گردشبان (gardeshban.ir) :
امروزه موضوع جمعیت در جهان اهمیت زیادی دارد که در همین راستا حرف از پرجمعیتترین شهر جهان به میان میآید. وقتی درباره پرجمعیت ترین شهر جهان چیزی میشنویم، معمولا ذهن ما درگیر رفاه مردم آن شهر میشود؛ زیرا تقسیمبندی امکانات رفاهی، آموزشی و اجتماعی در میان مردم یک کشور وابستگی زیادی به پراکندگی و میزان جمعیت در آن کشور دارد.
برای ما که در این کشور پهناور زندگی میکنیم شاید چندان معمول نیست که از ازدیاد و تجمع جمعیت رنج ببریم ولی سختی زندگی در شهر شلوغ، همواره همراه ما هست. ساعتها ماندن در ترافیکهای طولانی، زندگی در آپارتمانهای شلوغ و عدم بهرمندهای اکثریت از فضای شهری آرام، ذهن ما را درباره پرجمعیت بودن شهرها بهم ریخته است و وقتی نام پرجمعیتترین شهر جهان را میخوانیم بیشتر به یاد شلوغی و دود میفتیم، اما جالب است بدانید که اوضاع در تمام شهرهای پرجمعیت دنیا به یک ترتیب نیست و در بعضی از این شهرهای مدرن به همراه جمعیت، شهر هم رو به رشد بوده است. البته که منظور ما تمامی شهرهای پرجمعیت جهان نیست، ولی باید گفت بسیاری از این شهرها با آنچه در تصاویر ذهنی ما وجود دارد، منطبق هستند و شلوغی و خستگی با این شهرها آمیخته شده است.
در طی این متن نگاهی به شهرهای پرجمعیت جهان به ترتیب بیشترین جمعیت خواهیم داشت. سپس درباره هر کدام از این شهرها، جمعیت حال حاضر آنها و سطح امکانات و چگونگی زندگی مردمشان اطلاعاتی به دست خواهیم آورد. ولی پرسش اصلی اینجاست که این کلانشهرها چگونه رشد کردهاند؟
10. اوساکا؛ ژاپن
جایگاه دهم فهرست پرجمعیت ترین شهرهای جهان برای شهر اوساکا است. اوساکا با فروشگاههای کوچک کنار خیابانی و سرمایههای فرهنگیاش خیلی از خارجیها را برای زندگی بهسوی خود کشانده است و این امر سبب شده این شهر به یکی از پرجمعیتترین شهرهای جهان (حدود 19,222,665 نفر ساکن) تبدیل شود. البته این شهر ژاپنی اخیراً نرخ زاد و ولد پایینی داشته و انتظار میرود در سالهای آینده جمعیتش سیر نزولی پیدا کند. همینطور که در چند سال اخیر سیر نزولی جمعیت داشته است و این کاهش جمعیت، ناشی از مهاجرت معکوس ساکنان این شهر به سمت حومه آن بوده است.
اوساکا تاریخی غنی دارد که قدمتش به بیش از 1400 سال پیش میرسد. در قرن پنجم میلادی، اوساکا مرکز اقتصادی و سیاسی ژاپن بهشمار میرفت که دلیل آن عمدتاً دسترسی بازرگانان و مسافران به مسیرهای دریایی و رودخانهای بود. بازدیدکنندگان از کره، چین و سراسر آسیا از طریق بندر نانیوازو (که در حال حاضر بندر اوساکا است)، به شهر کنونی اوزاکا دسترسی پیدا کردند.
9. پکن؛ چین
نهمین جایگاه در فهرست پرجمعیت ترین شهر جهان تعلق میگیرد به شهر پکن، پایتخت چین و این جمله شاید اصلا عجیب نباشد؛ زیرا چین جزو معدود کشورهای جهان با جمعیت میلیاردی است و به نوعی حق پایتخت این کشور است که در فهرست شهرهای پرجمعیت جهان قرار بگیرد. جمعیت کنونی این کشور معادل 20,035,455 نفر است.
اگرچه پکن پایتخت چین است، اما شهرهای بزرگتری در این کشور وجود دارد. شانگهای به عنوان بزرگترین شهر چین در نظر گرفته میشود. با این حال، برخی دیگر استدلال میکنند که چونگ کینگ، در مرکز چین از نظر فنی بزرگترین شهر چین است. دلیل استدلال آنها این است که اگرچه جمعیت شهری چونگ کینگ تنها 6-7 میلیون نفر است، اما طبق قوانین چین، شهرداری معادل یک شهر در نظر گرفته میشود. اگر چونگ کینگ را از معادله خارج کنیم، پکن دومین کشور بزرگ چین و یازدهمین شهر بزرگ جهان پس از شهرهایی مثل شانگهای، استانبول، کراچی، بمبئی و مسکو است.
