gardeshban.ir

سراب با ۵۹٬۴۹۳ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۰، هفتمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان‌شرقی محسوب می‌شود. شهر زیبای سراب به‌دلیل واقع شدن در بین دو کوه سبلان و بزقوش، آب و هوایی سرد و کوهستانی دارد.

سراب چون در کنار سراورود ساخته شده آن را سراو یا سراب نام نهاده‌اند. منطقه سراب از جمله مناطقی است که از دیرباز مسکونی بوده است. وجود کتیبه اورارتویی، ‌تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشانگر قدمت تاریخی منطقه است. شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به‌لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصلخیزی خاک همیشه مورد توجه حکمرانان قرار داشت و در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود.

شهرستان سراب هم‌اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش‌ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان‌شرقی به شمار می‌رود. با ما همراه باشید.

جغرافیای شهرستان سراب

سراب در ۴۷ درجه و ۳۴ دقیقه طول و ۳۷ درجه و ۵۷ دقیقه عرض جغرافیایی و در ارتفاع ۱۶۸۰ متری از سطح دریا قرار گرفته، این شهرستان در غرب استان آذربایجان‌شرقی واقع است و از شمال با مشگین‌شهر در استان اردبیل، از جنوب با میانه و هشترود، از شرق با استان اردبیل و از غرب با بستان‌آباد همجوار است. تلخه‌رود از ۴ کیلومتری جنوب و رود پیسلرچای از یک کیلومتری مشرق، و هندرودچای از میان شهر عبور می‌کند. آب و هوای سراب نسبتا سرد و خشک است. (سراب در مسیر اصلی بستان آباد–اردبیل قرار دارد و از این طریق در ۷۳ کیلومتری شهر بستان‌آباد و ۱۳۴ کیلومتری شهر تبریز و در ۸۵ کیلومتری شهر اردبیل قرار گرفته است.

تاریخچه شهرستان سراب

شهرستان سراب تا سال۱۳۲۴ از بخش‌های تابعه اردبیل بود. در کتاب حدودالعام (سال۳۷۲هجری قمری) به نام‌های سرآو و سراره از این شهر یاد شده‌ است و به‌دلیل اینکه بر سر راه ابریشم قرار داشت از قدیم‌الایام مورد توجه بوده ‌است. سراب در حمله مغول در سال ۶۱۷ هجری آسیب فراوان دید، جنگ شاه عباس و خلیل‌پاشا در صحرای سراب رخ داده، در سال ۱۲۰۵ هجری قمری به دستور آقامحمدخان سراب را ویران کردند و در سال ۱۲۴۲ هجری قمری نیز فتحعلی‌شاه مدتی برای تدارک جنگ با روس در سراب به سر برد.

آب و هوای شهرستان سراب

شهرستان سراب به واسطه قرار گرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است که در تابستان معتدل و در زمستان‌ها دارای آب و هوای سرد بوده و یکی از نقاط سردسیر کشور به شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به‌طور متوسط ۱۵۰ تا ۱۴۸ روز در سال و مقدار بارندگی سالانه از ۲۵۰ میلی‌متر در نقاط پست تا ۴۸۰ میلی‌متر در ارتفاعات متغیر است. چهره عمومی این شهرستان توسط رشته‌کوه سبلان در شمال و رشته‌کوه بزقوش در جنوب و پیوستن رشته‌کوه بزقوش توسط ارتفاعات ایلانجوق به سبلان در شرق شکل یافته که این عوارض باعث بسته شدن این شهرستان از سه طرف شمال، شرق و جنوب شده و منطقه را به‌صورت چاله و دشتی درآورده است که به‌سمت غرب باز می‌شود. ارتفاع مرکز شهرستان از سطح دریا حدود ۱۶۵۰ متر است و رشته‌کوه بزقوش با ارتفاع ۳۳۰۲ متر، بلندترین نقطه دشت سراب را از شهرستان میانه جدا می‌سازد. کوه‌های متعددی که از شرق به غرب کشیده شده در تمام سال پوشیده از برف و یخ است.

