آداب و رسوم شهرهای مختلف ایران برای عزاداری محرم+ تصاویر

صفحه نخست / عمومی

گزارش/

آداب و رسوم شهرهای مختلف ایران برای عزاداری محرم+ تصاویر

عزاداری محرم با فرهنگ و آداب شهرهای مختلف درهم آمیخته شده است. هر یک از مناطق کشورمان هم سبک و سیاق خود را در عزاداری و برپایی مراسم سوگواری دارند.

کد خبر: ۴۳۹۰۱

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۰-1400 May 27

گردشبان (gardeshban.ir) :

آداب و رسوم شهرهای مختلف ایران برای عزاداری محرم+ تصاویر

عزاداری محرم با فرهنگ و آداب شهرهای مختلف درهم آمیخته شده است. هر یک از مناطق کشورمان هم سبک و سیاق خود را در عزاداری و برپایی مراسم سوگواری دارند. از سوی دیگر در بسیاری از سنت‌های عزاداری شهرهای مختلف، شباهت‌های فراوانی وجود دارد.

برپایی دسته‌های عزاداری، تعزیه، گرداندن علم و نخل و تهیه غذای نذری از جمله مراسمی است که در شهرهای کشور برپا می‌شود. گاهی این سنت‌ها به قدری جالب‌ توجه‌اند که مردم را نه تنها از سراسر کشور بلکه از کشورهای دیگر به تماشا دعوت می‌کنند. در این مقاله به بررسی آداب و رسوم محرم در برخی از شهرهای کشور می‌پردازیم.

گِل مالی خرم آباد

عزاداران آنقدر ناراحتند که از خود بی‌خود می‌شوند و بر سر و روی خود گل و خاک می‌ریزند، سپس بر سر و سینه می‌کوبند. این تصویری از عزاداران امام حسین(ع) در ماه محرم به خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا است. این مراسم سمبلیک از روز هفتم محرم شروع می‌شود. مردان از صبح این روز به حمام می‌روند و پس از اصلاح سر و صورت، با لباس‌های تمیز، عزاداری خود را آغاز می‌کنند.

از سوی دیگر در حوضچه‌های اطراف تکیه‌ها و محل‌های عزاداری، گل درست می‌کنند. سپس گل را از سر تا پا به خود می‌مالند. بعضی‌ها هم به طور کامل داخل حوضچه می‌شوند. بعد از اینکه سراپایشان گلی شد، عزاداری را با سینه‌زنی و نوحه‌خوانی پی می‌گیرند.

زمانی که ایام عزاداری مصادف با ماه‌های سرد سال باشد، برای عزاداران آتش روشن می‌کنند و آنها در اطراف آتش حلقه می‌زنند. بنابراین از روز هفتم برخی از عزاداران در کوچه‌ها می‌چرخند و با صدای بلند شعر می‌خوانند؛ مضمون اشعار آنها درخواست هیزم برای روشن کردن آتش است.

مرکز اصلی برپایی گل مالی خرم آباد و سایر شهرهای استان لرستان است. البته دامنه برگزاری این آیین به شهرهای استان‌های کرمانشاه و ایلام هم رسیده است. گل‌مالی نمادی از حزن است که در آداب و رسوم محرم در خرم‌آباد بازتاب پیدا کرده است.

چمر و چایینه ایلام

در ایلام آیین‌های نمادین جذابی در ایام سوگواری برگزار می‌شود. یکی از این آیین‌ها، چمر است. البته چمر به غیر از روزهای ماه محرم، به مناسبت درگذشت افراد شاخص و مهم نیز برگزار می‌شود. زمان و مکان برگزاری چمر از چند روز قبل به مردم اطلاع داده می‌شود. همه در موعد مقرر دور هم جمع می‌شوند. در این زمان زنان ایلامی شروع به عزاداری مخصوص خود می‌کنند. آنها در حالی که بر سر و روی خود می‌زنند، آواهای مخصوص عزاداری را با صدای بلند می‌خوانند. این نواهای هماهنگ زنان آداب و رسوم محرم را به شکلی متفاوت به نمایش می‌گذارد.

سپس اسبی آراسته و مجهز به خنجر و تفنگ به میدان آورده می‌شود. زنان پس از دیدن این اسب، صدای خود را بالا می‌برند و عزاداری خود را با شدت بیشتری انجام می‌دهند. مردم اگر نذر داشته باشند، غذا درست می‌کنند و پس از مراسم بین عزاداران توزیع می‌کنند.

اما در ایلام یک مراسم بسیار خاص و منحصر به فرد دیگری نیز برپا می‌شود؛ مراسمی که برای عزاداری است اما با تار و پود فرهنگ مردم گره خورده است. این آیین با نام چایینه شناخته می‌شود و بیشتر مخصوص زنان است. چایینه را در چند روز از ماه محرم و برای چند تن از یاران امام حسین(ع) و خود ایشان برگزار می‌کنند. چایینه قاسم، چایینه حضرت علی‌اکبر، چایینه حضرت عباس و چایینه امام حسین(ع) هر کدام آیین مخصوص خود را دارد.