8. بمبئی؛ هند
بمبئی هشتمین شهر در لیست پرجمعیت ترین شهر دنیا است که هم اکنون به آن میپردازیم. جمعیت شهری بمبئی بیش از 22 میلیون نفر تخمین زده میشود و این شهر پرجمعیت از نظر تجارت، بزرگترین شهر هند است. این کلان شهر در 20 سال گذشته انفجاری در رشد تجربه کرد، یک اتفاق رایج در مناطق شهری در هند. رشد سریع جمعیت به مهاجرت از مناطق دیگر کشور نسبت داده میشود که مهاجران به دنبال فرصتهای شغلی و تجاری هستند. جمعیت دقیق این شهر در حال حاضر معادل 20,185,064 نفر است که جویای فرصت بهتری برای زندگی و کار در این شهر هستند.
بمبئی در بیست سال گذشته، رشد سریعی را تجربه کرده است که منجر به افزایش تعداد ساکنان در محلههای فقیرنشین شده و رشد بزرگترین محله فقیرنشین آن، داراوی را افزایش داده است. بنابراین رشد جمعیت گاهی با فقر مردم همراه است.
7. داکا؛ بنگلادش
داکا شهری متنوع است که در مرکز بنگلادش در کنار رودخانه بوریگانگا واقع شده است. این شهر نه تنها پایتخت بنگلادش است، بلکه بزرگترین شهر در کشور نیز محسوب میشود. در سال 2016، جمعیت منطقه داکای بزرگ 18.237 میلیون نفر بود. داکا پرجمعیت ترین شهر بنگلادش است و همچنین یکی از پرجمعیت ترین شهرهای جهان بهشمار میرود. منطقه داکای بزرگ تا سال 2016 بیش از 18 میلیون نفر جمعیت داشت، در حالی که جمعیت خود شهر حدود 8.5 میلیون نفر بود. این شهر هماکنون در لیست پرجمعیت ترین شهر جهان در مقام هفتم ایستاده است و در حال حاضر 20,283,522 نفر جمعیت دارد.
دین اکثر مردم این شهر اسلام است. داکا یکی از پرتراکمترین شهرهای جهان محسوب میشود. این شهر به سرعت در حال افزایش جمعیت است، مهاجرت از روستا به شهر یکی از دلایل رشد جمعیت در هفتمین شهر پرجمعیت دنیا است که وضعیت فقر و بیکاری روز به روز مردمش را نگرانتر میکند.
6. قاهره؛ مصر
قاهره شهری است که دنیای قدیم و جدید را به هم متصل میکند. کشور مصر با سابقهای اعجابانگیز در تاریخ، رتبه ششمین کشور پر جمعیت جهان را از آن خود کرده است. جمعیت حال حاضر قاهره هماکنون 20,484,965 نفر است که در مهد موسیقی و تاریخ جهان عرب زندگی میکنند. دانشگاه الازهر که یکی از دانشگاههای تاریخی در جهان است، از مراکز اصلی یادگیری ادبیات عرب و علوم دینی اهل تسنن بهشمار میرود و سالانه دانشجویان زیادی را میپذیرد.
قاهره شهری بسیار همگن با جوامع اقلیتی بسیار کمی است. آن دسته از جوامع اقلیتی که در این شهر وجود دارند، بسیار کوچک هستند و جمعیت آنها در محلههای خاصی متمرکز نیستند. این اقلیتها بیشتر شامل اقلیتهای قومی اندک، مثل نوبیهاست که قومی سودانی تبار هستند و سایر پناهجویانی که اکثرا از کشورهای آفریقایی هستند. خارجیهای بیشتری از ایالات متحده، بریتانیا و چندین کشور عربی در این کشور ساکن هستند. زبان عربی رایجترین زبان در قاهره است، اگرچه بسیاری از اهالی قاهره تحصیل کرده، انگلیسی، ایتالیایی یا فرانسوی صحبت میکنند. مصر جمعیت بسیار جوانی دارد و همین مسئله امکان تداوم حضور این کشور در لیست پرجمعیت ترین کشورهای جهان را افزایش میدهد.
5. مکزیکو سیتی؛ مکزیک
مکزیکوسیتی قلب اقتصادی آمریکای لاتین، یک مرکز فرهنگی با داراییهای فرهنگی مدرن و باستانی و شهری است که در مکان سابق امپراتوری آزتک برپا شده است. این شهر که یکی از زلزلهخیزترین شهرهای جهان است، هم اکنون جمعیتی برابر با 21,671,908 را در خود جای داده است و شهر پنجم در فهرست پرجمعیت ترین شهرهای دنیا است.