نقاط دیدنی و تاریخی شهرستان سراب

شهرستان سراب به‌دلیل وجود آب و هوای بسیار مطبوع و کوهستانی و همچنین پیشینه تاریخی کهن دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیاری از جمله: سنگ‌نوشته اورارتی (در نزدیکی روستای قیرخ‌قیزلار در شمال شرق سراب)، سنگ افراشته‌های قیرخ‌قیزلار، سنگ‌نوشته رازلیق، مسجد جامع سراب (مربوط به قرن نهم هجری)، تپه باستانی قلعه‌جوق (در ۲/۵ کیلومتری شمال سراب در کنار جاده رازلیق به سراب)، چهارطاق ساسانی آغمیون، مقبره مغولی اسفستان (در ۶ کیلومتری شرق سراب منسوب به دوره مغول)، پل گاودوش‌ آباد اوقان، آبشار اسب فروشان، چشمه الله حق و... است.

سنگ نوشته اورارتی قیرخ‌قیزلار

این کتیبه به خط میخی اورارتویی روی صخره‌ای در دره قراکوه در روستای قیرخ‌قیزلار نزدیک سراب در ۱۲ سطر و به ابعاد ۱۰۶ در ۷۵ سانتی متر کنده شده است. این کتیبه مربوط به آرگیشتی پسر روسا است و در آن از تصرف سرزمین‌های گیردو، گیتو هانی و توایشدو سخن رفته است. در نزدیکی این سنگ نبشته، وجود سنگ افراشت‌ها قابل مطالعه است. همچنین در شمال این سنگ افراشت‌ها یکی از ۲۱ قلعه‌ای که شاه اورارتویی فتح کرده واقع شده است.

سنگ افراشته ها قیرخ قیزلار سراب

اهالی اعتقاد بر این دارند که این سنگ افراشته‌ها چهل انسان بوده‌اند که بر اثر انحراف از حقیقت و راه خدا به غضب الهی دچار و مبدل به سنگ شده‌اند در حالی که تعداد سنگ‌ها بیش از چهل است و تا ۱۲۰ سنگ شمارش شده است. بعضی از سنگ افراشته‌ها همان گونه که گذاشته‌اند سالم و صاف مانده ولی برخی شکسته یا کج شده یا از بین رفته‌اند. در شرح این سنگ افراشته‌ها گفته شده:

«سبلان در طول تاریخ حتی از زمانی که دین بودایی در ایران و کشورهای دیگر رواج پیدا کرده؛ همچنان که از نظر سوق‌الجیشی مورد استفاده قرار گرفت. بزرگ‌ترین آتشکده‌ها و بزرگ‌ترین معبدها در اطراف سبلان برپا شده است.»

در مورد سنگ افراشته‌های قیرخ‌قیزلار چند نظر مطرح شده است:

اول اینکه گفته اند در گذشته هر سرداری که در جنگ غالب می آمد از این سنگها می‌افراشت.

نظر دوم این است که هر سرداری یک سردار از دشمن را می کشت یکی از این سنگ‌ها را می‌افراشت ولی همچنان که گفته شد ساوالان از نظر سوق‌الجیشی مهم بود و مورد استفاده ایرانیان قرار گرفته و بزرگ‌ترین آتشکده و معبدها در آنجا بر پا شده و نظر اصلی این است که محل این سنگ افراشته‌ها معبد بزرگی بود در معبدها. معمولا انسان‌ها را قربانی می‌کردند تا عظمت معبد را بنمایانند برای هر قربانی یک سنگ می‌افراشتند.

سنگ نوشته رازلیق

رازلیق تابع شهرستان سراب است و از شمال به کوه سبلان محدود می‌شود، در این محل در بستر رودخانه پسلر سنگ‌نوشته‌ای وجود دارد که به سنگ‌نوشته رازلیق معروف است. برای رسیدن به پای کتیبه ابتدا باید به رازلیق رفت از رازلیق باید راهی روستای دیزهج سفیا شد، سنگ‌نوشته در کنار این روستا (ضلع شمال غربی) در کوه زاغالان روی صخره‌ای مرتفع واقع شده است.

ابعاد این سنگ نبشته ۸۰ در ۱۲۰ سانتی‌متر و متن آن ۱۶ سطر است. این سنگ‌نوشته مربوط به آرگیشتی دوم (۶۸۵-۷۳۰ ق.م) پادشاه اورارتو و به مناسبت پیروزی در جنگ و تسخیر سرزمین‌های آرهوفشولو، بوقو، گیردو، گیتوهانی، توایشدو، روتومنی، نوشته شده است.

مسجد جامع سراب

سراب مانند دیگر شهرهای آذربایجان دارای مسجد جامع تاریخی است که تاریخ بنای آن به قرن نهم هجری می‌رسد. اما اخیرا در حفاری‌های به عمل آمده که جهت تعمیرات انجام می‌شد معلوم شد که مسجد فعلی روی یک مسجد بسیار قدیمی احداث شده که آثار آن دیده می‌شود.

