gardeshban.ir

اردکان یکی از شهرهای بزرگ استان یزد است که دارای سه بخش مرکزی، عقدا و خرانق است. اردکان سر راه تهران به کرمان و بندرعباس قرار دارد. این راه در قلب کویر مرکزی ایران واقع شده است. اردکان بعد از شهر یزد، از نظر وسعت و جمعیت، دومین شهر استان یزد است.

بافت تاریخی اردکان یکی از سالم‌ترین بافت‌های قدیمی ایران است که تاکنون از حوادث روزگار مصون مانده است. بافت تاریخی اردکان در منطقه کویری قرار گرفته و ساختمان‌های خشتی و گلی آن، به‌دلیل کم بودن بارش باران و برف، دور بودن از مرزهای جغرافیایی و مصون ماندن از هجوم بیگانگان، سالم و دست‌نخورده باقی مانده‌اند.

در این شهر، برج، بارو، حسینه‌ها، کاروان‌سراها، مساجد، آب‌انبارها، آسیاب‌ها و بادگیرهای مختلفی قرار دارد که در این مقاله به‌طور مختصر با برخی از آن‌ها آشنا خواهیم شد.

۱. پیر سبز چک چک اردکان

چک‌چک از زیارتگاه‌های زرتشتیان در اردکان است. این زیارتگاه هر سال ۴ روز که از ۲۴ خرداد آغاز می‌شود، میزبان زرتشتیانی است که برای نیایش به اینجا می‌آیند. جشن مهرگان هر سال در این زیارتگاه برپا می‌شود و زرتشتیان زیادی به این مکان می‌آیند.

زرتشتیان این زیارتگاه را پیر سبز می‌نامند. زیارتگاه پیر سبز چک چک در شهرستان اردکان و در کوه‌های میان اردکان و انجیره قرار دارد. این زیارتگاه امکاناتی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق برای استراحت دارد.

«چک‌چک» یا «چک‌چکو» برگرفته از صدای قطرات آب است که از صخره می‌چکد و به داخل یک منبع ذخیره می‌ریزد.

۲. پیر سبز هریشت اردکان

پیر هریشت از دیگر زیارتگاه‌های زرتشتیان در اردکان است. آن‌ها بر این باورند که هریشت محلی است که یکی از کنیزهای بانوی یزدگرد ساسانی در آنجا ناپدید شده است.

این نیایشگاه هر سال در روز ۱۸ نوروز محلی برای جمع شدن زرتشتیان و انجام مراسم‌های چون جشن، پایکوبی و زیارت است.

زرتشتیان شریف‌آباد، جشنی با نام «جشن هیرومبا» برگزار می‌کنند. در این جشن آتشی برپا می‌شود که زرتشتیان برای تهیه هیزم آن، به نیایشگاه «پیر هریشت» می‌روند. آن‌ها پیش از غروب آفتاب در نیایشگاه پیر هریشت حضور دارند.

نیایشگاه و آتشکده پیر سبز هریشت در ۹۰ کیلومتری غرب یزد، ۱۵ کیلومتری اردکان در دامنه‌های کوه قرار دارد.

۳. مسجد جامع اردکان

مسجد جامع اردکان از بناهای تاریخی و مذهبی بافت قدیمی شهر است و به دوره صفوی تعلق دارد. ایوان و گنبد این مسجد در ۵۰۰ سال گذشته، ۵ بار تعمیر شده است. در این مسجد، زیراندازی وجود داشته که مربوط به سال ۱۰۱۶ قمری بوده و اکنون در موزه مردم‌شناسی اردکان نگهداری می‌شود.

در این مسجد، در ورودی زیبا و باارزشی وجود دارد که با صدها قطعه چوب پنج ضلعی، با ظرافت تمام ساخته شده است. دماغه‌ی در نیز ۴ قطعه فلز دارد (و جای ۴ قطعه دیگر خالی است) که روی آن‌ها با خط کوفی، کلمات «الله» و «محمد» نوشته شده است. مسجد جامع اردکان در اسفندماه سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

۴. مسجد چرخاب

مسجد حاج محمد سعیدا که به چرخاب معروف است، در محله چرخاب اردکان قرار دارد. این مسجد از کوچه‌ای به حسینیه (میدان) چرخاب متصل می‌شود. مسجد دو بخش تابستانی و زمستانی دارد. دسترسی به وضوخانه مسجد از طریق کوچه‌ای که در مرز قسمت تابستانی و زمستانی مسجد قرار گرفته، امکان‌پذیر است.

قسمت تابستانی آن ۳ بادگیر دارد. این بخش تقریبا ۳۰ سال بعد از بخش زمستانی ساخته شده است. طاق و تویزه‌های کوتاه در مدخل ورودی شبستان، علاوه بر تامین گرما در زمستان، زیبایی خاصی به این مسجد داده است.

۵. خانه تقدیری اردکان

خانه تقدیری اردکان، عمارتی متعلق به یکی از تجار دوران قاجار در این شهر به نام تقدیری بوده است. این خانه به سبک خانه‌های یزد، به‌صورت چهار وجهی ساخته شده و دو بخش اعیان‌نشین و نوکرنشین دارد.

