gardeshban.ir

ساختمان شهرداری خوی یکی از زیباترین بناهای تاریخی استان آذربایجان غربی است که در گذشته مورد استفاده حکمرانان و بزرگان شهر خوی بوده و به نام ارگ یا ساختمان حکومتی (شهرداری) نامیده می‌شد. این ساختمان در دو طبقه ساخته شده و در آن از گچبری‌ها و نقاشی‌های زیبا استفاده شده است و نشان‌دهنده اوج ذوق و هنر ایرانی می‌باشد. 

این بنای تاریخی در سال ۱۳۱۲ به عنوان نخستین ساختمان مستقل شهرداری خوی نام گرفت.

ساختمان قدیم شهرداری خوی با معماری کم‌ نظیر و زیبا یکی از اماکن تاریخی و دیدنی این شهر است که گردشگران بسیاری را به خود جذب می ‌کند. ساختمان شهرداری خوی که در مرکز شهر واقع شده مربوط به اوایل دوره پهلوی اول است.

شهرداری خوی در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به دست توانای استاد علی اکبر توانا (معمار مشهور خویی) تأسیس گردید. درفضای شهرداری قدیم صد ها اصله درخت تبریزی تنومند وجود داشته است. در گذشته به شهردار قدیم رئیس بلدیه شهر گفته می شد و در زمان تاسیس ۵ الی ۶ نفر کارگر روز مزد داشت. کوچه‌ های شهر اکثراً خاکی بودند و در سال ۱۳۱۲ خیابان ‌های اصلی شهر (خیابان طالقانی و خیابان شریعتی) احداث شد و در سال ۱۳۱۶تنها چند محل شهر آسفالت بود.

وظایف شهرداری در بدو تشکیل بیشتر نظافت و رفت روب شهر بوده و در سال ۱۳۳۰ سی و پنج نفر کارمند و بیست نفر کارگر داشته است.

شهرداری خوی در گذشته زیر نظر انجمن شهر فعالیت داشت و بیشترین منابع تأمین درآمدی شهرداری، از محل دریافت عوارض بوده و به مسایل و امور آب، برق، نان، گوشت، بهداشت شهر با نظافت، رفت و روب (خدمات شهری) نیز نظارت می کرد. در سال ۱۳۰۷ شهر خوی دارای پنج دروازه ورودی بوده و در هر کدام از این دروازه‌ ها عوارض ورود و خروج به شهرو کالاهای وارداتی، اجناس فروشی در میادین گندم، نمک، دواب عوارض دریافت می‌ گردید.

بعدها وظایف شهرداری توسعه یافت و اخذ عوارض از پروانه ‌های ساختمانی و مغازه‌ ها و سایر مجوزها از مردم نیز به منابع درآمدی شهرداری اضافه شد. از سال ۱۳۳۸ کاشتن درختان چنار در شهر خوی آغاز شد و بیشتر آرامستانها مسیرگشائی شده و ورود حیوانات به شهر ممنوع شد. هم اینک شهرداری خوی با داشتن درجه ۱۰ به عنوان یکی از شهرداریهای فعال شمال غرب کشور محسوب می شود و دارای ۴ ناحیه و ۵ سازمان آتش ‌نشانی، اتوبوسرانی، تاکسیرانی، سازمان پایانه‌ ها و سازمان آرامستانها می ‌باشد.

پیشینه عمارت شهرداری خوی

عمارت شهرداری خوی، یادگاری از اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول است. شهرداری خوی در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به دست توانای استاد علی اکبر توانا (معمار مشهور خویی) تأسیس گردید. این بنا در گذشته به عنوان ارگ یا ساختمانی حکومتی، مقری برای اقامت حاکمان و بزرگان شهر خوی بوده است.

بنای فعلی که بر اساس کتیبه ‌های موجود تاریخ احداث آن به سال ۱۳۱۲ هجری شمسی باز می ‌گردد نخستین بار جهت انجام امور شهرداری مورد استفاده قرار گرفت. احتمال می رود که این بنا در گذشته آجری بوده و تاریخ ذکر شده در کتیبه، متعلق به گچبری های صورت گرفته در بنا باشد.

تاریخ احداث ساختمان، بنابر نوشته کتیبه ای که بر سر در ورودی شرقی از خیابان نصب شده است مربوط به سال ۱۳۱۲ شمسی است. نمای این ساختمان شاید از زیباترین ساختمان ‌های شهرداری ایران باشد. ستون ‌ها و گچ‌بری‌ های زیبای این بنا در کنار طاق‌ های بلند آن زیبایی خاصی دارد.

معماری بنا

در نگاه نخست گچبری های هنرمندانه و ستون ‌های بلند و زیبای عمارت همه را مجذوب خود می ‌کند. این بنا یکی از آثار کهن خوی است که پس از گذر حدود یک قرن همچنان سالم و پابرجاست و راوی خاطرات بسیار برای علاقه مندان به تاریخ و هنر است.

