کاخ عالی‌ قاپو؛ بلندترین عمارت چند طبقه در اصفهان+ تصاویر

صفحه نخست / عمومی

کاخ عالی‌ قاپو؛ بلندترین عمارت چند طبقه در اصفهان+ تصاویر

کد خبر: ۵۱۹۳۶

تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۳ اسفند ۱۴۰۰-1400 December 23

اصفهان شهری تاریخی در مرکز ایران است. این شهر زیبایی منحصر به فردی دارد که در روح و جان هر بازدیدکننده ای اثر می گذارد و همچنین این شهر لقب نصف جهان را گرفته است. اصفهان آثار تاریخی بی شماری دارد که قابل شمارش نیست. کاخ عالی قاپو یکی از جاذبه های شناخته شده و به جا مانده از دوران صفوی در میدان نقش جهان اصفهان است. در ادامه بیشتر درباره این کاخ تاریخی خواهیم گفت.

کاخ عالی‌ قاپو ساختمانی است که در واقع درب ورودی دولتخانه صفوی بوده‌است و در ابتدا شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس طبقاتی به آن افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستوندار به آن افزوده شد. این بنا در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف‌الله واقع شده‌است. ارتفاع آن ۴۸ متر است و ۶ طبقه دارد که با راه‌پله‌های مارپیچ می‌توان به آنها رسید.

آنچه باعث گردیده‌است عالی قاپو در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس عصر صفوی قرار گیرد، مینیاتورهایی هست که کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی است و همچنین گچبری‌های آخرین طبقه کاخ عالی قاپو است که تالار آن «اطاق موسیقی» یا «اطاق صوت» نیز نامیده می‌شود.

تاریخچه کاخ عالی قاپو

این بنا پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان توسط شاه عباس اول بین سالهای ۹۷۳ تا ۹۷۷ خورشیدی بعنوان مقر و دولتخانه حکومتی سلاطین صفوی شروع به ساخت شد. عالی قاپو نقش دروازه مرکزی و مدخل قصرهایی را داشت که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان ساخته شدند و گسترش پیدا کردند. این دروازه، میدان نقش جهان را به مجموعه دولتخانه و عمارت رکیب خانه، جبه خانه، تالار تیموری، تالار طویله، تالار سرپوشیده، کاخ چهلستون و … مرتبط می کرد. از تاریخ آغاز و پایان ساخت عالی قاپو اطلاعاتی در دست نیست؛ تنها شواهدی وجود دارد که نشان می دهد احتمالا این بنا همزمان با بنای مقابل آن، یعنی مسجد شیخ لطف الله ساخته شده است. بر اساس قراین موجود، در زمان ساخت مسجد امام در میدان نقش جهان، این دو بنا کامل شدند.

می‌توان گفت که بنای عالی‌قاپو با ارتفاعی حدود ۳۶ متر تا کف بازار بلندترین عمارت چند طبقه (تا همین چند دهه اخیر) در شهر اصفهان بوده ‌است. این بنای چند منظوره برای شاه اهمیت زیادی داشته چرا که محلی برای دیدارها، جلسات و بازدیدهای مهم خارجی و داخلی بوده ، همچنین شاه عباس و درباریان وقت برگزاری مسابقات اسب سواری و چوگان اینجا می نشستند و بازی را تماشا می کردند. نکته جالب اینکه در این محل حوضی قدیمی از جنس مس وسنگ توسط شیخ بهایی ساخته شده که با دم و بازدم هوا پر از آب می شده و به انعکاس تصویر سقف چوبی عالی قاپو و خنکی هوا در زیر این سقف چوبی کمک می کرده، ولی الان به علت فرسودگی، بی استفاده مانده است.

شاردن قسمتی از یکی از این جشن هـا را این گونه بیان کرده است:» شاه و حدود سیصد نفر از همراهان ساعت ٩ صبح وارد شدند. بعـد از آن هــا سـفیر داغستان از گوشه شرقی میدان وسفیر مسکو هم یک ربع بعد از وی و از‌‌ همان نقطه وارد میدان شــد. هدایای این سفرا در ته میدان و نزدیک مسجد امام قرار داشت.

آن‌ها را همیشه در همین محل گرد آوری کـرده و هنگامی کــه شاه سفرا را در تاﻻر رو به میدان به حضور می‌پذیرد هدایای مذکور را از این مکان حرکت می‌دهند. پارسایان می‌گویند دلیل اینکه هدایا را از سمت شرق و از جلوی مسجد می‌آورند این است که تاکید کنند که سرچشـمه همه نعمت‌ها و همه موجودات خداوند متعال است.

به محض عبور هدایا صدای طبل و شیپور و چندین آلـت موســیقی به صدا در می‌آید که این علامت شروع بازی‌ها و مسابقات است مسابقاتی از قبیــل کشتی، جنگ گﻼدیاتور‌ها و شمشیر بازی. از حیوانات وحشی هم در این مسابقات استفاده شده و به مشـاهده نبرد میان آن‌ها مـی پرداختنـد. نمایش دوم نیزه پرانی بود که به آن جریده بازی می‌گفتند و شاه در حالی که به مشاهده این تصاویر می‌پرداخت به موسیقی دلنشینی که ترکیبی از بهترین آواز‌ها به همراه ساز بهترین نوازندگان دربار بود گوش می‌داد.

معماری کاخ عالی قاپو

عالی قاپو دارای ۶ طبقه و بلندای ۴۸ متر است که طبقات به وسیله سه راه پله، به هم راه دارند. دو تالار در طبقه همکف وجود دارد که مربوط به امور اداری و دیوانی عهد صفوی بوده که صدرخانه یا کشیک خانه نامیده می شدند. الحاقات معماری در دوره های متفاوت و در اضلاع مختلفِ بنا باعث شدند تا عالی قاپو از هر سو نمایی متفاوت داشته باشد. از میدان نقش جهان و نمای ضلع شرقی به علت بیرون زدگی ایوان، شما با ساختمانی 2 طبقه مواجه هستید در حالی که از نمای ضلع غربی و پشت، بنایی 5 طبقه و از طرفین، بنایی 3 طبقه را می بینید. نیم طبقه دوم (طبقه پنجم) با استفاده از شکل ساختمان در میان اجزای ساختمان ایجاد شده است و به همین دلیل وجود این نیم طبقه بر روی نمای بنا تاثیری ندارد و به چشم نمی آید.

آنچه که به عالی قاپو جلوه خاص بخشیده، زیبایی تزیینات آن است که نمی توان به راحتی از کنارشان گذشت. تزیینات خارجی در این بنا با آجر شکل گرفته است. این ساختار آجری در قسمت های هلالی در بالای هر ورودی یا همان لچک ها با کاشی هفت رنگ و تزیینات و خطوط اسلیمی زینت یافته اند. نقوش زیبای گل و بته و شکارگاه، حیوانات، پرندگان و … بر روی گچ، بخشی از تزیینات درونی هستند که در آنها هنر لایه چینی و کُشته بری مشهود است.

تزیینات کاخ عالی قاپو به طور کلی شامل کشته بری، تنگ بری، مقرنس، نگارگری، نقاشی، کاشی کاری، لایه چینی، طلاکاری و نوشته ها و اشعار بسیار بر روی دیوار عمارت می باشد. اشعار و نوشته های زیادی بر دیوار بنا نقش شده بودند که امروزه تنها کلمات و مصرع هایى از آنها قابل خواندن است.