gardeshban.ir

بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی و در شمال شرق ایران است. در منابع قدیمی و فرهنگ‌های لغت نام این شهر، «بیژن گرد» یا بیژن یورد آورده شده است؛ و بیژن گرد (بجنورد) به معنی ساخته بیژن و آبادشده به دست بیژن است. در دوران باستان پسوند گرد در نام بسیاری از شهرهای ایران بکار می‌رفته است. شهر بیژن گرد نیز بر اساس حکایت بیژن و منیژه، در شاهنامه فردوسی، مکانی بوده که منیژه، بیژن را از چاه نجات داده و شهری در آن مکان بنا کرده است. 

فارس‌های بومی (تات‌ها) مردمان بومی بجنورد و خراسان شمالی هستند، آن‌ها در بافت میانی شهر بجنورد و محلات جنوب شهر بجنورد (خیابان شهید چمران، ۱۷ شهریور و به‌ویژه بلوار مدرس و برخی کوچه‌های خیابان شهید بهشتی) حضور پررنگی دارند. گویش تاتی زبان فارسی در خراسان شمالی امروزه تأثیر بسیاری از فارسی معیار گرفته و در حال فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار می‌دهد. دایره‌المعارف بزرگ اسلامی هم بیشتر ساکنان بجنورد را از اقوام کرد شادلو معرفی کرده است. پس از بررسی پیشینه مردمان این خاک و نام بجنورد، به سوغاتی‌ها و صنایع‌دستی بجنورد می‌رسیم. بسیاری از ما با سوغات بجنورد آشنایی نداریم، با ما همراه باشید تا به شناخت سوغاتی‌های این شهر بپردازیم.

خوراکی‌ها

از گذشته تاکنون سوغاتی‌های زیادی در بجنورد وجود داشت، ولی از محبوب‌ترین سوغاتی‌ها می‌توان به آب‌نبات، شکرپنیر، قره‌قروت، کشک و انگور کلادار یا رزاقی بوده است. از دیگر سوغاتی‌های بجنورد می‌توان به خشکبار، کشمش و آجیل، هلو و سیب و لواشک اشاره کرد.

آب‌نبات

آب‌نبات بجنورد حدود هشتاد سال است که تولید می‌شود و توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده است. بسیاری از ایرانی‌های ترجیح می‌دهند در کنار چای خود به‌جای قند آب‌نبات داشته باشند و همین بازار آب‌نبات را رونق داده است. بجنورد یکی از شهرهایی است که اکثر مسافرانی که از شمال کشور به مشهد مقدس سفر می‌کنند از آن خواهند گذشت و یکی از انتخاب‌های زائران برای سوغاتی، آب‌نبات بجنورد خواهد بود. آب‌نبات از شکر، آب، جوهرلیمو و سفیده تخم‌مرغ تهیه می‌شود. اوایل آب‌نبات به‌صورت ساده تهیه می‌شد و گزینه‌های زیادی برای انتخاب در دست نبود، اما امروزه می‌توان آب‌نبات‌هایی با طعم‌های مختلف در شهر بجنورد یافت که هرکدام مزه منحصربه‌فرد و فوق‌العاده‌ای رادارند. هل، زرشک، نارگیل، زعفران، لیمو، پسته‌ای، دارچین، زنجبیل، کنجد، کاکائو و غیره، از جمله این آب‌نبات‌ها هستند. در ادامه به تعدادی از آن‌ها و خواص‌شان اشاره می‌کنم.

آب‌نبات پسته‌ای:  خوردن پسته به هر شکلی فواید بسیاری برای ما دارد. از جمله فواید: مفید برای تقویت افراد بیمار و کسانی بدنشان ضعیف است، دارای ویتامین، آهن، کلسیم، فسفر و پتاسیم است. طعم این نوع آب‌نبات خوب و جزو گران‌ترین‌هاست.

آب‌نبات زرشکی: برای کسانی که ترکیب طعم‌های ترش و شیرین را دوست دارند، گزینه‌ مناسبی است؛ این نوع آب‌نبات رنگ زیبایی هم دارد.

آب‌نبات دارچینی: دارچین برای بهبود دردهای عضلانی مؤثر است، سبب کاهش فشارخون می‌شود، مانند انسولین عمل می‌کند. مصرف روزانه آن سلامت را تضمین کرده و آرام‌بخش خوبی است.

​

آب‌نبات هل‌دار: هل هم یکی از افزودنی‌هایی است که پیوند خوبی با چای دارد. آب‌نبات هل‌دار طرفداران بسیاری به خود جذب کرده نوشیدن چای در کنار این آب‌نبات‌های هل‌دار بسیار دل‌چسب است. از جمله خواص هل: کمک به هضم غذا، سبب بهبود اشتها، بهبود سرماخوردگی، تقویت کلیه‌ها و ... .

آب‌نبات کنجدی:‌ این نوع آب‌نبات ترکیب‌شده با دانه‌های کنجد، بسیار خوش‌طعم است، اما سلیقه‌های خاصی از این آب‌نبات‌ها استقبال می‌کنند. خواص بسیار کنجد عبارت‌اند از: تقویت عروق، پیشگیری از میگرن، پوکی استخوان و کاهش کلسترول.