این شهر با رشد سریع خود در قرن گذشته، با مشکلات متعددی از جمله ناتوانی در هماهنگی با خدمات و مسکن مواجه شده است که منجر به ایجاد کانکسهای بزرگ در حومه شهر بدون خدمات اولیه شده است. این شامل یکی از بزرگترین کانکسنشینهای جهان به نام نزا-چالکو-ایتزا است که جمعیت تخمینی ۴ میلیون نفر دارد. در سال 2004، یک مطالعه بانک جهانی نشان داد که 11٪ از جمعیت شهری در کشور بسیار فقیر هستند، در حالی که 42٪ از جمعیت متوسط فقیر بودند. این نشان از مدیریتی متزلزل در پنجمین شهر پرجمعیت دنیا میدهد که در آن اختلاف طبقاتی فاحش دیده میشود، اما نکته جالب توجه درباره این شهر این است که خطوط متروی آن تنها دو ایستگاه از خطوط متروی شانگهای که طولانیترین خط متروی جهان است، کم دارد و دارای 12 خط مترو است.
4. سائوپائولو؛ برزیل
سائوپائولو در کشور برزیل، شهری است که قهوه به آن وسعت بخشید و اگر با انواع قهوه آشنا باشید، حتما نام گونههای قهوه برزیلی را شنیدهاید. اما همین قهوه سبب سرازیر شدن موجی از ایتالیاییها به این شهر شد که در نهایت مردم بومی را استثمار کردند، ولی در نهایت قهوه بار دیر شهر را نجات داد. پایین آمدن بیسابقه قهوه در ابتدای سده بیستم سبب شد مردم این شهر که چهارمین شهر در فهرست شهرهای پر جمعیت دنیاست، روی به فعالیتهای صنعتی بیاورند و در نهایت اقتصاد صنعتی این کشور را قوی کنند. سائوپائولو هماکنون با جمعیتی معادل 21,846,507 چهارمین کشور در لیست پرجمعیت ترین شهرهای جهان است و البته ثروتمندترین شهر نیمکره جنوبی آمریکای لاتین هم محسوب میشود.
شهر مرکزی سائوپائولو همچنان در حال رشد است و در دهه گذشته بیش از یک میلیون رشد داشته است. 57 درصد از جمعیت شهری آن هنوز در شهر مرکزی زندگی میکنند، اما رشد در حومه شهر در حال افزایش است. در حالی که سرعت رشد شهر مرکزی در دهه 1980 شروع به کاهش کرد، رشد حومه شهر از دهه 1960 بدون هیچ نشانهای از کندی به طور پیوسته افزایش یافته است. تا سال 2030، پروژههای سازمان ملل سائوپائولو بیش از 23 میلیون نفر جمعیت خواهد داشت.
3. شانگهای؛ چین
در فهرستی که به ترتیب از پرجمعیتترین شهرهای جهان در دست داریم، شانگهای رتبه سوم را دارد. شهر بندری شانگهای یکی از مهمترین بنادر مهم اقتصادی در جهان است. جالب است بدانیم این شهر بندری که در کرانه رودخانههای هوانگ پو و یانگ تسه قرار دارد، فاصلهاش با اقیانوس آرام بسیار کم است و در حال حاضر با جمعیتی معادل 26,317,104 نفر، بار اقتصادی سنگینی از جهان را به دوش میکشد. شهر شانگهای با قرارگیری در جایگاه سوم در میان شهرهای پرجمعیت جهان، تاریخی کهن اما ظاهری زیبا و مدرن دارد که هماکنون دارای بلندترین خط متروی جهان است، مترویی با ۱۴ خط که روزانه جمعیت بسیار زیادی را در سطح این شهر جابهجا میکند.
علیرغم تمام توسعههای اقتصادی در شهر شانگهای، این شهر هنوز مشکلات جمعیتی زیادی برای غلبه بر آن دارد که شامل نرخ باروری بسیار پایین، عدم تعادل در نسبت جنسیتی (113 پسر، 100 دختر) و افزایش سن است که ممکن است با رشد بیشتر شهر به یک بار سنگین تبدیل شود. دیدن این ارقام شاید به چشم آسان باشد اما پیر شدن جمعیت غول اقتصادی جهان، زنگ هشداری بلند برای ورشکستگی آن در سالهای بعد خواهد بود.
