استان ایلام، یکی از مناطق زیبای ایران با جاذبههای طبیعی همچون کوه چمنگیر، غار کناتاریکه، کوه اهوران، تفرجگاه تجریان و جاذبههای گردشگری تاریخی باشکوهی مانند طاق شیرین و فرهاد، شهر تاریخی ماداکتو، قلعه والی، کاخ فلاحتی و بسیاری دیگر از آثار باستانی است که میتواند بهعنوان مقصدی برای گردش در نظر گرفته شود.
در قسمت ورودی مسیر شمالی جاده کرمانشاه به ایلام، منطقهای طبیعی و بسیار زیبا وجود دارد که از آن به تنگ ارغوان یاد میشود. این جاذبه گردشگری در سه کیلومتری شمال شرقی شهر ایلام و در مسیر رودخانهای که مملو از گلها و درختانی به رنگ ارغوان است، قرار گرفته و شاید به همین دلیل آن را تنگ ارغوان مینامند.
در ۱۵ کیلومتری شهر ایلام و در ابتدای مسیر ایلام به سرابله، آبشاری زیبا با طبیعتی چشمنواز مشاهده میشود که در بین مردم به آبشار گچان شهرت یافته است. منطقهای که به گچان شناخته میشود، در جوار دره گچان و در نزدیکی کوههای مانشت و قلاجه قرار دارد. حضور درختان بلوط، منطقه گچان را بسیار زیبا و دوستداشتنی ساخته است.
یکی از مهمترین و محبوبترین تفریحگاههای شهر ایلام، تفرجگاه جنگلی ششدار است که در ۵ کیلومتری این شهر قرار گرفته و بهدلیل زیباییهای طبیعت در فصول بهار و پاییز و نیز نزدیکی به منجل از دیگر تفرجگاههای ایلام، به یکی از پربازدیدترین مناطق گردشگری تبدیل شده است. جالب است بدانید که کوه قلاقیران که از آن بهعنوان نماد ایلام یاد میشود، در این منطقه از کشور قرار گرفته است.
روستای سراب کلان، روستایی کوهستانی و برخوردار از چشماندازهای طبیعی و بکر همچون رودخانه، جنگل و آبوهوایی مطبوع و دلپسند، در ۵۵ کیلومتری استان ایلام قرار گرفته است که میتوان آن را یکی از جاذبههای گردشگری این منطقه از کشور معرفی کرد. همچنین رودخانه زیبای سراب کلان در کنار جنگلهای پوشیده از درختان بلوط، از دیگر ویژگیهای این روستا است.
از دیگر جاذبههای طبیعی استان ایلام، درهای است ییلاقی و بسیار زیبا و بهرهمند از طبیعی بکر که از آن به نام دره ییلاقی هفت آب یاد میشود. این طبیعت زیبا و چشمنواز در بین ساکنین محلی به هفتاو نیز شهرت یافته است. این دره از روستای جعفرآباد که در ۳۰ کیلومتری ایلام قرار دارد شروع شده و تا ارتفاعات طولاب ادامه دارد.
در نزدیکی روستای چنارباشی و در ۴۵ کیلومتری شهر ایلام، تنگهای عمیق، باریک، برخوردار از مناطق بکر و حیرتانگیز و مملو از نواحی سرسبز و طبیعتی فوقالعاده قرار دارد که به تنگه رازیانه شهرت یافته است. این منطقه از ایلام از جمله مناطق گردشگری طبیعی و پرطرفدار در این استان زیبا است که میزبان گردشگران و طبعیتدوستان بسیاری از سراسر ایران ایران است.
قطعا یکی از جاهای دیدنی استان ایلام، کوه چمنگیر است که میتوان آن را یکی از گزینههای مناسب برای کوهنوردی و طبیعتگردی در نظر گرفت. این جاذبه طبیعی در ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی ایلام قرار گرفته و از ارتفاعی نزدیک به ۲۶۰۰ متر برخوردار است.
در فاصله ۸۳ کیلومتری از ایلام، کوهی بسیار دیدنی با طبیعتی دوستداشتنی، مطلوب و ارتفاعی بالغ بر ۲۱۲۰ متر است که به کوه اهوران شناخته میشود. این پدیده طبیعی از دیگر جاذبههای گردشگری ایلام است که طرفداران خاص خود را دارد.
در ارتفاعات سیوان کوه در استان ایلام، در ۳۵ کیلومتری جاده ایلام به درهشهر و در نزدیکی روستای پاکل از توابع استان ایلام، غاری وسیع قرار گرفته است که به غار کناتاریکه شهرت یافته است. این پدیده طیبعی زیبا و شگفتانگیز، از دیگر جاذبههای گردشگری طبیعی در ایلام است که از ویژگیهای منحصربهفرد آن، میتوان به عدم حضور حتی یک موجود زنده بهدلیل برودت بسیار هوا اشاره کرد.
