gardeshban.ir

حمام کردشت جلفا ، یکی از آثار تاریخی روستای کردشت در بخش مرکزی شهرستان جلفا می ‌باشد . این بنا سالانه پذیرای هزاران نفر از گردشگران داخلی و خارجی است . این روستا و حمام کردشت ، در ساحل جنوبی رودخانه ارس و در امتداد رودخانه در جهت غرب به شرق کشیده شده است . 

آب و هوای آن معتدل با زمستان های ملایم و تابستان های گرم و از قسمت شمالی بتوسط کوه های کشور همسایه ارمنستان . از قسمت جنوبی بتوسط کوه های کمتال احاطه شده و در ناحیه شرقی شهرستان جلفا واقع شده است .

تاریخچه بنا

طبق اسناد تاریخی حمام کردشت در دوران شاه عباس صفوی و با دستور وی احداث شده و به حمام خانی مشهور بوده است. به عبارت دیگر، حق استفاده از این حمام متعلق به پادشاهان و بزرگان بوده است. در دوره قاجار و به دستور آقا محمدخان، این حمام دستخوش تغییر شده و در اختیار عموم مردم قرار گرفت. ولی متاسفانه در طول تاریخ در معرض تخریب قرار گرفت و در اثر عدم استفاده مردم از آن کاملا متروکه شد. البته در حال حاضر، پس از مرمت و بازسازی‌های صورت گرفته، به یکی از بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی تبدیل شده است.

معماری بنا

این حمام زیبا دارای معماری سبک سنتی بوده و در میان باغ بزرگی بنا شده است. بنای حمام دارای یک هشتی به‌صورت هشت ضلعی به ابعاد ۳٫۵ در ۳٫۵ و ارتفاع ۴٫۵ متر است که و در یکی از اضلاع آن در ورودی و در ضلع دیگر سربینه (ورودی رختکن) قرار دارد. سربینه حمام نیز هشت ضلعی است که با کمک هشت ستون به سقف متصل شده است . هر یک از این سرستون‌ها دارای فرمنس‌کاری است که به وسیله سرب به ساونی متصل است. گنبد سربینه دارای کاربندهای جالب و مزین به آهک‌بری‌های زیبا بوده و سکوهای رختکن با طاق ضربی پوشیده شده‌اند که در زیر آن‌ها کفش‌کن‌هایی تعبیه شده‌ است.

منبع روشنایی حمام توسط روزنه‌هایی تامین می‌شود که در نوک گنبد قرار دارند. بر روی هر یک از روزنه‌ها سنگ مرمر نازک و ظریفی نصب بوده که نور آفتاب از آن عبور کرده و ضمن تامین روشنایی یکنواخت در داخل حمام، افراد را از نگاه نامحرمان حفظ می‌کرد. رختکن حمام نیز توسط راهرویی به خزینه متصل است. گرماخانه یا خزینه (یا گرمخانه) در حمام به فضایی اطلاق می‌شود که از ۴ ستون سنگی هشت‌بر، ۲ حوض مستطیلی و اتاقی با گنبد قیراندود تشکیل شده است. آب حوض‌های مذکور از طریق کانالی از محل جوش آب به آنجا هدایت می‌شده است. این بنای زیبای تاریخی طی پنج سال اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت و بازسازی است و سالانه هزاران نفر از گردشگران برای بازدید از آن مراجعه می‌کنند.

روستای کردشت

کردشت (کوردش یا کوردشت) از جمله نام‌های رایج در منطقه جلفا بوده و کلمه «کور» در زبان ترکی به معنای بزرگ، پر و حجیم است. این روستا از نظر استراتژیکی نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرده و شاهد رشادت‌های ایرانیان در جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بوده است. علاوه بر این، عباس میرزا، ولیعهد قاجار، این منطقه را به‌عنوان پایگاه خود در برابر ارتش روس انتخاب کرد و به مقابله با تجاوز آن‌ها پرداخت. بر اساس متون تاریخی این مجموعه نیز به دستور وی در همین دوران بنا شد و دارای ۸ عمارت تاریخی است که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به حمام و قلعه کردشت اشاره کرد.

