gardeshban.ir

جوان‌های ما با استعداد هستند و به علوم روز واقفند. اکثر آن‌ها به چند زبان مسلط هستند و با تکنولوژی روز آشنایی دارند و می‌توانند در جریان آخرین اتفاقات روز قرار بگیرند. اما در نهایت آنچه اهمیت دارد آن است که آن‌ها باید آموزش عملی ببینند و تجربه کسب کنند. باید این امکان فراهم شود که جوانان باستان‌شناس در کنار اساتید و پیشکسوتان قرار گیرند و از آن‌ها بیاموزند. این مهم نه تنها در حوزه باستان‌شناسی بلکه درحوزه مرمت و حفاظت نیز صدق می‌کند. به خاطر دارم که در سال ۱۳۵۲ تنها کسی که توانست گنبد کبود را مرمت کند استاد حسن بنا بود. کسی که تحصیلات دانشگاهی نداشت اما تجربه داشت. حتا مهندسان تحصیلگر آمدند تا از او کار یاد بگیرند. این امر در حوزه باستان‌شناسی نیز اینگونه بود و همواره شاهد آن بودیم که چندین باستان‌شناس جوان در کنار باستان‌شناسان پیشکوست قرار می‌گرفتند تا از آن‌ها کار یاد بگیرند. انتقال تجربه باید صورت گیرد. 

شاید بهتر باشد پروژه‌های کاوش‌های باستان‌شناسی در استان‌ها به کارشناسان باستان‌شناسی استانی واگذار شود. این کارشناسان در صورت واجد شرایط بودن می‌توانند با تامین بودجه از طریق استان، کار را پیش ببرند. اما از آن‌جا که پژوهشگاه حدود یک سوم هزینه بودجه تامین شده را برمی‌دارد از این رو ترجیحش آن است که پروژه‌ها را خودش برعهده بگیرد. این درحالی است که باید ۲۰ تا ۳۰ درصد بودجه به حفاظت بعد از کاوش اختصاص یابد که آن هم عملا محقق نمی‌شود. به طور مثال تپه ازبکی که سال‌ها پیش توسط مجیدزاده کاوش شده بود چندین سال بعد از اوهم به حال خود رها شد و بعدها توسط مدیرکلی که به میراث علاقه‌مند بود خواستار حفاظت از آن شد درغیر اینصورت همچنان به حال خود رها باقی می‌ماند. در این محوطه تنها دژ دفاعی دوره ماد بدست آمده بود که مدت‌ها به حال خود رها شده بود. بعدها مرمت شد. اگر مرمت این نوع کارها به افراد اهل داده شود خوب است اما اینگونه که به نظر می‌رسد شاهد آن هستیم که مرمت و حفاظت‌ها به اهل آن داده نمی‌شود. 

 

چرا حاضر نباشند. بسیاری از اساتید امر چه در حوزه حفاظت و مرمت و چه در سایر حوزه‌های میراثی حاضر هستند تجربیات خود را با نسل جدید به اشتراک بگذراند. معتقد هستم که انحصاری که وجود دارد بخصوص در حوزه مرمت و حفاظت، به دلیل فعال شدن پیمانکاری‌هاست. 

 

یکی از این خاطرات به بمباران بازار قدیمی ارومیه بازمی‌گردد. اواخر سال ۱۳۶۶ در چهارشنبه سوری بود که بازار قدیمی ارومیه بمباران شد. چندین تن به شهادت رسیدند و بیش از ۶۰ مغازه تخریب شد. راسته‌های بازار هم تخریب شده بود. در جلسه ستاد بازسازی بودجه ویژه‌ای برای مرمت بازار در نظر گرفته شد. استاندار مطرح کرد که با شرکت‌هایی صحبت شده و قرار است با بتن بخش‌های مختلف بازار قدیمی مرمت شود و سه ماهه تحویل دهند. من در آن زمان عنوان کردم که بافت این بازار از آجر است و این‌که بخش‌هایی با بتن بازسازی شود می‌تواند سبب ایجاد تغییراتی در این بازار شود چراکه این بازار دارای ارزش است. 

من گفتم آجر آن را از تبریز تهیه می‌کنم و استادکاران را می‌آورم و در نهایت کار را یک ماهه تحویل می‌دهم. از آنجا که قول داده بودم درصدد انجام کار برآمدم. چند بنا را شناسایی کردیم که هرچند مرمت‌های جزئی انجام داده بودند اما برای کار انتخاب کردیم. در آن زمان در حوزه کارشناسان و بنا‌هایی که کار تخصصی انجام داده باشند استان‌های کشور بسیار فقیر بودند. توانستیم ۸ استادکار را گردهم بیاوریم و یک معمار که کار را شروع کنند. هرچند یک راسته بازار را کج و کوله مرمت کردیم اما توانستیم با سه شیفت کار سایر راسته‌های بازار و مغازه‌ها را به درستی مرمت کنیم. برای انجام این پروژه شب‌ها زیر بمباران و بی‌برقی با چراغ‌های وانت بار و نور چراغ‌هایی که همکاران می‌آوردند، کار می‌کردیم. حتا یکی از همکاران ما طی این بازسازی ۹ کیلو لاغر شده بود از بس که دوندگی کرده بود. درنهایت ۳۲ دهه مغازه طی همان یک ماه که قول داده بودیم مرمت شد و صاحبان ۸ دهنه مغازه دیگر خودشان تمایلی برای مرمت نداشتند. در نهایت کار را انجام و تحویل دادیم که قدردانی‌های استانی را به دنبال داشت. کارمندان از استانداری یک ماه حقوق اضافه دریافت کردند و کاری که انجام شد به سه زبان ترجمه و منتشر شد. 

این مرمت تبدیل به بازسازی خوبی شد که در کوتاه‌ترین مدت صورت گرفت. در طول این مرمت و بازسازی مرمتگرانی تربیت شدند که تبدیل به معماران سنتی شدند و بعدها برای آموزش سایر مرمتگران و کارشناسان به سایر استان‌ها می‌رفتند و آن‌ها را آموزش می‌دادند.