این مسجد بدون مناره و گلدسته بوده و از نظر ساختمانی عبارت است از یک شبستان بزرگ، یک حیاط کوچک، یک منبر و سه محراب، ۳۶ ستون اصلی و ۲۹ ستون کاذب و نیم‌ستون که طاق‌های جناقی و گنبدهای مدور مسجد بر آن‌ها نهاده شده است.

دردب وردی شرقی دارای کتیه‌ای مرمرین بوده است که با خط نسخ متداول دوره گورکانیان و ترکمانان آق قویونلو معاصر سلطنت ابوالنصراوزون، حسن آق قویونلو بوده و تاریخ آن به سال ۸۷۵ هجری قمری ثبت شده است. این کتیبه به‌همراه یک کتیبه دیگر که در حفاری‌ها و خاک‌برداری داخل مسجد در جریان مرمت و بازسازی مسجد پیدا شده بود فعلا در سازمان میراث فرهنگی استان نگهداری می‌شود.

چهار طاق ساسانی آغمیون

در ۹ کیلومتری شمال شرق سراب سمت راست جاده طاران به آغمیون در فاصله سیصد متری یک چهار طاقی ساسانی قرار دارد. این چهار طاقی به‌صورت بقعه در آمده و تماما از قلوه سنگ بنا شده است. ابتدا این بنا آتشکده بوده و در گذر زمان به امامزاده تبدیل شده است. درون آن یک گور قرار دارد و در بین اهالی محل به امامزاده حسن مشهور است. چهار طاقی به‌شکل مربع با اضلاع بیرونی ۴ متر است و ارتفاع گنبد آن بالغ بر ۴ متر است.

منطقه نمونه گردشگری آغمیون-سهزاب

منطقه نمونه گردشگری آغمیون-سهزاب در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی سراب در مسیر جاده سراب-اردبیل واقع شده است. این منطقه که مساحتی بیش از ۵۰ هکتار را شامل می‌شود، یکی از مناطق بکر و طبیعی شهرستان سراب است. منطقه به واسطه قرار گرفتن در دامنه‌های کوه سبلان آب و هوایی خنک در تابستان و برفی زمستانی را شاهد بوده و موقعیت کوهستانی منطقه و وجود رودخانه آغمیون چای که از کوه سبلان نشات گرفته و از روستاهای سهزاب و آغمیون جاری می‌شود، موجب سرسبزی منطقه با پوشش گیاهی مرتع و یک‌دست گردیده، دامنه‌های منطقه و حواشی رودخانه در مسیر جریان آب تا روستای آغمیون جنگل‌گون بوده و درختان خودرو و باغات میوه، زیبایی وصف‌ناپذیری را در منطقه حاکم ساخته است.

این منطقه به‌دلیل جاذبه‌های قابل‌توجه طبیعی با قابلیت توسعه گردشگری در سال ۱۳۸۸ در جریان دور سوم سفرهای استانی ریاست محترم جمهوری به آذربایجان‌شرقی به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری به تصویب هیئت وزیران رسید.

حاکمیت اقلیم ویژه در این منطقه موجب توسعه محصولات زراعی و لبنی طبیعی شده است. سیب، گلابی، زردآلو و عسل طبیعی تولید شده در در باغ‌ها و دشت‌های بهشت‌گون منطقه از شهرت ویژه برخوردار است.

منطقه نمونه گردشگری اسبفروشان

در طول دامنه‌های سرسبز بزقوش چشمه‌ها و آبگرم‌های متعددی وجود دارد. یکی از این آبگرم‌ها «آبگرم اسبفروشان» است. اسم این آبگرم از نام روستایی که در پایین‌دست چشمه به همین نام قرار دارد گرفته شده است. آبگرم اسبفروشان با توجه به موقعیت زیبای طبیعی و اثر درمانی آن از دیرباز مورد توجه اهالی منطقه واقع بوده، به‌طوری که در دوره ولیعهدی عباس میرزا، حاکم منطقه دستور ساماندهی آبگرم را صادر می‌کند. پیرو این دستور بر چشمه آبگرم بنایی به سبک بناهای دوره قاجار که متشکل از طاق‌های گنبدی شکل با مصالح آجر و ملات آهک بوده احداث می‌کنند. متاسفانه این طاق نماهای زیبا و تاریخی طی سال‌های اخیر در توسعه استخرها تخریب و از بین رفته‌اند، در حال حاضر تنها نمونه‌هایی از بنای اصلی مابین دو استخر به جا مانده است.