روستای تاریخی کردشت، در ساحل جنوبی رود ارس از سمت غرب به شرق امتداد یافته و در ناحیه شرقی شهرستان جلفا قرار دارد. این روستا از ناحیه شمالی توسط کوه‌های کشور ارمنستان و در ناحیه جنوبی با کوه‌های کمتال احاطه شده است. روستای کردشت در دوران گذشته و در تقسیمات کشوری بخشی از محال منطقه دیزمار ارسباران (خاروانا) محسوب می‌شد. ولی در سال ۱۳۷۲ به همراه دهستان سیاری (سیه رود) از این منطقه جدا شده و به توابع شهرستان جلفا پیوسته است.

روستای کردشت به تبع قرارگیری در منطقه ارس دارای آب و هوایی گرم و مرطوب است. تابستان‌های منطقه گرم و طولانی بوده و در برخی مواقع میزان گرما به بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد. آب و هوای منطقه در فصل زمستان خنک و ملایم است.

موقعیت جغرافیایی کردشت

به لحاظ جغرافیایی، روستای کردشت در میان دره‌ای عمیق و حاصلخیز در کنار رودخانه مرزی ارس قرار دارد. همچنان که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، اطراف روستا با کوه‌های صخره‌ای در سمت شمال، واقع در خاک جمهوری آذربایجان، و جنوب احاطه شده است . از این‌رو، در یکی از بلندی‌های تاریخی قلعه‌ای نظامی در دوره قاجار احداث شده است. هم‌اکنون نیز روستای کردشت موقعیت مهم خود را حفظ کرده است، زیرا تنها معبر اصلی کناره ارس از مجاورت این روستا عبور می‌کند.

قلعه عباس آباد کردشت

قلعه عباس‌آباد كردشت در سمت چپ جاده كردشت به خروانق در بالای تپه‌ای صخره‌ای قرار داشته و درب ورودی قلعه در جبهه شمالی آن بنا شده است. این قلعه در ساحل رود ارس قرار دارد و به لحاظ تاریخی و نظامی دارای جایگاه بسیار مهمی است. زیرا مقر اصلی مبارزه‌های عباس میرزا، ولیعهد قاجار، در دوران تجاوز روسیه تزاری به خاک ایران بوده است. طبق کتاب‌های تاریخی این قلعه به دستور عباس میرزا و به لحاظ موقعیت استراتژیکی در این منطقه بنا شده. ولی شواهد حاکی از آن است که پیش از استفاده نظامی از قلعه کردشت در دوران قاجار، این قلعه وجود داشته و قدمت بنا به سده‌های نخست اسلام منسوب است.

قلعه عباس‌آباد کردشت در سمت چپ جاده کردشت به خاروانا در بالای تپه‌ای صخره‌ای بنا شده ورودی آن در جبهه شمالی آن قرار دارد. دیوارهای قلعه از جنس سنگ و آجر ساخته شده و شش برجک نگهبانی به فاصله ۱۰۰ متر از یکدیگر در بالای دیوارهای قلعه تعبیه شده‌اند. این قلعه به لحاظ گنجایش، امکان جای‌گیری سربازان بسیاری را داشته و سربازان حاضر در آن، بارها پس از عبور از رود ارس، ساخلو (پادگان) سربازان روسی را مورد حمله قرار داده‌اند. در سال ۱۲۴۳ هجری قمری و پس از عبور سپاه روس از رود ارس، بخش‌هایی از خاک ایران از جمله جلفا، نخجوان، مرند. اصلاندوز و همچنین قلعه کردشت به تصرف آن‌ها درآمده و تا زمان برقراری صلح و عقد معاهده ترکمنچای در اختیار سربازان روسی قرار داشت.

البته پس از خروج روس‌ها از منطقه و واگذاری امور استان‌ها به نیروهای دولتی، قلعه کردشت بارها توسط امرای محلی و حاکمان قره‌باغ مورد استفاده قرار گرفت و در اواخر دوره قاجار خاصیت نظامی خود را از دست داد.