سردر باغ ملی؛ بنایی قاجاری و معروف در تهران+ عکس

صفحه نخست / عمومی

سردر باغ ملی؛ بنایی قاجاری و معروف در تهران+ عکس

سردر باغ ملی، از بناهای به جا مانده از دوره قاجار می‌باشد که در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ توسط حسین‌علی‌بیک‌تهرانی نوسازی شده و اکنون یکی از نمادهای شهر تهران است.

کد خبر: ۵۵۸۳۶

تاریخ انتشار : يکشنبه ۰۱ آبان ۱۴۰۱-1401 August 01

گردشبان (gardeshban.ir) :

سردر باغ ملی، از بناهای به جا مانده از دوره قاجار می‌باشد که در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ توسط حسین‌علی‌بیک‌تهرانی نوسازی شده و اکنون یکی از نمادهای شهر تهران است. این بنا در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (سپه پیشین)، در ضلع شرقی وزارت امور خارجه و در ضلع غربیموزه پست و تلگراف قرار دارد. پیش از بنیاد برج آزادی، این دروازه به عنوان نماد شهر تهران شناخته می‌شد.

این سردر در زمان قاجار ساخته شد و در سال های بعد تغییراتی را به خود دید. سردر باغ ملی در ابتدا دروازه ای برای ورود به میدان مشق بود که در آن زمان اهمیت بسیاری داشت. نوع معماری و اتفاق های تاریخی رخ داده در میدان مشق تهران و مجاورت بنا با ساختمان وزارت امور خارجه، اهمیت سردر باغ ملی را دو چندان می کند. قدیمی ترها میدان مشق را به خوبی می شناسند.

میدان مشق نام مکانی در خیابان امام خمینی امروزی است که در زمان فتحعلی شاه قاجار به عنوان منطقه‌ای نظامی و برای تمرین رزمی قشون ساخته شد و سربازخانه مرکزی در میان آن قرار داشت. در واقع اصلِ نام این مکان به مارش فرانسوی باز می گشت که در زبان فارسی به مشق تبدیل شد.

جهانگردان این محل را میدانی چهارگوش با اضلاع نزدیک به ۴۰۰ متر توصیف و از آن به عنوان یکی از بزرگترین میدان های نظامی تهران یاد کرده اند. این میدان در دوره ناصرالدین شاه مورد مرمت قرار گرفت و توسعه یافت.

در سال ۱۲۷۸، محمد حسین خان سپهسالار، آن را به صورت میدانی مربع شکل درآورد و دیواری با طاق‌های آجری گرداگرد آن کشید. دروازه‌ای زیبا با یک درِ دو لنگه و دو طاق نمای مجاور آن در شمال خیابان و میدان سپه (امام خمینی فعلی‌) نصب شد که گاهی ناصرالدین شاه از بالای آن مشق نظامیان را تماشا می کرد.

معماری

طراح ساخت این سردر جعفرخان معمار کاشانی است. معماران دیگری هم او را یاری کرده‌اند. استاد اسماعیلی، سفت کاری را انجام داد، ستون‌ها به دست کریم منیژه و کاشی‌های آن نیز توسط استاد خاک نگار مقدم ساخته شده‌ است.

این بنا با آمیزه‌ای از سبک معماری ایرانی-اروپایی به ویژه در کاشی‌کاری‌ها و کلاه‌فرنگی طراحی شده‌است. پی این بنا و پایه و شال ستون‌های هشت‌گانه آن و ساق ستون‌ها آجری است.

در کاشیکاری‌های بخش‌های بالایی از طرح‌ها و تصاویر اسلیمی، مسلسل، میدان جنگ، شصت تیر، رضاشاه با تفنگ شصت تیر (ماکسیم؛ اسلحه مورد علاقه رضاخان)، دو فرشته پیروزی، پرچم سه رنگ ایران، گلوله توپ، پلنگ، سروده‌ها و آیه‌های قرآنی و نام‌های امامن به صورت کتیبه زیر کلاه فرنگی نوشته شده‌ است.

بر روی کتیبه نمای بیرونی سروده‌هایی از ندیم‌الملک دیده می‌شود. کاشی‌کاری‌های این بنا با نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ، شیر و خورشید و مسلسل طراحی شده‌است. سردر یک دروازه سواره‌رو و دو در برای گذر پیاده در دو سوی آن دارد.

