gardeshban.ir

استان خراسان شمالی را می‌توان به دلیل تنوع اقلیمی و غنای اکوسیستم گونه‌های گیاهی و جانوری، نماد تنوع زیستی در کشور دانست.

در خراسان شمالی ۵۶ گونه پستاندار از ۱۹۷ گونه موجود در کشور ، ۱۵۰ گونه پرنده از ۵۳۲ گونه موجود، ۶۸ خزنده از ۲۲۸ گونه، ۴ گونه دوزیست از ۲۰ گونه و ۸ گونه ماهی و آبزی از مجموع ۱۶۰ گونه آبزی موجود در کشور زیست می‌کنند که برخی از این گونه‌ها نظیر یوزپلنگ، پلنگ، بالابان، و کرکس مصری در طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده‌های بحرانی و در حال انقراض قرار دارند. گفته می‌شود از ۱۵۰ گونه حیات وحش کشور، ۱۲۰ گونه در این منطقه زیست می‌کنند. یکی از گونه‌های جانوری خاص این استان نوعی قوچ است که با دارا بودن یک کروموزوم اضافی در دنیا بی‌نظیر است.

به گفته کارشناسان طبیعت‌گردی، خراسان شمالی یکی از بهترین استان‌ها به لحاظ طبیعت‌گردی و به تعبیری بهشت طبیعت گردان است. وجود پرندگانی نایاب این موضوع را بیش‌ از پیش نمایان می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد در این استان نوعی عندلیب وجود دارد که سه ماه به‌طور شبانه‌روز آواز می‌خواند و پرنده گلوآبی که در هیچ جای ایران نیست و تاج طلایی که فقط در استان خراسان شمالی و در بخشی از روسیه زندگی می‌کند، از دیگر ذخایر طبیعی این استان محسوب می‌شود. همچنین استان خراسان شمالی یکی از مناطق پایلوت برای بررسی و مطالعه بر روی پرندگان آوازخوان در ایران است.

زیست‌بوم‌های طبیعی بی‌نظیر سرتاسر استان خراسان شمالی را فرا گرفته است، ۲۲۰ گونه گیاهی از ذخایر طبیعی این استان محسوب می‌شوند. ارتفاعات آلاداغ و کپه داغ که قله‌های مهمی همچون یامان داغی، سالوک، چوپان و شاه جهان را دارند از گستره زیست کوهستانی خراسان شمالی محسوب می‌شوند. در این میان، رودخانه اترک به‌عنوان تنها شریان حیاتی دائمی در شمال شرق کشور و وجود نهرها و چشمه‌سارهای متعدد حوزه آبریز آن، سیمای این کلان اکوسیستم را کامل‌تر می‌کند. خراسان شمالی بیش از ۱۳ هزار و ۶۹۵ هکتار ذخیره‌گاه جنگلی از گونه‌های ارس، زالزالک، فندق، گردو، انجیر، انار، بلوط، انگور وحشی و...  دارد. تعداد گونه‌های گیاهی در این استان ۱۱۰۰ گونه است که بین ۱۱۰ تا ۱۵۰ گونه گیاهان دارویی، ۷۰ تا ۹۰ گونه گیاهان انحصاری در معرض خطر و ۴۰ تا ۵۰ گونه گیاهان آسیب‌پذیر وجود دارد. تنوع و رویش طبیعی گیاهان دارویی به علت شرایط اقلیمی خاص این استان و وضعیت توپوگرافی منطقه است. آنغوزه، باریجه، گون، کتیرا، کندل، بومادران، افسطین، کاسنی، خاکشیر اصل، کاکوتی (آنخ)، شیرین‌بیان، مریم‌گلی، زرشک و زیره سیاه از جمله گیاهان دارویی شاخص خراسان شمالی هستند.

خراسان شمالی علاوه بر این‌که به تنوع اقلیم و طبیعت شهرت دارد، از وجود اقوام تات، کرد، کرمانج، ترک، ترکمن و بلوچ نیز بهره‌مند است، وجود تنوع قومی در این سرزمین چند اقلیمی، سفره رنگینی از فرهنگ‌ها و هنرها در این دیار آفریده است.

