gardeshban.ir

دامغان، سرزمینی است تاریخی، برخوردار از تمدنی دیرین و سرشار از آثار باستانی، جاذبه‌های تاریخی و دیدنی‌های طبیعی فوق‌العاده و حیرت‌انگیز است که از گذشته‌های دور تا به امروز، همواره مورد توجه جمع زیادی از باستان‌شناسان، گردشگران و علاقه‌مندان به بازدید از آثار تاریخی و باستانی قرار دارد.

از این شهر که در قرون گذشته با نام‌های مختلفی از جمله «صددروازه»، و «ده مغان» نیز شناخته می‌شد، در روزگاری به‌عنوان پایتخت حکومت «اشکانیان» شهرت داشت نیز در کتیبه‌ «سارگون دوم آشوری پات نانه» به «گومش» یا «قومس» یاد شده است. 

شهری که همچنان می‌توان بقایایی از دیوار مشهور «بارو» را که روزگاری در پیرامون آن کشیده شده بود، مشاهده کرد. این شهرستان زیبا را علاوه بر پسته‌های خوشمزه و مشهورش، به چشمه‌های آب معدنی «باداب سورت» نیز می‌شناسند که امروزه به یکی از تفرجگاه‌های محبوب مردم، تبدیل شده است. جاهای دیدنی دامغان بسیار متنوع است که در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

۱. مسجد تاریخانه

به یقین می‌‌توان «تاریخانه» را که در جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته است، به‌عنوان یکی از عبادتگاه‌های باشکوه و ارزشمند ایران قدیم معرفی کرد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین عمارت در شهرستان دامغان است.

 متاسفانه در عصر حاضر تنها بنایی متروکه و صد افسوس ساختمانی مخروبه را شاهد هستیم که دارای ۲۶ ستون دایره‌ای شکل با ارتفاعی نزدیک به ۶ متر از زمین تا پشت بام است که آن را به «چهل ستون» می‌خوانند. 

نکته‌ جالب در مورد این بنای تاریخی، قدمت آن است که طی پژوهش‌های انجام شده توسط اداره‌ کل باستان‌شناسی، به نظر می‌رسد بنای نخستین آن آتشکده‌ای بوده است که با الگوبرداری از ساختمان‌های دوران حکومت ساسانیان، احداث شده و در قرن دوم هجری قمری، زمانی که اعراب مسلمان بر ایران تسلط یافتند، تغییر کاربری داده و به مسجد تبدیل شد. 

در مورد وجه تسمیه این بنا به تاریخانه، به نظر می‌رسد که «تاری» به‌معنای «خدا» است. بنابراین پس از آنکه این اثر تاریخی به مسجد تغییر یافت، به «ناری خانه» و پس از آن نیز به «تاریخانه» شهرت یافت.

۲. برج طغرل دامغان

از جاذبه‌های تاریخی شهرستان دامغان، بنایی است که در بخش جنوبی روستای «مهماندوست» این شهرستان قرار گرفته است. سازه‌ای که به «برج طغرل» شهرت یافته و شاید علت نام‌گذاری آن، شباهت بسیار آن به «برج طغرل شهر ری» است. در کتاب «مطلع‌الشمس» در مورد این سازه‌ ارزشمند ایران چنین برجای‌مانده است:

«برجی بسیار معتبر از قدیم مثل برج طغرل‌ بیک ری و میل رادکان در جنوب مهماندوست و مغرب مایل به شمال امام‌آباد دیده می‌شود که دور دایره آن از خارج ۳۴ ذرع (بیش از ۳۵ متر) و قطر آن از داخل ۷ متر و ۲۰ سانتی‌متر است. 

این برج دوازده تَرک دارد که یکی از ترک‌ها ورودی است و عرض هر تَرکی ۱٫۲۳ متر و بعد از ۱۰ ذرع و نیم ارتفاع سه فقره مقرنس از آجر به وضع‌های بسیار خوب انیق ساخته شده و پس از آن کتیبه‌ایست به عرض سه چهار یک به خط کوفی و بالای آن کتیبه دیگری است به خط بنائی و از آن به بعد گنبد مخروطی شروع می‌شود، اما فعلاً گنبد آن خراب و آنچه باقی است به ارتفاع ۱۴ ذرع است، در برج رو به جنوب و یک قبر آجری در وسط و دو قبر دیگر سنگ‌چین در داخل برج دیده می‌شود، گویند این برج مزار امامزاده قاسم از اولاد حضرت موسی بن جعفر (ع) است ولی ساختمان آن به مقبره شباهت ندارد»

در این میراث ساخته شده از آجر، می‌توان ظرافت و هنرمندی دستان سازنده‌ آن را در تزیینات انجام شده با قدمتی نزدیک به هزار سال، به‌خوبی مشاهده کرد که از نکات قابل‌توجه در معماری این بنای ارزشمند ایران است.

