شهر اراک، مرکز استان مرکزی است که با وجود دیدنیهای تاریخی و طبیعی گوناگون، سوغات و صنایع دستی جالب و مطلوب، آبوهوای کوهستانی با تابستانهای معتدل در کنار میهماننوازی و فرهنگ غنی ساکنین این منطقه از کشور، میتواند گزینه مناسبی برای سفر و بازدید در نظر گرفته شود.
در ۱۷ کیلومتری شمال شرقی شهرستان اراک و در دشت فراهان استان مرکزی، تالابی دیدنی و زیبا قرار دارد که در گذشته به نمکزار فراهان شهرت داشته و امروزه نیز از آن به تالاب میقان یاد میشود. این جاذبه گردشگری طبیعی از سه جزیره به نامهای کریستالین یک، کریستالین دو و بخش کویری تشکیل شده است و بهدلیل آبوهوای معتدل در فصل زمستان، به یکی از زیستگاهها برای مهاجرت پرندگان تبدیل شده است.
غار سفیدخانی یکی دیگر از جاذبههای طبیعی در شهرستان اراک است که در ۱۸ کیلومتری شهر اراک و در کوهی به همین نام قرار دارد که میتوان حضور چشمههای متعدد و بسیار را که در دامنه این کوه مشاهده میشود، از ویژگیهای این پدیده طبیعی دانست. همچنین در دهانه غار دودکش جن قرار دارد که به جذابیتهای آن افزوده است.
به این علت که در زمستان روی این کوه برف زیادی مینشیند و بهصورت یکشکل آن را سفید میکند، به آن سفید خانی میگویند. نکته قابلتوجه و جالب درباره این جاذبه آن است که برای وارد شدن به یکی از غارهای آن، نیازمند تجهیزات و وسایل فنی خاص خواهید بود زیرا داخل آن چند نوع چاله و چاه طبیعی وجود دارد که بدون تجهیزات نمیتوان وارد آنها شد.
انجدان، روستایی تاریخی در ۳۷ کیلومتری شهرستان اراک است که میتوان آن را یکی از جاذبههای گردشگری پرطرفدار معرفی کرد. این روستا در منطقهای کوهستانی واقع شده و میتوان در پیرامون آن، کوه برف شاه و کوه چشمه و غارهای متعددی را مشاهده کرد. وجه تسمیه این روستای تاریخی، وجود گیاهی در اطراف این روستا است که بهوفور در آن یافت شده و به انگدان شهرت دارد و از آن انگرود یا آنغوزه بهدست میآید.
قدمت این روستا مربوط به سالهای زیادی میشود که در طول تاریخ بهعلت عوامل طبیعی و غیر طبیعی دچار تغییراتی در سیستم زیست محیطی آن شده است.
یکی دیگر از جاذبههای گردشگری در شهرستان اراک، منطقه حفاظتشده هفتاد قله است که در فاصله ۲۵ کیلومتری از این شهرستان قرار گرفته و حدود ۹۷ هزار و ۴۰۰ هکتار وسعت دارد. چشماندازی بسیار زیبا، حضور گونههای مختلف گیاهی و نیز وجود تنوع جالبی از حیوانات از جمله پستانداران، خزندگان و پرندگان این منطقه را همانند آزمایشگاه و موزهای طبیعی ساخته است.
میتوان حمام تاریخی چهارفصل اراک را بزرگترین حمام ایران نامید که قدمت آن به زمان سلطنت احمدشاه قاجار بازمیگردد. این بنای ارزشمند از مساحتی بالغ بر ۱۶۰۰ متر مربع تشکیل شده و به نظر میرسد بهدلیل نگارههایی از چهار فصل سال و نیز نقاشیهای انجام شده در آن، به این نام شهرت یافته است. این اثر تاریخی امروزه به موزه تغییر کاربری داده است.
بخش عمده تزیینات در این حمام را کاشی هفت رنگی، کاشی معرق و کاشی معقلی تشکیل میدهد که بسیار زیبا و هنرمندانه اجرا شده و دارای نقوش بسیار زیبای انسانی، حیوانی و گیاهی با کاشیهای خشتی و قالبی و فتیلهای با نقوش گیاهی اسلیمی و ختایی و نقوش هندسی و گردان است. این نقوش شامل پیچکها، گل و بوته و غنچه و برگ و برگچه است و نقوش انسانی مرکب از نقش سربازانی با پوشاک دوره قاجار است. رنگهای به کار رفته در کاشیها بیشتر زرد، لاجوردی، فیروزهای، سفید، سبز، خاکستری، قرمز و نارنجی است.
در ۳۷ کیلومتری شهرستان اراک و در روستای انجدان این شهر، زیارتگاهی متعلق به میرزا عباسابن عبدالسلام وجود دارد که در بین مردم اراک به شاه غریب شهرت یافته است. این مقبره از بناهای قرن ششم هجری قمری است و گفته میشود که متعلق به پیشوایان فرقه اسماعیلیه است و امروزه یکی از جاذبههای گردشگری تاریخی شهرستان اراک محسوب میشود.