این ساختمان زیبا بنایی دو طبقه و دارای زیرزمینی وسیع است. در معماری آن به وضوح می ‌توان ذوق و ظرافت هنرمندان ایرانی را دید. گچبری های زیبای این عمارت جلوه و شکوه بنا را دو چندان کرده است. طرح ستون‌ های به کار رفته در بنا یادآور هنر رومیان و یونانیان باستان است و تحت عنوان ستون ‌های کورنتی و مختلط از آنها یاد می‌ شود. ستون ‌های کورنتی در نمای تراس غربی و از ستون‌ های مختلط در نمای تراس جنوب شرقی استفاده شده است.

بام این ساختمان به دو شیوه پوشش داده شده است. بخشی از بام به صورت شیروانی یا پوشش مسطح شیب دار (خرک پوش به روش خرپای غربی) و بخش دیگر با دو گنبد احاطه شده که احتمالاً با ورقی از جنس گالوانیزه پوشانیده شده‌ است. نیمه طولی غربی پشت بام به روش پوشش شیروانی است و در دو جهت شمال شرقی و جنوب شرقی در نیمة طولی شرقی پشت بام دو گنبد که قوس آنها نزدیک به قوس هلوچین یا بیزکُند است و خیزی نزدیک به دایره دارد، استفاده شده است.

در بالاترین بخش ورودی، دسته گلی زیبا که در میان دو پیچک احاطه شده خودنمایی می کند. این تزئین زیبا چون کلاهی باشکوه بر سر این عمارت دیده می شود. ساعتی در قسمت پایین دسته گل به چشم می ‌خورد که اطراف آن با تزئیناتی آجری آراسته شده است.

سردر عمارت شهرداری خوی

در میانه سر در ورودی نقش برجسته سر یک شیر که نمادی از قدرت و عظمت است از حضور گردشگران استقبال می‌ کند. دو برگ با نقوش ختایی به صورت قرینه در دو سوی صورت شیر به چشم می ‌خورد که ظرافت و زیبایی ویژه ای به بنا بخشیده ‌است.

استفاده از نقوش اسلیمی، ختایی و بهره گیری و از نقش خورشید و شاخه پر پیچ و خم انگور از دیگر تزئیناتی است که بخش‌ های دیگری از ساختمان را آذین کرده ‌اند. تلفیق آجر و رنگ سفید گچ به همراه بهره مندی از رنگ سیاه به زیبایی عمارت افزوده است، شیوه گچبری کل بنا به صورت برهشته کار شده است. پنجره ‌های ساختمان از جنس چوب است و طرحی نیم دایره در بالای آنها به چشم می ‌خورد که با نقوش شمسه و گل و بته تزئین شده‌ اند. بازدید کنندگان با چند پله نیم دایره‌ ای به داخل ساختمان هدایت می‌ شوند.

این اثر در سال‌ های اخیر مرمت شده و در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است. تلفیق هنر معماری، حجاری، گچبری، ستون ‌های باشکوه و نقاشی ‌ها و رنگ آمیزی ‌های زیبا این بنا را به یکی از اصلی ترین جاذبه‌ های شهر خوی تبدیل کرده و هرسال به خصوص در ایام نوروز گردشگران بسیاری را از نقاط مختلف کشور به سوی خود می‌ کشاند.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، نقوش گیاهی و طرح های تزئینی غربی و یونانی و رومی که در ساختمان به کار رفته است، مربوط به اواخر دوره قاجاریه است.

نحوه دسترسی

ساختمان قدیم شهرداری خوی مابین خیابان های شریعتی و صمدزاده و در سمت شمالی حیاط مسجد سیدالشهدا (ع) واقع شده است و چون تابلوی درخشانی از هنر و معماری، خود را به بینندگان عرضه می ‌کند. وجود گیاهان، درختان و گل‌ های زیبا به ورودی این ساختمان جلوه‌ ای دلنشین داده است. اگر با خودرو قصد بازدید از این عمارت را دارید، این بنا در یک خیابان یکطرفه قرار دارد. این عمارت علاوه بر ورودی اصلی از خیابان یکطرفه، ورودی دیگری از خیابان آن سمت مجموعه دارد ولی در روزهای تعطیل این در بسته است. روی نقشه گوگل شهرداری قدیم خوی قابل جستجو هست ولی همانطور که اشاره شد در مسیریابی همان سمت خیابان یکطرفه را نشان گذاری کنید تا خیابان را ورود ممنوع نروید!

امروزه در این ساختمان کارمندان شهرداری مشغول به کار هستند و با وجود مشغله کاری مانع از بازدید این مکان برای گردشگران نیستند و همواره مردم شهر در روز از حیاط پشتی این مجموعه برای دورهمی های دوستانه استفاده میکنند. از اتاق ها هم به عنوان دفتر کار استفاده می شود.

جاذبه های گردشگری شهر خوی

آثاری چون مسجد مطلب خان، خانه‌ های تاریخی کبیری و یوسفی، پل خاتون، بازار کبیری، حمام‌ های قدیمی و کلیساهای گوناگونی چون کلیسای قریس و کلیسای فنایی تنها تعدادی از آثار ارزنده این شهر هستند که در فهرست میراث ملی کشور جایگاه خود را تثبیت کرده ‌اند.