۳. محوطه تاریخی تپه حصار دامغان

محوطه‌ تاریخی تپه حصار دامغان، یکی از ارزشمندترین میراث ایران باستان و از جاهای دیدنی استان سمنان است که در کنار‌ه‌های بخش جنوبی شهرستان دامغان قرار دارد. این منطقه‌ باستانی پس از کاوش‌ها و پژوهش‌های انجام شده توسط «اریش فردریش اشمیت» ( از باستان‌شناسان مطرح دنیا با تابعیت آلمانی-آمریکایی است که پژوهش‌های وسیعی در نواحی مختلف ایران انجام داد و مناطق باستانی و تاریخی ارزشمندی از کشور را کشف کرد)، و برای اولین بار کشف شد.

پس از سه بار کاوش در این منطقه‌ تاریخی، که بواسطه‌ کشف تعدادی گل‌نبشته منقوش به خط میخی بابلی قدیم، اطلاعاتی قابل‌توجه در مورد تپه حصار به‌دست آمد که هنوز این گل‌نبشته‌ها ترجمه یا به اصطلاح خوانده نشده است. آثاری که دارای پیشینه‌ای به قدمت ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. هرچند برخی این کشفیات ارزشمند را گواهی برای مبادلات فرهنگی تمدن‌های فلات ایران و بین‌النهرین در گذشته‌های دور می‌پندارند، اما متاسفانه جزئیات و اطلاعات دقیقی از آن، در دست نیست.

۴. آرامگاه پیر علمدار

در شمال شرقی شهرستان دامغان و در مجاورت مسجد جامع این شهرستان، بنایی متعلق به دوران حکومت «سلطان مسعود غزنوی» قرار دارد که به «مقبره‌ پیر علمدار» شهرت یافته است. این اثر تاریخی در واقع برجی است مدور، بسیار زیبا و ساخته شده از آجر که ارتفاعش به ۱۳ متر می‌رسد. به نظر می‌رسد که این برج، آرامگاه یکی از فرمانروایان قومس یا همان دامغان قدیم به نام «محمد بن ابراهیم»، پدر «ابوحرب بختیار» است که در اوایل قرن ۵ هجری قمری احداث شده است. این اثر تاریخی که علاوه‌ بر هنر آجرکاری در آن شهرت بسیاری دارد، بواسطه‌ کتیبه‌ای ساخته شده از گچ که در اطراف ایوان مقرنس برج قرار گرفته است نیز بسیار مشهور است.

۵. خانه لطفی

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان دامغان، عمارتی است تاریخی و متعلق به حکومت قاجاریان که از بخش‌های متعددی از جمله خانه‌ مستخدمین، اصطبل، حیاط بیرونی، حیاط پشتی، حیاط اندرونی و ... تشکیل شده است. تزیینات انجام شده در این عمارت، بسیار زیبا و چشم‌نواز بوده و معماری و طرح بنا جالب و زیبا است. تماشای این ساختمان قدیمی برای علاقه‌مندان به تاریخ و بناهای تاریخی ایرانی، جالب و دوست‌داشتنی خواهد بود.

۶. بنای فتحعلی شاهی 

«بنای فتحعلی شاهی» یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در شهرستان دامغان است که سازندگان وقت، آن را درون استخری که آب «چشمه‌ علی» در آن جاری می‌شود، ساخته‌اند. این بنای زیبا متشکل از دو طبقه با پلانی به‌شکل مستطیل و در دو نما است که نمای بخش شمالی را دو ستون بسیار زیبا با پوششی از چوب، تشکیل داده است. نکته‌ جالب در مورد ساخت این بنا، استفاده از ملاط ساروج برای استحکام بخشی بیشتر به‌دلیل قرارگیری آن درون آب است.