بلندترین نقطه در محدوده طرح این منطقه ۳۲۶۹ متر از سطح دریا ارتفاع داشته و حداقل ارتفاع ۱۶۵۰ متر است.

منطقه نمونه گردشگری اسب‌فروشان در ۲۲ کیلومتری جنوب سراب واقع گردیده و طول مسیر از مرکز شهرستان تا آبگرم آسفالته است. در این محدوده دو استخر مجزای مردانه و زنانه به ابعاد ۴×۸ متر به‌صورت بهداشتی احداث شده و همچنین جهت توسعه صنعت گردشگری در منطقه و رفاه حال مسافران محترم، زیرساخت‌های گردشگری احداث شده و به مرور در حال تکمیل و تجهیز است. از جمله این امکانات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مسجد، آب بهداشتی، برق‌رسانی، احداث دو باب سرویس بهداشتی، احداث ۵۰ آلاچیق، غذاخوری، مهمانپذیر و ... .

منطقه گردشگری و کمپینگ اردها

این منطقه در سه کیلومتری روستای اردها و ۲۰ کیلومتری جنوب‌شرقی سراب در دامنه بهشت‌گونه بزقوش و در جوار باغ‌های طبیعی، در یک منطقه سرسبز با آب و هوای مطبوع قرار گرفته است. در این منطقه چشمه آبگرمی واقع شده که در ردیف آب‌های سولفات سدیک قرار گرفته و مواد ویژه ناچیزی دارد. در کنار چشمه، رودخانه نسبتا پرآبی نیز که از ارتفاعات بزقوش سرچشمه می‌گیرد در جریان است. جهت استفاده از آبگرم، دو باب استخر مجزای زنانه و مردانه به‌شکل سنتی در محل ساخته شده است. با توجه به استعداد چشمگیر منطقه اردها در حوزه گردشگری و استقبال قابل‌توجه مسافران، تعدادی آلاچیق، نمازخانه، بوفه، سرویس بهداشتی و راه دسترسی آسفالته از میان باغات سرسبز منطقه توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این منطقه ساخته شده است. طبیعت و باغ‌های موجود در منطقه اردها به‌ویژه باغ‌های درختان گردو و زردآلو، علی‌رغم کوهستانی بودن منطقه، از دیگر نقاط شهرستان متمایز بوده و جلوه خاصی به منطقه بخشیده است. از نظر تاریخی نیز یکی از مناطق مهم منطقه بوده و اردوگاه قشون مغول در لشکرکشی به منطقه بوده است.

امامزاده بزرگ سراب

امامزاده بزرگ سراب یکی از مکان‌های مذهبی سراب بوده که در داخل شهر واقع شده است. ساختمان امامزاده یک بنای تاریخی و متعلق به دوره قاجاریه است. این بنا طی دوره‌های متعدد مرمت و بازسازی شده و هم‌اکنون با فراهم کردن یک محیط دل‌انگیز و آرام با فضای روحانی و معنوی مکان امنی را برای زایران و مسافران فراهم آورده و محوطه بیرونی امامزاده نیز با چیدمان غرورآفرین نماد تاریخ معاصر این سرزمین، به واسطه آرامگاه‌های مطهر شهدای جنگ تحمیلی گل آذین شده است.

مسجد اسنق سراب

مسجد سنگی اسنق در بخش مهربان و در مرکز روستای اسنق واقع شده است. قدمت این مسجد به دوره ایلخانی می‌رسد و از چهار ستون سنگی استوانه‌ای یک‌پارچه تشکیل شده که در دو ردیف قرار گرفته‌اند و شامل یک ایوان ذوزنقه شکل است که سقف ایوان بر دو ستون سنگی یک‌پارچه مارپیچی با سرستون‌ها و پایه‌های حجاری شده استوار شده است.

مرمت این بنا از سال ۱۳۸۲ توسط میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آغاز شده و در سال ۱۳۸۵ به اتمام رسیده است. این مسجد با شماره ۲۵۴۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان سراب

موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان به‌عنوان اولین موزه عشایری ایران از جمله موزه‌های مردم شناسی کشور است که در ساختمان قدیمی حمام جلال سراب با مساحتی حدود ۶۵۰ متر مربع در داخل شهر بنا شده است. بنای موزه متعلق به دوره قاجار بوده و در این دوره به‌عنوان حمام عمومی شهر مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اسم حمام برگرفته از نام مالک آن به نام «جلال» است. حمام جلال دارای دو بخش مجزای زنانه و مردانه بوده و در هر بخش خزینه‌ای جهت تجمع آب گرم تعبیه شده و گرمخانه مرکزی حمام در محل اتاق مدیریت فعلی موزه قرار داشته است.