اقوام ساکن در خراسان شمالی را بیشتر تات‌ها، کرمانج‌ها، ترک‌ها، ترکمن‌ها و فارس‌های مهاجر از سایر استان‌ها تشکیل می‌دهند. علاوه بر این قومیت‌ها تعداد محدودی اقوام عرب، بلوچ و لر نیز در چند روستای استان سکونت دارند. وجود اقوام مختلف با فرهنگ‌ها و آداب‌ورسوم متفاوت سبب شده این استان به گنجینه فرهنگ‌ها شهرت یابد.

تات‌ها بومیان این استان هستند که به زبان تاتی با گویش خراسانی سخن می‌گویند. به گفته محققان منشأ و تبار مشترک همه تات‌های ایران به مادها بازمی‌گردد. فرهنگ تاتی یک فرهنگ شفاهی است لذا مهم‌ترین و اصلی‌ترین محمل فرهنگی آن‌ها، زبان‌شان بوده که سنت فرهنگی‌شان را در طی سال‌ها و قرون متمادی تا به امروز انتقال داده است.

کردهای این استان شاخه‌ای از کرمانج‌ها هستند. لفظ كرمانج در شمال خراسان  هم به چادرنشینان كرمانج زبان  و در مفهوم عام‌تر به كردهايی كه گويش كرمانجی دارند اطلاق می‌شود و هرگاه سخن از كرمانج است کرد نژادان كرمانج زبان مدنظر است. کلیم‌الله توحدی مؤلف كتاب چند جلدی حركت تاريخی كرد به خراسان معتقد است كرمانج‌های خراسان که عمدتاً تحت عنوان سه ايل بزرگ زعفرانلو، شادلو و قراچورلو وارد این منطقه شدند، در اوايل دولت صفوی براي مقابله با تاخت‌وتاز تركمانان و ازبكان به مرزهای شمال ايران کوچانده شدند.

مردم ترک نژادی که امروزه در پهنه خراسان زندگی می‌کنند، طی دوره‌ها و قرون مختلف وارد خراسان شده‌اند و بعضی نیز بومی خراسان هستند. از کتب تاریخی به‌جامانده، نقل‌های بسیاری دیده می‌شود مبنی بر اینکه پیش از اسلام ماوراءالنهر و خراسان تحت تسلط ترک‌ها بوده است و این تسلط، طی چند حکومت و امپراتوری استمرار داشته است. بی‌شک وجود امپراتوری‌های بزرگ ترک‌تبار در مرزهای شمال و شرق ایران نشان از این دارد که ترک‌ها از زمان‌های بسیار دور با خراسان در ارتباط بوده‌اند و گاها در این سرزمین مسکن گزیده‌اند.

ترکمن‌های مسلمان و اهل سنت استان که سکونتگاه آنان عمدتاً در بخش جرگلان شهرستان راز و جرگلان  است از ایل گوکلان، طایفه مستقل نخورلی، طایفه مستقل تکه و طایفه مستقل تیره اتا تشکیل می‌شوند. هر یک از طوایف در دوره‌ای به دلایلی به این منطقه آمده و در آن ساکن شده‌اند.

منطقه نمونه ملی گردشگری بش قارداش، منطقه نمونه ملی گردشگری باباامان، آیینه‌خانه مفخم، عمارت مفخم (موزه مردم‌شناسی)، خانه تاریخی جاجرمی، منطقه نمونه گردشگری ایوب (آبگرم و زیارتگاه)، آبشار حمید، روستای هدف و منطقه نمونه گردشگری اسفیدان، منطقه نمونه گردشگری استانی فیروزه، مجموعه تاریخی سبزه‌میدان، مقبره تاریخی شهدا، سنگ‌نگاره‌های تکه نرگسلو، آبگرم قراجه، منطقه نمونه گردشگری استانی بازخانه، منطقه نمونه گردشگری استانی رئین، منطقه نمونه گردشگری استانی پاقلعه، کوشک باغ علی‌آباد، آرامگاه سردابه، خانه بانک ملی، امام‌زاده سلطان سید عباس (معصوم زاده)، امامزاده محمدرضا (ع) لنگر از جمله جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و مذهبی استان خراسان شمالی است.