اتاق‌های آن پنج در یا سه در است که درها با شیشه‌های رنگارنگ و کوچک تزئین شده‌اند. اتاق‌های خانه در اطراف حیاط مرکزی قرار دارند. خانه تقدیری ۲ طبقه و یک بادگیر بلند نیز دارد.

۶. کاروان‌سرا و برج ارجنان

کاروان‌سرا و برج ارجنان از بناهای متعلق به دوره قاجار در اردکان هستند. بانی آن مرحوم حاجی شیخ آقابابا هرندی بوده است.

ارتفاع برج ۸ متر است. ارتفاع کاروان‌سرا از ۳ متر شروع شده و سه اتاقک دارد. برج در سمت شمال جاده و روبه‌روی رباط ارجنان قرار دارد. در گذشته این روستا در کنار جاده یزد-نایین قرار داشته و برج از رونق خوبی برخوردار بوده و کاروانسرای آن محل استراحت رهگذران و مسافران بوده است.

کاروان‌سرا و برج ارجنان در بخش مرکزی اردکان، روستای ارجنان قرار دارد. این اثر در سال ۱۳۸۴ ثبت ملی شده است.

۷. کوچه ضیایی

کوچه ضیایی یکی از کوچه‌های قدیمی اردکان است که در بافت قدیم آن قرار دارد. این کوچه از مسجد چرخاب تا خانه ضیایی امتداد دارد. کوچه ضیایی ساباط‌هایی (کوچه مسقف) دارد که معبری برای آرامش عابران بوده‌اند. این سقف‌ها به شکلی ساخته می‌شدند که رهگذران در مسیر خود در فضای سایه قرار بگیرند.

این کوچه اکنون قرار است به طرح پردیسان تبدیل شود. خانه‌های انصاری، ضیائی، مجد العلما (سروری) و خانه سنائی در این کوچه هستند که در این طرح تغییر کاربری داده و برای گردشگران آماده می‌شوند. خانه انصاری به محل اقامتی و هتل، خانه ضیایی به آشپزخانه و رستوران و خانه سروری با کاربری اداری، محل پذیرش میهمانان و گردشگران خواهد شد. خانه سنائی نیز به‌عنوان مرکز خدمات و پشتیبانی هتل در نظر گرفته شده است. درمجموع این چهار خانه‌ی تاریخی که ثبت ملی هم شده‌اند، به‌عنوان هتل و محل اقامت گردشگران، با نام «مجموعه پردیس اردکان» بهره‌برداری خواهند شد.

۸. موزه مردم‌شناسی اردکان

موزه مردم‌شناسی اردکان اولین موزه اردکان است که سال ۱۳۷۰ با تلاش‌های علی سپهری، محقق و پژوهشگر اردکانی افتتاح شد. این موزه ابتدا در تربیت معلم اردکان بود و سپس به زیرزمین کتابخانه فاضل منتقل شد.

این موزه اولین موزه مردم‌شناسی یزد و نخستین موزه خصوصی این استان است که امروزه بخش‌های مختلفی شامل مرم‌شناسی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، بخش فرهنگی، باستان‌شناسی، موزه کودک و بخش اسناد دارد.

از نظر محتویات و اشیای درون موزه، موزه اردکان گنجینه منحصربه‌فردی دارد که با تلاش مالک موزه و هدایای مردم اردکان گردآوری شده است.

۹. غار اشکفت یزدان

غار اشکفت یزدان در روستای هفتهر در کوه بلندی به نام اشگفت قرار دارد که در ۷۰ کیلومتری اردکان است. این غار ۳ حوضچه دارد و آب‌هایی که از سقف می‌چکیده در آن‌ها جمع شده است.

این غار باستانی، از غارهای مقدس زرتشتیان است و هر سال، تعداد زیادی از زرتشتیان هند به این غار می‌آیند و شبی را در آن می‌گذرانند. راه ورودی غار بسیار دشوار است، اما داخل غار محوطه وسیعی است که ظرفیت ۱۰۰۰ نفر را دارد.

بخشی از مسیر دسترسی به غار ماشین‌رو نیست و باید حدود ۲ ساعت پیاده‌روی کرده و از صخره‌های سنگی صعب‌العبوری گذر کنید که شیب نسبتا تندی هم دارند.

۱۰. پارک ملی سیاهکوه

پارک ملی سیاهکوه که گونه‌های جانوری و گیاهی نادری را در خود دارد، تنها پارک ملی استان یزد است که در شهرستان اردکان واقع شده است. متاسفانه به‌دلیل بی‌توجهی، این‌گونه‌های نادر در معرض تهدید قرار گرفته‌اند.

در حال حاضر بیش از ۷۸ هکتار از این منطقه حفاظت‌شده، عنوان پارک ملی را دریافت کرده است. با وجود بارندگی کم در سال‌های پرباران، تنوع گونه‌های گیاهی موجود در این پارک، شگفت‌انگیز است. گونه‌های جانوری موجود در این پارک نیز بی‌نظیر هستند.