هدف این موزه به تصویر کشیدن زندگی عشایر آذربایجان است. در این موزه زندگی عشایری، فعالیت‌ها، پوشش‌های محلی، تولیدات و آداب و رسوم عشایری به‌نحوی به نمایش گذاشته شده که با زبان خاموش فریاد رسای خویش را در گذرگاه تاریخ به‌صورت آشکار و ملموس به چشم و گوش اهل نظر طنین انداز می‌کند. این موزه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که عبارت‌اند از:

بخش اداری، اطلاع‌رسانی، کتابخانه تخصصی، ماکت‌های مختلفی از نحوه زندگی و زیستگاه عشایر، تابلو نوشته‌ها، تصاویر متنوع از جلوه‌های فرهنگی عشایر آذربایجان، فضای مرتع و چوپان، غرفه سینمای سنتی، بخش فرآورده‌های سنتی و بومی لبنیات، آلاچیق، غرفه اشیاء اعتقادی و زیورآلات و ... .

ساختمان موزه در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۹۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. بعد از مرمت و بازسازی، تجهیز و تکمیل در سال ۱۳۸۵ هم‌زمان با هفته میراث فرهنگی فعالیت خود را به‌عنوان موزه مردم شناسی آغاز کرد.

سوغات و صنایع دستی سراب

کره محلی و لبنیات شهرستان سراب از دیرباز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین ره‌آوردها و سوغات این شهر پرآوازه محسوب می‌شود.

در قدیم الایام به روش سنتی و با خمره، مشک و... به این صنعت می‌پرداختند که به‌تدریج به‌صورت شغلی درآمدزا وارد چرخه بازار شد و یکی از منابع درآمد خانواده‌های روستایی شهرستان سراب محسوب شد.

با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، خمره‌ها و مشک‌ها جای خود را به دستگاهای کره‌گیری که وارد این صنعت سنتی شده بودند، داد.

اما با این وجود، هم‌اکنون خانواده‌های متعددی هستند که به روش سنتی کره‌گیری می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود فرق حاصل بین کره‌های سنتی و کره‌های دستگاهی را چه در طعم، چه در کیفیت و چه در رنگ و ماندگاری این محصول، تشخیص داد.

صنایع دستی و به‌ویژه قالی‌بافی تاریخچه بس دراز در این منطقه دارد. از قدیم‌الایام مردم شهر و روستا در کنار کارهای روزمره خود به کارهای دستی اشتغال داشته‌اند که در اوقات فراغت و خصوصا فصول سرد سال به این کار اقدام می‌کردند و هنوز هم در بعضی از خانواده‌ها صنعت قالی‌بافی رواج دارد که بیشتر زنان در این امر فعالیت دارند.

نوع فرشی که در سطح شهرستان سراب در ایام گذشته معروف بود فرش مشایخی بوده که خواهان زیادی داشته است. به‌دلیل عدم توجه به این نوع فرش تقریبا همه استادکاران این فرش از بین رفته‌اند. اما اخیرا تلاش‌هایی از طرف مسولین شهر در جهت احیای دوباره فرش مشایخی به عمل می‌آید.

در رابطه با آمار بافندگان فرش اطلاعات دقیقی وجود ندارد؛ اما تخمین زده می‌شود حدودا ۹۰۰۰ دارقالی در سطح شهرستان وجود داشته باشد که به تولید فرش و قالی در اندازه‌های ۱۸ تا ۵۰ رج مشغول هستند.

اکثر بافنده‌های روستاهای بخش مرکزی به بافت فرش‌های کناره اقدام می‌کنند؛ اما در بعضی از نقاط مثل روستای قزل‌گچی قالی و قالیچه با رج ۴۰ و ۵۰ بافته می‌شود.

در شهر مهربان قالی با رج ۱۸ تا ۲۰ رواج داشته که شهرت خاصی دارد.

نقشه‌های رایج در سطح منطقه عبارت‌اند از: قلمی، شتری، ماهی، مهربان و شربیان.

البته در گذشته صنایع دستی دیگری مثل سفالگری و چاقوسازی در این شهرستان مرسوم بوده که به‌دلیل عدم توجه از بین رفته است.