gardeshban.ir

کاخ شهربانی تهران ، ساختمانی است که در میدان مشق (باغ ملی) در مرکز شهر تهران برای اداره شهربانی تهران ساخته شد. بنای کاخ شهربانی در در سال ۱۳۱۵ خورشیدی ساخته شد.

در ساخت بنای عمارت شهربانی تهران، تاثیر سبک معماری نئوکلاسیک اروپایی به چشم می خورد. ورود این سبک به ایران مربوط به عصر صنعت و شروع حکومت رضاشاهی است. 

سبک معماری نئوکلاسیک را معمارانی چون آندره گدار و نیشر، در ایران رواج دادند و معماران ایرانی نیز در ساخت و سازهای سال های ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۸ متاثر از این سبک به فعالیت های هنری خود پرداختند، که عمارت شهربانی، یکی از بناهای ارزشمند باقی مانده از آن دوره است.

معرفی معماری نئوکلاسیک

معماری نئوکلاسیک مفهومی جهانی داشت . اگر خوب آن را بکاویم به حوالی نیمه دوم قرن هجدهم تا نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی در اروپا خواهیم رسید. بنابر تعاریف کلی در این سبک از معماری، دیوارها از اهمیت بالایی برخوردار بوده و هر کدام برای خود شخصیت جداگانه‌ای دارند. در سبک یاد شده، به معماری باستانی توجه زیادی می‌شود و اغلب یک روکش کلاسیک بر روی یک بنای مدرن قرار می‌گیرد. یعنی شما با نگاه کردن به نمای بیرونی بنا یک معماری کلاسیک را که اغلب الهام‌گرفته از معماری عصر کلاسیک است به چشم می‌بینید. که از تلفیق عناصر سنتی و مدرن ساخته شده است. اما در پس این چهره کلاسیک بنایی مدرن با کاربری مدرن قرار دارد.

اولین نفوذ این سبک معماری در میان بناهای ایران هم ماحصل سفر ناصرالدین شاه به اروپا درست در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی بود. که کم‌کم به نام تجدد، راه خود را در بین بناهای ایرانی باز کرد .در نهایت معماری ایرانی را در برخی اصول تحت تأثیر خود قرار داد. ترکیب این معماری نوین با معماری سنتی ایرانی معجونی را خلق کرد که بسیاری آن را با نام معماری نئوکلاسیک ایرانی می‌شناسند. وقتی از معماری نئوکلاسیک ایرانی سخن به میان می‌آید اغلب در نمای بیرونی سازه‌های این‌چنینی رنگ و بوی عناصر الهام‌بخش معماری ایران باستان به وضوح حس می‌شود. اما ساختار درونی بنا درست به‌سان اغلب بناهای مدرن اروپایی است.

آشنایی با بنای کاخ شهربانی

نخستین سال‌های حکومت پهلوی اول را بسیاری دوران اوج معماری نئوکلاسیک ایرانی می‌دانند. و در این میان کاخ شهربانی نمونه کامل و عالی این سبک از معماری تلقی است. معمار و طراح کاخ شهربانی هم فردی با نام گابریل گورکیان از اهالی ارامنه ایران بود که در وین اتریش تحصیل کرده و از پایه‌گذاران این معماری جدید در ایران محسوب می‌شد. سازنده این بنا هم فردی با نام قلیچ باقلیان بود که زیر نظر یک مهندس ساخت بنا را به اتمام رساند. ساخت بنای شهربانی پس از اتمام کار طراحی در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی آغاز شد .  پس از چهار سال، در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به پایان رسید.

بنایی سه طبقه با ۲۱۰۰۰ مترمربع وسعت، که سطح آن به شکل حرف «ای» انگلیسی بود. این بنای بزرگ ۲۲۰ اتاق و ۱۴ سالن را در دل خود جای می‌دهد. تمام اتاق‌های آن از پنجره‌هایی یک‌دست و زیبا با نور طبیعی روز برخوردار است. این کاخ به عنوان بزرگ‌ترین بنای ساختمان دولتی ایران شناخته می‌شد. تا بازهم اقتدار حکومت را به رخ بکشد و هنوز هم پس از گذر سال‌ها یکی از مهم‌ترین بناهای برجای مانده از عهد پهلوی می‌باشد.

نمای بیرونی

نگاهی به نمای بیرونی کاخ که بیاندازید بنایی بلندبالا را خواهید دید که با مصالحی نوین و مدرن ساخته شده است. آنچه در ابتدای تماشای بنای کاخ چشم هر بیننده‌ای را متوجه خود می‌کند. ستون‌های سنگی خوش‌تراشی است که به‌سان سرستون‌های کاخ‌های تخت جمشید حجاری شده‌اند. این ستون‌های زیبا که در ایوان این کاخ قرار گرفته‌اند ابهت زیادی را به نمای بنا بخشیده‌اند. و با جزئیات بسیار ریزی درست به‌سبک نمونه باستانی خود در ابتدا و انتهای ستون حجاری شده‌اند. کمی پایین‌تر از ستون‌ها اولین چیزی که نظر شما را جلب می‌نماید. تصویر حجاری‌شده سربازان هخامنشی است که بر روی نمای بیرونی بنا و در محل اتصال آن به زمین نقش بسته است.

دو راه پله نیز از دو سوی بنا با تزئینات خاص شما را به درب ورودی این کاخ می‌رساند. که بنابر نظر کارشناسان از روی معماری کاخ آپادانا الگوبرداری شده است. با یک نتیجه‌گیری کلی، کاخ شهربانی را برگرفته از کاخ‌های باستانی ایرانی خواهید یافت. و بسیاری این کاخ کوچک و زیبا را نمونه عالی و کامل الگوبرداری از کاخ‌های ایرانی می‌دانند. که در عصر معاصر بازسازی شده و تا حدودی شکوه معماری ایران باستان را به رخ می‌کشد.