مواد ساخته شده این درها چدنی است؛ که در قورخانه تهران به دست استاد محمدعلی کرمانی و زیر نظر خسرو خان سردار اعتماد (رئیس وقت قورخانه) ساخته شده‌است.

نمای داخلی اثر به لحاظ تزیینات کمابیش از نمای جنوبی تبعیت می‌کند، با این تفاوت که آجرکاری آن به‌مراتب ساده‌تر اجرا شده‌است و به‌ جای ستون‌های مدور، سه ضلع از دو برج هشت‌ضلعی با عقب نشستگی و تزیینات کاشی‌کاری (لژیون قزاق با لباس‌ها، کلاه‌ها و سلاح‌های ویژه خودشان) جایگزین شده‌ است اما دو قاب از کاشی‌کاری‌های نمای شمالی به‌مراتب از سایر قاب‌ها متفاوت است و نقوش آن به‌نوعی با ایجاد تصویری سه‌بعدی، مدرن به‌شمار می‌رود.

در طبقه فوقانی نیز سه قاب پنجره متقارن در دو جبهه شمالی و جنوبی واقع شده که براساس مستندات تاریخی، قاب میانی ابتدا به ساکن فاقد شیشه‌خور بوده و چشم‌انداز کاملی نسبت به محوطه میدان مشق را در اختیار قرار می‌داده‌است. در ادوار بعدی و به‌واسطه تغییر کاربری سردر، دو عدد چوب چهارتراش به‌صورت صلیبی به میانه قاب اضافه شده، با افزودن زوار، امکان شیشه‌گذاری را فراهم کرده‌اند.

گذرگاه های سردر

سردر باغ ملی دارای سه گذرگاه است؛ یک گذرگاه بزرگ در وسط برای سواره روها و دو گذرگاه کوچک تر برای پیاده‌ ها در دو طرف که امروزه اثری از گذرگاه بزرگ دیده نمی شود. هر سه گذرگاه دارای دروازه های چدنی هستند که به صورت سه‌تکه در قورخانه تهران و توسط استاد محمد علی کرمانی ساخته شده اند.

بر روی زمینه تیره چدن ها نقوشی طلایی و برنجی دیده می شود و بر زیبایی بنا افزوده است. عبارت «عمل محمدعلی کرمانی» را می توانید در قسمت مرکزی در و زیر نشانه اصلی سردر مشاهده کنید و جمله «این اثر در قورخانه تهران ساخته شد» را نیز با حروف برنجی بر روی آن ببینید.

باغ ملی

کارشناسان از دوره قاجار به عنوان زمان آغاز تاثیر پذیری باغ سازی ایران از الگوهای غربی یاد می کنند؛ اما تا دوره پهلوی اثری از ایجاد فضای سبز عمومی یا همان پارک ها دیده نمی شود. نخستین پارک ها، باغ های ملی بودند که در برخی شهرها همچون تهران و قزوین شکل گرفتند.

مسوولان بلدیه تهران در آن زمان نیاز به فضاهای سبز شهری را در پایتخت احساس کردند و به دنبال آن فضاهایی همچون باغ ملی و باغ فردوس در تهران شکل گرفتند. آنچه از سبک طراحی این باغ ها در دوره پهلوی اول برداشت می شود، تاثیر سبک های باغ سازی غربی بر آن ها است. باغ ملی در محل میدان مشق ساخته شد چرا که این میدان دیگر کاربرد خاصی نداشت.

دسترسی

برای رفتن به سردر باغ ملی می‌توانید از مترو استفاده کنید. کافی است در ایستگاه مترو امام خمینی (ره) از قطار پیاده شده و پس از خروج از ایستگاه مترو به سمت غرب رفته و پس از پنج دقیقه پیاده‌روی به سردر باغ ملی که در سمت راست شما خواهد بود برسید.

همچنین می‌توانید در این لیست ایستگاه مترو امام خمینی (ره) را از خط یک مترو تهران انتخاب کرده و از اتوبوس‌هایی که به میدان امام خمینی (ره) و پایانه فیاض‌بخش یا پایانه قورخانه تردد می‌کنند، استفاده کنید. پس از پیاده شدن از اتوبوس در این پایانه‌ها کافی است به سمت شمال رفته و به خیابان امام خمینی (ره) و سردر باغ ملی برسید.