قره‌قروت

قره‌قورت یکی از فرآورده‌های حاصل از شیر است. وجود مراتع و چراگاه‌های مناسب در خراسان شمالی رونق خوبی به دامداری داده است. قره‌قروت هم یکی از تولیدات وابسته به دامداری است. در زبان ترکی قره‌قروت را کشک سیاه هم می‌گویند. این محصول معمولا به رنگ‌های کرم روشن، زرد و قهوه‌ای تیره است. قره‌قروت طرفداران بسیاری دارد و با آوردن نام آن و به یادآوردن طعم ترشش دهان آب می‌افتد. شما می‌توانید در سفر به این شهر قره‌قروتش را به‌عنوان سوغاتی شهر بجنورد تهیه کنید. قره‌قروت در پیشگیری از پوکی استخوان مفید است.

انگور

یکی از محصولات مهم کشاورزی در خراسان شمالی انگور است. اولین انگوری که در طی سال در منطقه طبرستان و حوالی بجنورد کشت می‌شود، معروف به خلیلی است که در ماه تیر و آخرین نوع آن در مهرماه برداشت می‌شود، کلاداری یا رزاقی نام دارد. این انگورها را می‌توان به‌راحتی در شهر بجنورد یافت که بسیار هم خوش‌طعم و پرخاصیت است. همچنین کشمش یکی از مشتقات انگور است که فواید بسیاری دارد. پس می‌توانید نوع مرغوب انگور و کشمش را در سفر به بجنورد تهیه کنید و به‌عنوان سوغات بجنورد همراه خود ببرید.

صنایع‌دستی

بجنورد از فرهنگ غنی و خاصی برخوردار است و آن‌هم به این دلیل که اقوام مختلف بافرهنگ‌های متفاوت به بهترین شکل در کنار هم زندگی می‌کنند. این تلفیق گاهی سبب به‌وجود آمدن هنری جدید از ترکیب چند هنر می‌شود که می‌توان به قالی دورو از صنایع‌دستی خراسان شمالی اشاره کرد که هنری جدید است. از صنایع‌دستی بجنورد می‌توانیم به گلیم‌بافی، قالی و قالیچه ترکمن، پشتی ترکمن، زیورآلات، لباس محلی ترکمن، جاجیم، کلاه کرکی، چوخه، پارچه بافی سنتی، معرق، تذهیب و تشعیر و سازهای سنتی اشاره کنیم.

قالی دورو

بافت قالی دورو همانند بافت قالی معمولی است. با این تفاوت که دو بافنده هم‌زمان به بافت آن می‌پردازند. در یک‌طرف‌دار یک بافنده و در طرف دیگر هم بافنده‌ای دیگر مشغول است. هرکدام هم نقش و طرح منحصربه‌فردی را برای بافت دارند که این سبب می‌شود تا از هر دو طرف بتوان فرش را استفاده کرد. برای بافت این فرش‌ها از ابریشم استفاده می‌شود و طرح‌های آن معمولا چهارفصل، یموت، قاپ قاپی، ترنج و قرچاق است. در حال حاضر تنها بافندگان این نوع فرش اقوام ترکمن در خراسان شمالی هستند و در بین هیچ‌یک از اقوام و شهرهای دیگر ایران نمی‌توان این نوع بافت منحصربه‌فرد را دید؛ اما این فرش به دقت و ظرافت بالایی در بافت نیاز دارد که این امر سبب شده افراد کمتری مشغول این کار باشند.

سفره کردی

یکی از صنایع‌دستی بجنورد مختص عشایر کرد به سفره کردی معروف است که مختص این منطقه از ایران است و در شهرهایی همچون بجنورد، شیروان، فاروج از پشم بافته می‌شود. طرح‌های به کار رفته روی این نوع دستبافته ها بسیار زیبا است و به‌نوعی بازگوکننده‌ مفاهیمی است که ریشه در اعتقادات و باورها بافنده‌ آن دارد. نقش‌های رایج در این نوع فرش‌ها عبارت‌اند از نقش‌های هندسی، حیوانی و گیاهی که جلوه‌ بسیار زیبایی را خلق می‌کنند.

چاروق دوزی

چاروق یکی از صنایع‌دستی قدیمی خراسان شمالی است که بر اساس تعریفی که از آن ارائه می‌شود، از پوست حیوانات تهیه می‌شود و توسط ریسمان‌های ضخیمی به پا بسته می‌شوند و ریشه‌ آن کلمه‌ای ترکی است.

چاروق ها به دودسته تقسیم می‌شوند، یک نوع آن‌که برای افراد کم‌درآمدتر دوخته می‌شود که از گلدوزی و ظرافت کمتری برخوردار است و نوع دیگر آن‌که بهای بیشتری دارد، از چرمی باکیفیت درست می‌شود و گلدوزی‌های روی آن با نخ‌های ابریشمی انجام می‌شود و گاهی می‌توان حکاکی‌های ظریفی روی این نوع پاپوش دید.