gardeshban.ir

موزه آب یزد که در خانه کلاه دوز ها واقع شده است هم زمان با برگزاری نخستین همایش بین المللی قنات در اردبیهشت ماه سال ۱۳۷۹ هجری شمسی در شهر یزد افتتاح شد . این موزه محل مناسبی برای شناخت آثار و ابنیه تاریخی مربوط به آب است . 

این موزه در شمال میدان امیر چقماق شهر یزد قرار دارد. در این موزه لوازم مختلف حفر قنات ، ابراز و ادوات اندازه گیری حجم آب ، وسایل تامین روشنایی در قنات ، اسناد و مدارک خرید و فروش آب و وقف نامه های قدیمی ، کتابچه میراب ها و اسناد توزیع آب ، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری لوازم و اشیاء ارزشمند دیگر نگهداری می شود . این موزه در خانه ” کلاه دوز ها ” ، قرار دارد.

تاریخچه بنا

یکی از آثار ارزشمند یزد خانه کلاهدوزها است که دستور ساخت آن را مرحوم سید علی اکبر کلاهدوز به یکی از بازرگانان عصر قاجاریه در سال های ۱۲۶۶ تا ۱۲۶۹ خورشیدی داد. در حال حاضر مالک این بنا شرکت آب شهر یزد است و به عنوان یکی از جاذبه های این شهر مورد بازدید عموم قرار دارد. این بنا حدود ۵ طبقه دارد که به شرح زیر می باشد:

طبقه اول موزه آب یزد

در پایین ترین طبقه ی خانه انشعابات دو کاریزی رحیم آباد و زارج قرار دارد و امروزه قنات زارچ با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت و ۷۵ کیلومتر طول، هنوز هم فعالیت خودش را ادامه می دهد.

طبقه ی دوم موزه محل نگهداری مواد غذایی

در بخش بعدی که از در واقع طبقه ای بر روی پایین طبقه است به اصطلاح پایاب است. انباری برای خوراکی های متفاوت بود که در آن فضا مواد غذایی مختلفی را با روش های خاص نگهداری می کردند. پایاب در واقع یک ساحتمان با عمق ۱۰ متری بود که فضای آن به صورت هشت ضلعی ساخته می شد و از دمای ثابت که تقریبا همواره در تمام فصول سال ۱۴ درجه می شد برخوردار بود. در میان این سطح حوضی دیده می شود که گذر آب کاریز از آن هوا را مطبوع نگه می دارد.

طبقه سوم اقامتگاه تابستانه موزه

خوب به سطح بعدی می رسیم جایی که اتاق ها و دالان های متعددی در آن وجود داشت و برای گذراندن روزهای گرم و طاقت فرسای تابستان گزینه مناسبی به شمار می رفت. زیر زمین در چهار طرف حیاط و قسمت زیر هر اتاق مخصوص به یکی از ساکنان بود و فقط آن شخص در فصل گرما از آن استفاده می کرد.

طبقه چهارم محل سکونت

بعد از اقامتگاه تابستانه به سطح چهارم خانه می رسیم جایی که اتاق های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمتکاران خانه نیز بود.

طبقه پنجم  یا پشت بام معروف به چاه خانه

قسمت پایانی خانه یا همان سطح پنجم پشت بام خانه که به آن چاه خانه می گفتند نیز بود. از طریق این چاه خانه و با استفاده از چرخ چاه، آب‎ چاه‎های معروف به چهل گز را بر می داشتند و برای آشامیدن و موارد بهداشت اهل خانه استفاده می کردند. دو نفر مامور برداشت آب از قناتی بودند که رحیم آباد نام داشت. آنها آب را بالا می کشیدند و به منبعی می ریختند تا اعضای خانواده در طبقه همکف آن را برداشت کنند. نکته ای که قابل توجه است این است که در این خانه می توانید لوله کشی های مربوط به آب را که در حدود ۱۵۰ سال پیش انجام شده نیز مشاهده کنید.

معماری خانه کلاهدوزها

به طور کلی معماری قدیم ایران و به خصوص شهر یزد بی نظیر بوده و بسیار چشم نواز بوده است. خانه کلاهدوزها هم یکی از مواردی است که به این ادعا صحه می گذارد. گچ کاری های خانه کلاهدوز نقوش گل و گیاه و جانوران را دارند و همین خود دلیلی شده تا چهره ی خاصی به بنا بخشیده شود. زمینه گچ‌ کاری ها در طبقه چهارم دارای زمینه ای از کاهگل بسیار ظریف می باشد و زیبایی خاصی دارند. از دیگر نقاط بسیار زیبای این خانه تالار آیینه است که مورد تحسین بسیاری از معماران و هنرمندان آن دوره نیز قرار گرفته است. پنجره های اُرسی و شیشه های رنگین از جمله دیگر زیبایی های این خانه هستند که دنیای رنگارنگی را در آن ایجاد کرده اند

آثار به جا مانده در موزه آب یزد

تقریبا بیش از ۲۰۰ شی تاریخی از مجموعه وسایل کندن قنات تا اسناد و مدارک قنات ها اصلی یزد در این موزه در حال حاضر نگهداری می شود.

مشکل بی آبی که این روزها یکی از عمده ترین مشکلاتی است که ایرانی ها با آن روبرو هستند در دیرباز در این مرز و بوم وجود داشته و از همین رو قنات های متعددی در ایران و به خصوص مناطق کویری ساخته شده است. در موزه آب یزد لوازم مختلفی که برای حفر قنات مورد استفاده بوده نیز وجود دارد و بازدید کنندگان می توانند با مشاهده ی آنها به آن دوره از تاریخ ایران پی ببرند.

اسناد و وسایل مربوط به تقسیم و وقف آب

دیگر مواردی که در این موزه می توانید مشاهده کنید اسناد و وسایل مربوط به تقسیم و وقف آب در آن زمان بوده که در این موزه نگهداری می شود. همچنین اسناد توزیع آب هم در این موزه وجود دارد که در آن زمان به چه تناسبی آب را بین کشاورزان تقسیم می کردند. در میان این اسناد چند سند ازدواج نیز به چشم می خورد چرا که در آن زمان برخی از مردم مهریه زن را آب تعیین می کردند؛ همان چیزی که در کویر حکم طلا را داشت. مدارک دیگری نیز دیده می شود که بر اساس آنها خیرین به زنان بی سرپرست و یتیمان سهم آب می دادند.

ظروف و وسایل

در بخشی دیگر از موزه هم می توانید مجموعه ظروف و وسایل مربوط نگهداری و حمل آب بود را مشاهده کنید. مشربه چند هزار ساله یکی از دیدنی های این موزه است که از آن در کتاب‎های تاریخی کهن یاد شده است.

نحوه دسترسی

آدرس:  استان یزد، شهر یزد، خیابان امام، شمال میدان امیرچخماق، خیابان قیام

به منظور دسترسی به موزه آب یزد می توانید از اتوبوس های خط پایانه دروازه قرآن-پایانه شهدای محراب به سمت این جاذبه ی دیدنی بروید. همچنین یک راه دیگری که وجود دارد این است که اتوبوس های خط چهارراه بعثت-راه آهن را سوار شوید و در چهارراه شهدا پیاده شوید و با کمی پیاده روی به این موزه می توانید دسترسی داشته باشید.

زمان بازدید:  از ساعت ۰۸:۰۰ تا ۱۹:۰۰ (موزه از ۱۴:۳۰ تا ۱۵:۳۰ تعطیل است)