چایینه قاسم از خاص‌‌ترین و جذاب‌ترین مراسمی است که در این ایام برگزاری می‌شود؛ این مراسم تلفیق هماهنگ و درخشانی از غم و شادی است. در چایینه قاسم دختری جوان و مجرد لباس سفید و رواندازی سبز به تن می‌کند. زنان شمع، نقل و نبات، حنا و عود با خود می‌آورند. سپس زنانی با عنوان چایینه‌خوان وارد میدان می‌شوند و شروع به مداحی می‌کنند. اما در بین مراسم، فردی یک کفن خونی با خود می‌آورد و از شهادت قاسم که داماد این مجلس است، خبر می‌دهد. در این زمان همه چیز تغییر می‌کنند و عروسی تبدیل به عزا می‌شود. بر سر عروس چادر سیاه می‌کشند و بر سر و روی خود می‌زنند. شمع‌ها خاموش می‌شود و به جای مداحی، نوحه‌خوانی می‌کنند.

نمایش عذاداری به شیوه‌ای داستان‌گونه از آداب و رسوم محرم در ایلام است.

شاه حسین تبریز

یکی دیگر از مراسم باشکوهی که در ایام عزاداری امام حسین(ع) در ایران برگزار می‌شود، مراسم «شاه حسین» تبریز است. این آیین که در لهجه محلی به آن «شاخسی» می‌گویند، از چند روز قبل از محرم شروع می‌شود و تا ظهر عاشورا ادامه پیدا می‌کند.

در این مراسم عزاداران سیاه‌پوش کنار یکدیگر می‌ایستند و با قرار دادن یک دستشان پشت کمر دیگری، زنجیره‌ای انسانی تشکیل می‌دهند. سپس با دست دیگر چوبی مخصوص را در مسیر سر تا پای خود حرکت می‌دهند. این حرکات همراه با نوای «شاه حسین» (شاخسی) و «وای حسین» (واخسی) عزاداران است. آیین شاه حسین، رفتاری نمادین است؛ گویا عزاداران در حال عزیمت به کربلا و قرار گرفتن در کنار یاران امام حسین(ع) هستند.

در سال‌های اخیر، استفاده از سنج، طبل و سایر ادوات موسیقی مذهبی نیز در این مراسم رواج پیدا کرده است. با این حال به نظر می‌رسد همان شکل سنتی آداب و رسوم محرم در تبریز که با صدای عزاداران هدایت می‌شد، دلنشین‌تر باشد.

آداب و رسوم محرم در زنجان

چند سالی است که عزاداری مردم زنجان بیشتر به چشم آمده است. آن قدر عزاداری در این شهر باشکوه و معنوی است که از زنجان با عنوان پایتخت «شور حسینی» یاد می‌شود. آداب و رسوم محرم در زنجان از اول این ماه و در حسینه اعظم و زینبیه اعظم برپا می‌شود. هر شب تعداد زیادی از اهالی شهر به این حسینیه‌ها می‌روند و به سوگواری می‌پردازند.

اما اوج مراسم زنجانی‌ها از شب نهم محرم (تاسوعا) آغاز می‌شود. اگرچه گفته می‌شود محل برگزاری مراسم حسینه و زینبیه اعظم است، اما این دو مکان تنها محل شروع مراسم هستند. کمی که می‌گذرد موج جمعیت عزاداران تمام میادین و خیابان‌های اصلی اطراف را دربرمی‌گیرد.

مداحان و روضه‌خوانان با لهجه ترکی و نوایی سوزان روضه می‌خوانند؛ مردم نیز بخش عمده‌ای از این روضه‌ها را با آنها همنوایی می‌کنند و به سینه می‌زنند. شور و حال این مراسم هر بیننده‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد شاید به همین دلیل است که هر سال اقشار مختلف مردم از شهرهای مختلف به زنجان می‌روند.

نخل گردانی یزد

نخل‌گردانی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آداب و رسوم محرم در روزهای تاسوعا و عاشورا در شهرهای مختلف است. و در بین تمام شهرها، نخل‌ گردانی یزد شهرت بیشتری دارد. نخل یک سازه چوبی بسیار بزرگ است که اطراف آن را با آیینه می‌پوشانند و با شال‌ها و پارچه‌های رنگی تزئین می‌کنند. نخل‌گردانی آیینی نمادین است که عموما در ظهر یا غروب عاشورا برگزار می‌شود. حمل‌کنندگان نخل گویا، پیکر امام حسین(ع) را پس از ظهر عاشورا بر دوش گرفته‌اند تا آن را به خاک بسپارند.

اما تمام مراسم عزاداری در یزد به نخل‌گردانی محدود نمی‌شود. سوگواری و عزاداری در حسینیه‌های معروف این شهر همراه با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی بخشی از این مراسم است. از دیگر آیین‌های روزهای محرم در یزد می‌توان به تعزیه‌خوانی، جغجغه‌زنی، کتل بستن و دسته سقا اشاره کرد.

