، نمایشگاههای هنری، اجراها، کارگاههای آموزشی و فستیوالها در مدت ۸ روز در این شهر برپا میشوند. گاهی اوقات این مراسم که فضاهای داخلی، خیابانها و تفرجگاههای شهر را به اشغال خود در میآورد با نام «فستیوال آتش» صدا زده میشود. روزنامهی هاوانا تایمز مینویسد: «هیچ موسسهی فرهنگی یا اجتماعی پیدا نمیشود که در رویدادهای این فستیوال شرکت نکند. بازدیدکنندگان در میدانهای شهر برای تماشای مراسم آتشبازی و رسم سوزاندن شیطان گرد هم جمع میشوند.»
یکی از جدیدترین رویدادهای فرهنگی کوبا، با هدف احترام بهتمامی هنرها در یک زمان، هابانا آرت (Habanarte) است. موسیقی، هنر بصری، درام و رقص بخشهای مختلف این فستیوال را تشکیل میدهند. بیش از صد هنرمند یا گروه به اجرای آثار خود میپردازند و مؤسسات فرهنگی متعدد نمایشهایی را به روی صحنه میبرند. کارگاههای آموزشی رقص و موسیقی در مکانهای مختلف برگزار میشوند. آثار هنری با پلاستیک، صنایعدستی، ادبیات، هنر سمعی بصری و تئاتر همگی در این فستیوال به نمایش درمیآیند.
هر دو سال یکبار، آلیسیا آلونسو (Alicia Alonso) و انجمن رقص بالهی هاوانا اقدام به گرد هم آوردن بهترین رقصندگان باله از سراسر جهان برای شرکت در این فستیوال میکنند. این فستیوال در سالن بزرگ تئاتر هاوانا برگزار میشود و اجراهای مختلفی را در برمیگیرد.
هولگین میزبان این رویداد رنگارنگ برای گرامیداشت پیوندهای میان فرهنگ اسپانیایی و کوبایی است. بیش از ۳۰۰ هنرمند از ۲۰ کشور دنیا به ارائهی آثار خود میپردازند. کنسرتها، رقصها، نمایشگاهها و دیگر اجراها به خیابانها، پارکها، سالنهای تئاتر و دیگر مؤسسات فرهنگی شهر حال و هوایی متفاوت میدهند.
هاوانا برای مدت بیش از ۳۵ سال است که میزبان نمایشها و اجراهای هنرمندان محلی و بینالمللی در قالب فستیوالی دوسالانه است. کارگاههای آموزشی، نمایشگاهها و کنفرانسها تمامی سالنهای تئاتر، خیابانها، پارکها و مکانهای عمومی شهر را به احاطه خود درمیآورند. برخی استانها نیز در این فستیوال سهیم هستند. هر فستیوال به موضوعی مشخص میپردازد. بیش از ۷۰ کشور، ازجمله چین، هنرمندان، رقصندگان و نوازندگان خود را به این فستیوال میفرستند.
شهر هاوانا سالانه صدها دونده از سراسر دنیا را در خلال مسابقات دوی ماراتن و نیمه ماراتن مارابانا (Marabana) به خیابانهای پایتخت کوبا میکشاند. ماراتن مارابانا برای مدت ۳۰ سال است که در سومین یکشنبهی نوامبر برگزار میشود و مسیر آن ۴۲ کیلومتر طول دارد. امروزه شرکتکنندگان آمریکایی نیز میتوانند در این رقابتها حاضر شوند. دوندگان معلول نیز در این مسابقه شرکت میکنند. جوایز در بخشهای مختلفی به برندگان اهدا میشود.
این فستیوال موسیقی دوسالانه از سال ۱۹۸۰ بهمنظور گرامیداشت یاد بنی موره (Benny Moré)، خواننده و آهنگساز محبوب کوبایی، شروع به کار کرد و بهترین هنرمندان سراسر کشور را بهسوی خود کشاند. در خلال این فستیوال در شهر سیِنفوئِگوس (Cienfuegos)، موسیقی، رقص و میهمانی برپا میشود.
اولین قطعههای موسیقی کوبایی از جنس آوازهای دستهجمعی و سرود بودند، بنابراین شایسته است که کوبا این سنت خوشآهنگ را گرامی بدارد. گروههایی از سراسر کوبا و دنیا برای شرکت در این مراسم ۶ روزه راهی این کشور میشوند. آنها آوازهای دستهجمعی خود را در سالنهای تئاتر، مدارس محلی و حتی کارخانهها، بیمارستانها و میدانهای شهر اجرا میکنند. سبکهای موزیکال محبوب در این فستیوال شامل سبکهای کلاسیک، مدرن و سنتی میشوند. کارگاههای آموزشی، رقابتها و رویدادهای مرتبط، این مراسم را به حد کمال میرسانند.