ردپای معماری دوران قاجار و معماری اروپایی به‌وضوح در این بنا پیدا است. دور تا دور اضلاع مختلف بنا را اگر تماشا کنید به نمونه‌هایی از معماری دوران اسلامی نیز خواهید رسد. برای مثال گره‌چینی‌ها و کاشی‌کاری‌های زیبایی که در عصر حاضر روح هر بیننده‌ای را تسکین می‌دهند. پنجره‌های بلند و یکدست و ستون‌های حجاری‌شده در کنار بالکن‌های کوچک نیز از دیگر بخش‌های نمای بیرونی جذاب و گیرای بنا هستند. در انتهای بنا کنگره‌هایی به چشم می‌خورد که نمای ورودی کاخ شهربانی را به‌سان کاخ‌ها و برج‌های مراقبت آن‌ها آراسته‌اند.

تالار اصلی عمارت

با گذر از راه‌پله ورودی و گذر از ایوان شکوهمند و گیرای این عمارت، شما به تالار اصلی عمارت وارد می‌شوید. که روزگاری محل انجام تشریفات نظامی بوده است. این بنای سه طبقه شامل یک زیرزمین وسیع است که کل مساحت زیر عمارت را در بر می‌گیرد .و با طاق‌های بلند آجری که ارتفاع آن‌ها به سبب شیب بنا متغیر است و پله‌هایی عریض شناخته می‌شود. طراحی داخلی طبقه اول و دوم عمارت نیز کاملا مشابه یکدیگر بوده و شامل راهروها و اتاق‌های متعدد است. در فضای داخلی به کمتر تزئیناتی برمی‌خوریم اما هنوز ردپای هنرهای گچ‌بری و آیینه‌کاری در فضای داخلی عمارت به‌خوبی هویدا است. ساختمان شهربانی با تمام این تفاسیر یکی از جامع‌ترین و گویاترین بنای باقی مانده از دوران پرتلاطم معماری نئوکلاسیک ایرانی است.که هنوز هم همچون جواهری در میدان مشق می‌درخشد.

بازسازی ساختمان کاخ شهربانی

بنای کاخ شهربانی همانند سرنوشت ایران در سال‌های اخیر، روزگار پر فرازونشیبی را پشت سر گذاشته است. بسیاری به خاطر دارند که این بنای زیبا در دهه‌های اخیر چیزی با نابودشدن فاصله نداشت. و به کل از خاطر همگان پاک شده بود. کاخ شهربانی تهران برای سال‌های متمادی در اختیار نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران بود. اما در نهایت در سال ۱۳۸۰ شمسی وزارت امورخارجه این بنا را از نیروی انتظامی خریداری کرد . پس از انجام تحقیقات فراوان و با همکاری ارگان‌های متعدد و بهره‌گیری از کارشناسان خبره پس از پنج سال این عمارت شکیل و زیبا که گویی در همین سال‌های اخیر ساخته شده است مرمت گشت.

بنای تاریخی شهربانی که قریب به هشتاد سال از ساخت آن می‌گذرد و یکی از بناهای باشکوه عصر معاصر است. اکنون با نام ساختمان شماره ۹ وزارت امورخارجه شناخته می‎شود. که جهت انجام امور اداری وزارت امور خارجه و گاه میزبانی مهمانان خارجی این وزارت‌خانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بنا در نهایت پس از مرمت در سالگرد ۲۳۰ سالگی پایتخت در طی مراسمی با حضور مردم و مسئولین و در طی جشنی به‌یادماندنی افتتاح شد. حالا دیگر این کاخ نگین بی‌چون‌وچرای میدان مشق است که در کنار سردر باغ ملی بسیاری را به این بخش از بافت تاریخی تهران می‌کشاند.

بناهای کنونی میدان مشق

محوطه تاریخی میدان مشق پر از بناهای قدیمی است که بسیاری از آن‌ها در دوران تجدد ایران ساخته شده‌اند و اکنون تغییر کاربری داده‌اند. ساختمان شماره نه وزارت امور خارجه یا همان کاخ شهربانی، موزه ملی ایران، کتابخانه، موزه ملک، موزه اداره پست ایران، ساختمان وزارت جنگ. موزه جواهرات ملی و چندین و چند بنای دیگر در این میدان قرار دارند که اغلب رنگ‌وبوی معماری نئوکلاسیک ایرانی را به رخ می‌کشند.

نحوه دسترسی به میدان مشق

اگر قصد بازدید از میدان مشق تهران و بنای زیبا کاخ شهرداری را داشتید. با توجه به قرارگرفتن این میدان تاریخی در مرکز تهران یکی از بهترین گزینه‌ها استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی به‌خصوص مترو است. از هرجای پایتخت که عازم این میدان شوید باید خود را به ایستگاه مترو امام‌خمینی برسانید. با پیاده شدن در ایستگاه مترو امام‌خمینی پس از خروج از ایستگاه باید مسیر واقع در سمت غرب را پیش‌رو گرفته. و با یک پیاده‌روی کوتاه‌مدت و چند دقیقه‌ای به‌راحتی خود را به میدان مشق و در نهایت به بنای زیبا کاخ شهربانی برسانید. در کنار بازدید از کاخ می‌توانید سری به سایر جاذبه‌های نزدیک این میدان زیبا همچون سردر باغ‌ ملی و یا موزه ایران باستان بزنید. یک روز کامل را در بافت تاریخی و جذاب تهران سپری کنید.