آیین‌های عزاداری ابیانه

یکی دیگر از مناطقی که آداب و رسوم محرم آن، معروف شده، ابیانه است. ابیانه به خودی خود دیدنی است. خانه‌های خشتی، کوچه‌های باریک و قدیمی و فضای سنتی حاکم بر کل روستا، ابیانه را به یکی از شاخص‌ترین مکان‌های توریستی ایران تبدیل کرده است.

مردم ابیانه همیشه لباس سنتی خود را به تن دارند؛ حتی در ایام ماه محرم و عزاداری سیدالشهدا، باز هم مردم همان لباس سنتی خود را حفظ می‌کنند. گفته می‌شود جمعیتی نزدیک به ۴ هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کنند.

اصل مراسم عزاداری در ابیانه از شب تاسوعا با آیین ذاکری شروع می‌شود؛ آئینی که به خواندن ذکر مصیبت در این شب اشاره می‌کند. فردا صبح هم نوبت مراسم پرسه است. اهالی روستا حرکت خود را از جلوی روستای امامزاده شروع می‌کنند و به خانه‌های افرادی که در سال گذشته عزیزی را از دست داده‌اند، سر می‌زنند. صاحبان عزا هم در حد توان خود از آنها پذیرایی می‌کنند.

مراسم‌های مختلف در روز تاسوعا و تا غروب عاشورا ادامه پیدا می‌کند. از جمله این آیین‌های می‌توان به جغجغه‌زنی، نخل‌گردانی، شاداگردانی، طلوع‌خوانی و شام غریبان اشاره کرد. در مدت برگزاری مراسم، از مردم با غذای نذری، چای، خرما و سایر خوراکی‌های پذیرایی می‌شود.

ابیانه روستایی کوچک با امکاناتی محدود است. اگر می‌خواهید در ایام تاسوعا و عاشورا به ابیانه بروید، از داشتن محل اقامت مطمئن شوید. زیرا در این روزها، اهالی روستا که در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند، به ابیانه بازمی‌گردند و روستا شلوغ می‌شود. بنابراین تنها در صورتی به ابیانه بروید که از پیش برای خودتان اقامتگاه رزرو کرده‌اید.

تعزیه خوانی در تفرش

تعزیه‌خوانی از مهم‌ترین شکل‌های هنرهای نمایشی در ایران است. در واقع زمانی که می‌خواهند از نمایش و تئاتر در ایران صبحت کنند، از تعزیه‌ به عنوان نخستین گام‌های این هنر در کشور نام می‌برند. تعزیه با توجه به ویژگی‌های خاصش بارها مورد توجه کارشناسانی از سراسر جهان قرار گرفته است. اینکه بیننده‌ها تمام داستان را می‌دانند اما با این حال تا پایان نمایش پای آن می‌نشینند، بخشی از اهمیت تعزیه است. از سوی دیگر گره خوردن شدید احساسات بیننده با تعزیه، از دیگر نقاط قوت آن است.

در میان تمام شهرهای کشور، تفرش در تعزیه‌خوانی شهرت بیشتری دارد. حتی برخی نیز تفرش را مهد تعزیه ایران می‌دانند. ضمن اینکه قدیمی‌ترین نسخه‌های برگزاری تعزیه در کشور، در تفرش پیدا شده است. در تفرش تعداد زیادی حسینیه و تکیه وجود دارد که محل مناسبی برای برگزاری این هنر آیینی است. همین موضوع باعث پرورش تعزیه‌خوانان ماهر در تفرش شده است. علاوه بر تفرش، تعزیه‌خوانی در بسیاری از شهرهای استان اصفهان نیز با شکوه فوق‌العاده‌ای اجرا می‌شود.

چهل تکه‌ای رنگارنگ با روحی یکسان

پیش از اینکه محرم شروع شود، کوچه و خیابان‌های شهرهای مختلف رنگ و بوی عزا به خود می‌گیرند. مردم شهرهای مختلف متناسب با فرهنگ و سنت‌های خود آماده می‌شوند تا مراسم و سنت‌های مربوط به سوگواری امام حسین(ع) را برپا کنند. اگرچه هر منطقه شیوه خود را در عزاداری دارد، اما روحی شبیه و یکسان بر همه آنها حاکم است. و این روح، علاقه و ارادت به امام حسین(ع) و یاران ایشان است. اگر نتوانید برای آیین‌های سوگواری خود را به سایر شهرها برسانید، بی‌شک رسوم مشابهی را در محل زندگی خود یا شهرهای اطراف خواهید یافت.

برچسب ها:

آداب و رسوم شهرهای مختلف ایران به مناسبت عزاداری محرم چمر و چایینه ایلام شاه حسین تبریز نخل گردانی یزد آیین‌های عزاداری ابیانه گردشبان

بازدید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی خبرنامه

لینک کپی شد

پسندها: 0

گزارش خطا