گردشبان (gardeshban.ir) : ایرانیان باستان تا قرن ۴ پیش از میلاد در فضای باز نیایش میكردند و اردشیر دوم هخامنشی اولین بار نیایشگاه مسقف ساخت. این آتشكدهها چهار تاقیهایی گنبددار هستند كه درون آنها آتشدانی قرار دارد و در آن آتش روشن نگه داشته میشود. آتشكدههای بسیاری در ایران باستان ساخته شده است كه پس از ورود تازیان به مرور تخریب شدند. همچنان برخی از این آتشکدههای معروف باستانی در ایران پابرجا هستند که یکی از آنها آتشکده زرتشیان کرمان است که آخرین آتشکده این استان به شمار میرود.
آتشکده یا همان معبد کرمان از دیدنی های کرمان است و در خیابان زریسف (شهدا)، خیابان برزو آمیغی قرار دارد. آتشکده در باغ مصفایی واقع شده که قبلا منزل مسکونی جهانگیر اشیدری بوده و با تغییراتی به صورت معبد درآمده است. این آتشکده در سال ۱۳۰۳ و در زمان پهلوی بنیانگذاری شده است. قدمت این آتشکده بیش از ۹۰ سال (۱۳۸۷ خورشیدی مصادف با ۳۷۴۶ یزدگردی) است. بنای آتشکده آجری است که بر سردرش سه کلمه نقش بسته است، (هُمت، هُوخت و هُورَشت) به معنای اندیشه، گفتار و کردار نیک. راهاندازی این آتشکده تقریبا ۱۰ سال به طول انجامید و بزرگترین موزه مردمشناسی جهان نامیده شد.
جمشید خدارحم نرسی آبادی که از تاجران زرتشتی مقیم بمبئی بود مدتی در کرمان اقامت کرد، این شخص نیکوکار برای تجارت میان بمبئی و ایران از شهرهای سیستان، کرمان، یزد و تهران میگذشت و در نقاط مختلف آثار خیری از خود بر جای گذاشته بود. در کرمان نیز به این فکر افتاد تا مسافرخانهای برای رهگذران زرتشتی احداث کند تا هر زمان همکیشی مانند خودش مجبور به اقامت در این شهر شد بتواند در این مسافرخانه استراحت کند.
ایشان با این نیت آماده خرید مکانی مناسب در یکی از محلههای زرتشتینشین شد و باغی که مقابل مدرسه بزرگ ملی زرتشتیان بود نظرش را جلب کرد و او سه دنگ از این باغ را خریداری کرد و در این باغ آتشکده و نمازگاه ساخت تا زرتشتیان بتوانند نیایش پروردگار را بجای آورند و بدین ترتیب طبق وقفنامه موجود در تاریخ ۱۳۰۳ خورشیدی این آتشکده بنا شد. جمشید خدارحم و دیگر صاحب باغ کل شش دانگ باغ را وقف جماعت کردند و سند آن را به انجمن جوانان زرتشتیان کرمان واگذار کردند.
بنای اولیه این آتشکده در زمینی به مساحت ۴ هزار مترمربع ساخته شد و بعدها با همت دهها نفر از دهشمندان زرتشتی این مکان به مساحت ۸ هزار مترمربع افزایش یافت و اکنون شامل سالن اجتماعات، سالن ناهارخوری، ساختمان کتابخانه، مرکز کامپیوتر، مرکز پشتیبانی سایت انجمن و موزه مردمشناسی زرتشتیان ایران، دبیرخانه انجمن، سالن کنفرانس هیئت مدیره و ساختمان آموزشی جهت کلاسهای دینی است که همگی آنها توسط انجمن زرتشتیان کرمان اداره میشود.
آتش موجود در این آتشکده بر اساس نظر موبدان زرتشتی، همان آتش چند هزار سالهای است که از هند به آتشکده محله شهر و از آنجا به این آتشکده در روز سروش از ماه شهریور ۳۶۵۲ یزدگری انتقال یافته است. به گفته موبد آتشکده هر بار که بناها تخریب شده است و زرتشتیان در شرایط مختلف میعادگاه و نیایشگاهشان را جابهجا کردهاند، آتش هم به مکان دیگری منتقل میشده است. این آتش درون آتشکده نیز از پیش از دوره ساسانیان روشن نگه داشته شده و همان آتش است.
موزه زرتشیان کرمان، اولین موزه اسناد و مردمشناسی زرتشتیان در جهان و از منحصربهفردترین دیدنی های استان کرمان است که در دهه ۱۳۷۰ به کوشش بهدینان فرزانه، هرمزدیار اشیدری و مهیندخت سیاوشیان راهاندازی آن شروع شد و در سال ۱۳۸۰ پایان یافت. این موزه در جشن تیرگان، سال ۳۷۴۳ یزدگردی یعنی در تاریخ دهم تیرماه ۱۳۸۴ بهطور رسمی توسط رییس سازمان میراث فرهنگی وقت افتتاح شد. بخشی از موزه زرتشتیان کرمان به انواع آتشدان، روغن سوز، پیه سوز و چراغ لاله اختصاص داده شده است.
لباسهای زنانهای با دیرینگی ۵۰ تا ۱۵۰ سال در این موزه نگهداری میشود که در اسناد هخامنشی تا ساسانی دیده میشود و گویای پوشش زنان زرتشتی است. مخنا، لچک، چارقد، کت، پیراهن و شلوار گلدوزی شده از انواع لباسهای زنانهای است که در موزه زرتشتیان نگهداری میشود. همچنین فرتورهای انجمن ناصری زرتشتیان کرمان و رفسنجان و فرتورهای سرشناسانی چون ارباب کیخسرو شاهرخ، میرزا برزو آمیغی، کشور خانم و پوراندخت در بخش فرتور و اسناد موزه زرتشتیان نگهداری میشود. از کهنترین اشیا این موزه یک جلد کتاب دستنویس گاتاها با پیشینه بیشتر از دویست سال و یک آتشدان دستی با تاریخ حک شده ۱۲۰۷ است.
آتشکده کرمان ۱۶ سال پیش در در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۴۱۹۰ ثبت شد، اما متاسفانه بنا در حال تخریب است و وضعیت خوبی ندارد. در حال حاضر مجموعه آتشکده کرمان بزرگترین و محترمترین مکان اجتماعی بهدینان کرمان است و علاوه بر بازدیدکنندگان زرتشتی سالانه بیش از ده هزار نفر گردشگر از این محل بازدید میکنند. قیمت بلیت بازدید از این آتشکده ۲ هزار تومان و ساعت بازدید از آن از ساعت ۶ صبح تا ۹ شب است.