2. دهلی؛ هند
شهر دوم در لیست پرجمعیت ترین شهر جهان، دهلی، پایتخت کشور هند است. طبیعتا با میزان جمعیت زیادی که در این کشور ساکن است، جایگاه دومین شهر پرجمعیت جهان برای این شهر بسیار مناسب است. دهلی با جمعیتی معادل 29,399,141 نفر، آدمی که در خود جای داده است دومین شهر پرجمعیت دنیا است. دهلی، بزرگترین شهر هند نیز هست، بنابراین دور از تصور نیست که بیشترین جمعیت را نیز در خود جای داده باشد. دهلی، شهری با پیشنیه تاریخی بسیار قدیمی و قوی است. دهلی حداقل از قرن ششم به طور مداوم مسکونی بوده است و در طول تاریخ خود، پایتخت بسیاری از امپراتوریها و پادشاهیها بوده است. همچنین بارها تسخیر، تخریب و بازسازی شده. دهلی از آن دست شهرهایی است که رشد جمعیت در آن بسیار سریع است و پیشبینی میشود با نرخی ثابت در سالهای بعدی همچنان جمعیتی رو به افزایش داشته باشد.
1. توکیو؛ ژاپن
شهر توکیو در کشور ژاپن با جمعیتی معادل 37,435,191 رتبه اول را در لیست شهرهای پرجمعیت جهان دارد. توکیو در ابتدا یک روستا برای ماهیگیری بود که در کتابهای تاریخ از آن به عنوان "ادو" یاد شده است، اما پس از افزایش جمعیت و تبدیل شدن به شهر، کمتر پیش آمده که شهر توکیو کاهش جمعیت چشمگیری را تجربه کند.
توکیو در جنگ جهانی دوم شاهد تنها کاهش عمده جمعیت در تاریخ این شهر بود (اگرچه کاهشهای کوچکتر دیگری در طول سالها وجود داشته است). جمعیت توکیو فقط در پنج سال به نصف کاهش یافت و زمانی که ژاپن در سال 1945 تسلیم شد، جمعیت آن تنها 3.5 میلیون نفر بود این سبک از فرسایش تدریجی جمعیت در توکیو نقش عمدهای در کاهش جمعیت فراوان این شهر داشت، اگرچه حملات هوایی گسترده متفقین نیز تلفات حیرتآوری داشت، حداقل 100000 نفر در بمباران آتش نیروی هوایی ایالات متحده در توکیو در 9 مارس 1945 کشته شدند و تخمین زده میشود که حدود یک میلیون نفر بیخانمان شدهاند.
پس از جنگ، جمعیت دوباره به سرعت افزایش یافت که شاید نشان دهنده این باشد بسیاری از ساکنان آن به طور موقت شهر را ترک کردهاند. کمتر از یک دهه طول کشید تا شهر به سطح جمعیت قبل از جنگ بازگردد و در سال 1956، جمعیت توکیو برای اولین بار از 8 میلیون نفر گذشت. از آن زمان، رشد جمعیت در توکیو به روندی ثابت روبه افزایش بوده است.
در این سالها تحولاتی که در نوع تقسیمبندی شهرها در ژاپن رخ داد هم از اهمیت بسزایی برخوردار است و در قرار گرفتن شهر توکیو در صدر لیست پرجمعیت ترین شهرهای جهان موثر واقع شد؛ زیرا استان و شهر توکیو ادغام شدند و این محدوده شهری توکیو را بیشتر کرد.
توکیو هرگز شهر آرامی نبوده است. جنگ، زلزلههای شدید، سونامی و بسیار از اتفاقات دیگر، همواره این شهر که یکی از پرجمعیت ترین شهرهای دنیا است را ویران کرده است، اما زیبایی توکیو در دوباره برخاستن و از نو ساختن است. به نحوی که در حال حاضر، توکیو دارای یکی از بهترین سیستمهای حمل و نقل شهری است. فضای شهر و معماری و ساختمانهای آن در مدرنترین و به روزترین حالت ممکن است. البته وقتی از یک شهر صنعتی حرف میزنیم، احتمالا تصور شما به سمت فضایی دودآلود و بدون سرسبزی میرود؛ این در حالی است که باید بگوییم توکیو از نظر فضای سبز هم شهری بسیار زیبا و غنی است.
سخن آخر
در این مطلب، شهرهای جهان به ترتیب بیشترین جمعیت مرتب شدند تا با پرجمعیت ترین شهر جهان آشنا شوید و نکاتی از هر کدام از این کلان شهرها گفتیم. شهرهایی که به سبب جمعیت زیادی که دارند، شاید زندگی کردن در آن برای خیلیها آسان و حتی قابل تحمل نباشد. اگرچه در میان اسامی شهرهای نامبرده، شهرهای مدرنی هم دیده میشود که با وجود جمعیت زیادش به خوبی مدیریت شده و علاوهبر رفاه مناسب، میتواند الگویی برای سایر کلان شهرهای باشد.
لست سکند