گردشبان (gardeshban.ir) :
در 15 کیلومتری جنوب شرقی یزد و در حوالی منطقه صفائیه، بر بلندای کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه این دخمه ها که به نام برج ها خاموش نیز شناخته می شوند، دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضای میان تهی هستند که به دادگاه یا دخمه زرتشتیان یزد شهرت دارند یکی قدیمیتر به نام مانکجی هاتریا (زرتشتی هندیالاصل) و دیگری که جدیدتر میباشد به نام گلستان معروف است که مربوط به دوره قاجاریه میباشد. دخمه گلستان 25 متر قطر دارد و ارتفاع دیوار آن از سطح تپه 6 متر است. دخمه مانکجی نیز 15متر قطر دارد.
دخمه زرتشتیان یزد
دخمه محلی است که زرتشتیان از دیر باز تا حدود چهل سال پیش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در آن مینهادند تا طعمه کرکسهای کوههای اطراف شوند. وسط فضای میان تهی دخمه چاهی وجود دارد که به "استودان" معروف است و استخوانهای به جای مانده از اجساد را داخل آن میریختند. پس از مدتی و طی مراسمی خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفونی میشد و بار دیگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار میگرفت. در حقیقت محوطه داخلی دخمهها مانند گورستانی بود که چندین بار از آن استفاده میشد.
مدفن دیرباز زرتشتیان در یزد
گرچه دخمه های زرتشتیان در تهران، کرمان، سیرجان، اصفهان، تفت، اردکان و ... نیز وجود دارد؛ اما دخمه های شهر یزد به دلیل قرارگیری در پایتخت مذهبی زرتشتیان و نزدیکی به شهر و سایر بناهای تاریخی، از بازدیدکنندگان بیشتری برخوردارند. دخمه ها را از خشت خام و گچ بنا می کردند تا مواد آلوده به زمین نرسد. در نزدیکی دخمه حدود 150 تا200 متر ساختمان خشت و گلی محقری در دو طبقه و دارای چند اتاق برای انجام مراسم دینی بعد از فوت اشخاص ساخته شده بود. یکی از اتاق های این ساختمان اختصاص به آتش سوزها داشت و مخصوص آتش سوزی بود.