gardeshban.ir

زمانیکه پای در دل بزرگترها و خاطرات گذشته آنها می نشینیم در بین سخنانشان  در مورد حمام های قدیمی و خاطرات آنها در این حمام ها صحبت می شود. حمام‌هایی که زمانی نه‌فقط محل پاک کردن بدن، بلکه جایی برای دورهمی و بگو و بخند مردم بودند و همواره لحظات خاصی در آنها ثبت می‌شد.

در حمام بود که مردم، دختران را برای پسران خویش خواستگاری میکردند؛ اگر پسری برای دختر دم بختشان پا پیش گذارده بود، دزدانه، سر تا پایش را برانداز کرده و سلامت جسمش را می سنجیدند؛ حمام عروسی و زایمان میگرفتند و دیگران را به جشن و شادی خویش فرامیخواندند؛ خستگی تن را با مشت و مال دلاک و خستگی روح را با درد دلهای دوستانه به در میکردند؛ رگ میزدند و سبک میشدند؛ آب تنی میکردند و شادمان میگشتند و خلاصه حمام را در جایگاه یک نهاد اجتماعی پراهمیت می نشاندند.این روح حمام بود، اما جسمش نیز دست کمی از روحش نداشت.

نه تنها با کاشیکاریها، نقاشیها و آهک بریها و حجاریهای استادانه، نمایشگاهی از هنرهای گوناگون را پیش چشم می نهاد، بلکه معماریاش از گستره و ژرفای دانشی حکایت میکرد که آزمون دشوار سدهها و هزارهها را از سر گذرانده بود. این همه زمانی بود که حمام به خانههای مردم راه نیافته بود و فقط معدودی از خانه های اعیان و اشراف دارای حمام اختصاصی بودند.

با آغاز دوران جدید و پیشرفت تکنولوژی (از جمله لوله کشی آب)، حمام نیز این فرصت را یافت که به خانه همه مردم راه پیدا کند و این سرآغازی برای از رونق افتادن حمام های عمومی و تخریب آنها بود. برای نمونه، در اواخر دوره قاجار، تهران صاحب ۱۸۲ حمام بود و تقریبا به ازای هر ۱۴۰۰ نفر از جمعیت ۲۵۰ هزار نفری شهر، یک حمام وجود داشت، اما حالا از این تعداد شاید کمتر از ۲۰ تا باقی مانده باشد، غالبا هم به شکل متروک و نیمه ویران تبدیل گردیده اند. با این حال در سراسر ایران، حمامهایی هستند که به علت نفیس بودن معماری یا علل و اسباب دیگر از گزند تخریب به دور مانده و تبدیل به موزه، رستوران، نمایشگاه و از این قبیل شده اند.

حمام نواب

حمام همتیار

تهرانی‌های اصیل و قدیم حتما نام حمام همتیار را تاکنون بارها شنیده‌اند. برای دیدن این حمام باید هنگام خرید بلیط هواپیما تهران، سری به خیابان وحدت اسلامی بزنید. حمام همتیار که بیشتر به خاطر شکل مخروطی بنای خود شهرت یافته است، همواره توجه خیلی‌ها را به خود جلب می‌کند. البته جدا از این شکل، مثل دیگر حمام‌ها، حمام همتیار هم دارای بخش‌های مختلفی همچون پاگرد، حوضچه، گرمخانه، سردخانه و سایر قسمت‌هاست که در نهایت، همگی دست در دست هم داده و بازدید از حمام همتیار را جذاب و دلنشین می‌کنند.

حمام انصاری

حمام انصاری مربوط به دوره قاجار است و در تهران، میدان منیریه، خیابان ولی عصر، خیابان فرهنگ، جنب کوچه قدسی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۵۶۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.امروزه این بنای تاریخی به سفره خانه تبدیل شده است .