در ۴۵ کیلومتری شهرستان اراک و در روستای مشهدالکوبه از توابع این شهر، مقبرهای مقدس قرار دارد که در بین مردم از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است و به امامزاده ابراهیم شهرت یافته است. این عمارت مطهر، با توجه به کتیبه موجود که روی صندوق چوبی قرار دارد، از پیشینهای به قدمت اوایل قرن ۱۲ هجری برخوردار بوده و معماری آن، بهویژه در گنبد اصلی و ضریح، زیبا و نفیس است. اهالی معتقدند که سه مرد و یک زن به نامهای امامزاده جعفر با کنیه ابوحمزه و لقب عمران، امامزاده ابراهیم با کنیه ابوعبداللَّه و لقب علاءالدین، امامزاده عبدالصالح با کنیه ابوطالب و لقب عمادالدین و بیبى صفیه خاتون از نوادگان امام کاظم (ع) دفن شدهاند.
روستایی تاریخی و زیبا با جاذبههای طبیعی و آثار تاریخی ارزشمند و باستانی همچون تپه تاریخی هزش، مقبره امامزاده سید احمد که قدمت آنها بهترتیب متعلق به قرن پنجم هجری و دوران حکومت ایلخانیان است، در نزدیکی شهرستان اراک قرار دارد که به روستای هزاوه شناخته میشود. این روستا در اکثر روزهای سال دارای آبوهوایی سرد است و همین امر سبب شده است که منازلی با دیوارهای ضخیم و از جنس خشت، چینه و گل در این روستا ساخته شود.
مجموعه تاریخی بازار اراک، از دیگر جاذبههای دیدنی در این شهرستان است که امروزه به یکی از مراکز تجاری پررونق و شلوغ تبدیل شده است. در این بازار که از آن به بازار سرپوشیده نیز یاد میشود میتوان وسایل مورد نیاز زندگی را تهیه کرد. قدمت این مجموعه تاریخی که شامل حمام، مسجد، مدرسه، آبانبارها، گذرها و کاروانسراها است به زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار و اوایل قرن ۱۳ هجری قمری بازمیگردد.
عمارتی متعلق به دوران حکومت فتعحعلی شاه قاجار در بافت قدیمی شهرستان اراک و در مجاورت بازار این شهرستان قرار دارد که به مدرسه علمیه سپهداری شهرت یافته است. این بنای قدیمی که گفته میشود نخستین مرکز علوم دینی در اراک است، به همت یوسفخان سپهدار، از اقوام فتحعلی شاه احداث شده و میتوان آن را اولین عمارت شهری که الگو گرفته از سبک مدارس دوره صفویه است، در نظر گرفت.
ساختمانی متعلق به دوران حکومت قاجاریان در دروازه تهران شهرستان اراک و در بین گورستان تاریخی این شهرستان قرار دارد که متعلق به یکی از پیشوایان دینی، علما، مجتهدین و مشاهیر اسلامی است که به القاب دیگری همچون امین و اویس زمان نیز شناخته میشود. این عمارت تاریخی یکی دیگر از جاذبههای گردشگری تاریخی و مذهبی این شهر است که در بین مردم از ارزش والایی دارد.
کلیسای مسروپ مقدس، یکی دیگر از جاذبههای گردشگری اراک است که در سال ۱۹۱۴ میلادی و به کمک ارامنه این شهرستان احداث شد. این مجموعه تاریخی شامل بخشهای مختلفی مانند مدرسه مختص ارامنه، تالار اجتماعات، سکونتگاه کشیش و اقامتگاه سرایدار است که در محوطه حیاط قرار دارد.
در روستای انجدان و در ۳۷ کیلومتری شهرستان اراک، آرامگاهی تاریخی و متعلق به قرن هشتم هجری قمری وجود دارد که به مقبره شاه قلندر شهرت یافته است. این عمارت بهشکل هندسی هشتضلعی ساخته شده که گنبد آن نیز شانزده ضلعی است. در این بقعه میتوان صندوقی که روی مزار قرار گرفته است را مشاهده کرد که در پیرامون آن آیاتی از قرآن از جمله آیتالکرسی، تاریخ ساخت صندوق و چند بیت شعر حکاکی شده است.
کاروانسرایی قدیمی در روستای کاروانسرا و در ۳۵ کیلومتری شهرستان اراک قرار دارد که با توجه به معماری آن، چهار ایوانی بودن بنا و مصالح به کار رفته در آن، به نظر میرسد که متعلق به دوران حکومت صفویان باشد. متاسفانه این اثر تاریخی در حال تخریب و نابودی است.
از دیگر عمارات تاریخی متعلق به دوران حکومت قاجاریه و سلطنت فتحعلی شاه، ارگ حکومتی شهر اراک است که به برج شیشه نیز شهرت دارد و در بافت قدیمی این شهرستان قرار گرفته است. ساختمانی که امروزه بخشی از منزل سپهدار و در حال ترمیم و بازسازی است و متاسفانه بخش اعظم آن از بین رفته است.
از دیگر مکانهای دیدنی اراک میتوان به منزل تاریخی حسنپور (موزه صنایع دستی)، پارک جنگلی شهید باهنر، بقعه پیر مراد، قلعه حاج وکیل (عمارت کلاهفرنگی)، خانه حاج حسین خاکباز (موزه مفاخر)، موزه جانورشناسی دانشگاه اراک، موزه سلطان آباد، بقعه هفتاد و دو تن، بقعه چهل دختران، بقعه سادات کرهرود و... اشاره کرد که شهرستان اراک را به یکی از گزینههای مناسب جهت گردشگری و مسافرت تبدیل کرده است.