یکی از مناطق خوشآبوهوا و مطبوع استان ایلام، تفرجگاه تجریان است که در ۲۰ کیلومتری جاده چوار و در منطقهای به نام «مورت و بولی» قرار گرفته و بهدلیل حضور درختانی زیبا و انبوه به این نام شهرت یافته است. این ناحیه از کشور در بیشتر ایام سال میزبان گردشگران بسیاری از سراسر ایران است.
به یقین کبیرکوه یکی از بزرگترین و ارزشمندترین رشتهکوههای ایلام است که متشکل از تعدادی کوه مرتفع و بخشی از رشتهکوه زاگرس محسوب میشود. منطقه حفاظتشده کبیرکوه با وسعتی بیش از ۱۶۰۰ هکتار، محل اسکان گونههای مختلف جانوری از جمله پلنگ، قوچ، میش، آهو، کل، بز و خرس است و میتواند بهعنوان گزینه مناسبی برای علاقهمندان به طبیعت در نظر گرفته شود.
آبشار وهریز، پدیده طبیعی دیگری در استان ایلام است که در مجاورت روستای چشمهکبود قرار گرفته و از ارتفاعی بالغ بر ۱۰ متر برخوردار است. این آبشار زیبا از روی صخرهای بهشکل هلال به پایین ریخته میشود و سرچشمه آن، ارتفاعات کبیرکوه است.
طاق شیرین و فرهاد که در بین اهالی قدیمی ایلام به طاق شیرین نیز شهرت دارد، با قدمتی متعلق به حکومت ساسانیان، از دیگر جاذبههای گردشگری در این استان است که طبق روایت مردم محلی، توسط فرهاد، جهت استراحت شبانه شیرین بنا شده است. طاقی سنگی که در دامنه کوه، شهرستان ایروان، بخش رزنه و روستای چهل زرعی قرار گرفته و متشکل از سنگهایی تراشخورده است که بهصورت ردیفی و طبق اصلاحات معماری بهشکل خشکه چین روی یکدیگر ساخته شده است.
در ۸ کیلومتری شهر ارکواز، بر نمای دیوار شرقی تنگه کوچکی مشاهده میشود که در دهانه آن، روستای گل گل قرار دارد و از آن به نقش برجسته گل گل ملکشاهی یاد میشود. این نقش برجسته، کتیبهای است به زبان آشوری و خط میخی که بر صخرهای در نزدیکی روستا بنا شده است. روی این اثر تاریخی ارزشمند، تصویر پادشاه آشوری را کندهکاری کردهاند.
سم دل دل، اثری است تاریخی و متشکل از قلوه سنگهایی متعدد که بهشکل نعل اسب و بهصورت خشکهچین روی یکدیگر قرار گرفته است در نزدیکی شهر ایلام و در تنگ گراب وجود دارد. میتوان بر تخته سنگی که در کف بخش داخلی آن و بر زمین قرار دارد، آثاری متعلق به سم اسب را مشاهده کرد که طبق باور بومیان، جای سم اسب یکی از امامان شیعه است.
از دیگر جاذبههای گردشگری تاریخی در ایلام، گورستانی است به نام چنار که منطقه چنارباش این شهر قرار گرفته و گفته میشود که قدمت آن به هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع) باز میگردد.
قلعهای متعلق به دوران حکومت ساسانیان، در جاده آبدانان به مورموری، در روستای هزارانی و روی تپهای طبیعی مشاهده میشود که از آن به قلعه هزارانی یاد میشود. این اثر تاریخی، با مصالحی همچون سنگ و گچ ساخته شده و امروزه بخش اعظمی از آن تخریب شده است.
قلعه سام نیز یکی دیگر از جاذبههای گردشگری تاریخی در ایلام است که میتوان آن را در شهرستان شیروان چرداول و در نزدیکی روستایی به نام چم بور مشاهده کرد. مجموعهای باستانی که از سه بخش مرتبط و البته فاصلهدار از یکدیگر تشکیل شده و به نظر میرسد که قدمت آن به اواخر دوران پارتها و اوایل دوران ساسانیان بازمیگردد.
آتشکده موشکان، اثری است قدیمی و باستانی که قدمت آن طبق نظر باستانشناسان به زمان حکومت ساسانیان بازمیگردد. این اثر ارزشمند از ملات ساروج و سنگ ساخته شده و در سه کیلومتری شهر سرابله از توابع استان ایلام قرار دارد.
چهار طاقی را میتوان یکی دیگر از آثار تاریخی و باستانی استان ایلام معرفی کرد که به طاق نیز شهرت دارد. این بنای باستانی متعلق به دوران ساسانیان است و در واقع آتشکدهای است که امروزه تنها چهار طاق از آن باقی مانده و سازندگان، آن را تنها با قلوهسنگ و گچ ساختهاند. برای بازدید از این بنای تاریخی، کافی است به شهرستان دره شهر استان ایلام سفر کرد.
از دیگر جاذبههای گردشگری ایلام میتوان از منطقه حفاظتشده مانشت و قلارنگ، امامزاده پیرمحمد آبهر پایین، غار زینه گان، آتشگده قجر، منطقه شکار ممنوع زله زرد، قلعه اسماعیل خان و پشت قلعه آبدانان نام برد.