حمام قبله

بعد از آن که شاه طهماسب صفوی به دور تهران حصاری کشید و باعث آبادانی و گسترش آن شد، خواهرش اقدام به ساخت مدرسه، تکیه و حمام برای اهالی تهران کرد. هر سه اینها در تاریخ به مدرسه، تکیه و حمام خانم مشهور شدند. الان حمامی به این نام در بازارچه نایب السلطنه در کوچه حمام قبله وجود دارد که در کنار آن تابلو نوشته ای از سازمان زیباسازی و سازمان میراث فرهنگی است که اطلاعات تاریخی مربوط به حمام خانم را داده است . اما این همان حمام خانم نیست . این حمام پیشتر ها به نام قبله خوانده می شد که در کنار آن مسجد و کوچه ای به همین نام وجود داشت که یکی از آنها همچنان پابرجا و معماری آن مربوط به دوره قاجار است . هر چند مسجد بازسازی شده است .حمام خانم بر اساس نظر بیشتر مورخان خراب شده است و شواهد محلی می گوید که در جای دیگری قرار داشت که موقعیت مکانی آن تقاطع بازارچه نایب السلطنه و خیابان شهید موسوی کیانی امروز می دانند.

حمام کدخدا

حمام کدخدا مربوط به دوره قاجار است و در تهران، خیابان خیام، بازار عباس‌آباد، کوچه کدخدا، پ ۴۱ واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۲۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام کن

حمام کن مربوط به دوره قاجار است و در تهران، بخش کن، محله اسماعیلیان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۷۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

حمام مصباح کرج

بد نیست سری هم به کرج در نزدیکی تهران بزنید و به بازدید از حمام مصباح در آنجا بپردازید. حمام مصباح نیز از دوران قاجاریه به یادگار مانده و دارای آجرهای ختایی و ملات گل آهک در بدنه خود می‌باشد. گنبد مرکزی حمام تهران به همراه چهار گنبد کوچک‌تر در اطراف آن، زیبایی خاصی به نمای خارجی بخشیده‌اند. حتما در حمام مصباح به بازدید از بخش‌هایی همچون شاه‌نشین، گرمخانه و سربینه بروید. اگر آشنایی زیادی هم با اسم این بخش‌ها نداشتید، از افراد با تجربه کمک بگیرید.

حمام مهدی خانی

بازار بزرگ تهران نیز میزبان یکی از حمام‌های قدیمی این شهر است. این حمام که مهدی خانی نام دارد، با مساحتی بالغ بر ۹۰۰ متر مربع، جزو یکی از حمام‌های بزرگ و زیبای پایتخت است. سنگ، آجر، ملات گل و آهک را می‌توان اصلی‌ترین اجزای سازنده حمام مهدی خانی دانست. جالب اینجاست که بخش اعظمی از این حمام هنوز سالم است و بنابراین، تماشای آن لذت‌بخش‌تر می‌شود. ناگفته نماند که حمام مهدی خانی هم مثل بسیاری از حمام‌های دیگر تهران، متعلق به دوران قاجار است. پس حتما هنگام خرید بلیط هواپیما تهران، سری به این حمام بزنید و از فضای آن لذت ببرید.

حمام پامنار

به فاصله چند متر از مسجد پامنار، حمام پامنار در شهر تهران شهرت خاصی دارد. این حمام که با کاشی‌های هفت رنگ به زیباترین و چشم‌نوازترین شکل ممکن تزئین شده است، مثل بسیاری از حمام‌های دیگر در تهران، به دوران قاجار تعلق داشته و در ساخت آن از آجر، ملات و آهک استفاده شده است. با قدم گذاشتن در راهروی حمام پامنار، وارد این مکان دوست‌داشتنی شوید، حس بسیار عجیبی به شما دست خواهد داد. گویی به زمان گذشته سفر کرده‌اید.حمام پامنار مربوط به دوره قاجار است و در تهران، غرب خیابان پامنار، ۲۰۰ متری شمال مسجد پامنار واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۳۵۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چند حمام‌ قدیمی در اطراف تهران

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، تهران به خاطر موقعیت جغرافیایی، جمعیت و بسیاری از مسائل دیگر، از قدیم‌الایام مورد توجه سلسله‌های پادشاهی مختلف بود و همین مساله سبب شده تا این شهر، پر از حمام‌های عمومی مختلف باشد. اما جدا از خود تهران، در اطراف این شهر هم حمام‌های مختلفی وجود دارد که شما می‌توانید به تماشای آنها بروید. از آن جمله می‌توان به حمام روستای هجلرد در کرج، حمام روستای درده در فیروزکوه و حمام شهرک طالقان اشاره کرد که هر یک زیبایی خاصی دارند.