۷. برج چهل دختر

در بخش غربی شهرستان دامغان، بنایی قدیمی با پیشینه‌ای حدود اواسط قرن پنجم هجری قمری مشاهده می‌شود که به «برج چهل‌دختر« شهرت یافته است. سازه‌ای آجری که در پشت آرامگاه امامزاده جعفر، در کنار جاده‌ دامغان به سمنان و با ارتفاعی بالغ بر ۱۵ متر ساخته شده است. با توجه به کتیبه‌ای تقریبا ناخوانا به خط میخی که در بخش خارجی برج قرار دارد می‌توان قدمت آن را متوجه شد. ساختمان چهل‌دختران دامغان، به‌دلیل بهره‌مندی از گنبدی بزرگ، تزیینات زیبای نمای بیرونی، خطاطی و نیز استحکام قابل‌توجه آن که با گذشت زمان بسیاری همچنان پابرجاست، یکی از ارزشمندترین و زیباترین آثار تاریخی باقی‌مانده از ایران قدیم در شهرستان تاریخی دامغان است که با توجه به کتیبه‌ موجود به نظر می‌رسد که به همت «باو شجاع اسفر بیگی، پیر اصفهان» احداث شده است.

۸. غار شیربند

یکی از زیباترین پدیده‌های طبیعی و دیدنی‌های شگفت‌انگیز در شهرستان دامغان، در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی این شهرستان قرار دارد که به «غار شیربند» شهرت یافته است. این اثر طبیعی و بسیار زیبای استان سمنان را می‌توان از زیباترین غارهای موجود در ایران برشمرد. دهانه‌ غار در کوهی صخره‌ای که در ارتفاع ۵۰ متری از سطح رودخانه‌ قرار دارد، مشاهده می‌شود.

حضور قندیل‌های آهکی در رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف و رسوبات کربنات کلسیم محلول در آب که شبیه به گچ‌بری‌های عمارات مجلل و کاخ‌های باشکوه است و به‌شکل گل‌کلمی و بلورهای سوزنی شکل دیده می‌شود، زیبایی قابل توجهی را به بخش داخلی آن بخشیده است. جالب است بدانید که طبق اظهارات زمین‌شناسان، این غار زیبا دارای پیشینه‌ای بین ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال است.

۹. غار چاه دیو

پدیده‌ای زیبا، منحصربه‌فرد و جالب در ۱۰ کیلومتری از شهرستان دامغان، روستای طاق‌ و در شمال مزرعه‌ فرح‌زاد قرار گرفته است که به نام «غار چاه دیو» شناخته می‌شود. شگفتی غار در این است که برخلاف تمامی غارهای موجود، در دل کوه قرار نگرفته است، بلکه می‌توان آن را درون چاهی که در دل دشت واقع شده است، مشاهده کرد. عمق چاه به ۷ متر می‌رسد و دهانه‌ ورودی آن به‌گونه‌ای است که رهگذران نمی‌توانند آن را مشاهده کنند. در مورد این غار روایات مختلفی بر سر زبان‌ها است. برخی از مردم معتقدند که در این منطقه دیوی به نام «زینل» وجود داشته است که چاه و غار را کنده و ایجاد کرده است. برخی دیگر نیز معتقدند که این غار در مسیر رودخانه قرار داشته و بر اثر سیل‌های متعدد که در ادوار مختلف به وجود آمده است، راهی به داخل آن باز شده و چاه امروزی را به وجود آورده است. بازدید از این غار زیبای زیرزمینی، برای علاقه‌مندان به غار گردی و طبیعت‌گردی بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود.

بازار قدیمی دامغان، مدرسه‌ موسویه، کاروانسرای قوشه، روستای زیبای قوشه، کویر حاج علی قلی، دق بیجارمند، دق اسماعیل مهلو، آبشار پیر خوشتر، آبشار نسروا، منطقه‌ انگورستانی، کویر ملی (شن‌های روان)، مقبره‌ شاهرخ تیموری، امامزاده محمد دامغان، دژ گردکوه، سد شاهچراغی، دیوار بارو، تنگه دروار دامغان، تنگه زندان، آتشکده‌ دروار، روستای نمکه، ساختمان آقا محدخان، چشمه علی، گنبد زنگوله تنها بخشی از دیگر جاذبه‌های گردشگری در این شهر تاریخی ایران‌زمین است.