باغ دولت آباد یزد، مرتفع ترین بادگیر خشتی جهان+ عکس

صفحه نخست / عمومی

باغ دولت آباد یزد، مرتفع ترین بادگیر خشتی جهان+ عکس

باغ دولت آباد یزد یکی از مکان های دیدنی شهر یزد می باشد که در مرکز شهر یزد و درون بافت تاریخی شهر قرار دارد.

کد خبر: ۵۶۲۴۲

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۰۹ آذر ۱۴۰۱-1401 September 09

باغ دولت آباد یزد یکی از مکان های دیدنی شهر یزد می باشد که در مرکز شهر یزد و درون بافت تاریخی شهر قرار دارد. این باغ در سال ۱۱۶۰ هجری قمری توسط محمد تقی خان معروف به خان بزرگ ساخته شده است. این بنای تاریخی در دوره‌ های افشاریه و زندیه شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آیین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب انبار دو دهانه و باغ و با دو ساختمان زمستانی و تابستانی ساخته شده است. ساختمان های باغ، خصوصی و عمومی بوده اند که ساختمان خصوصی برای انجام کارهای حکومتی بوده است.

اقامتـگاه زمسـتانی خانواده در باغ خصوصی رو به تـابش جنوب قرار گرفته است در طرف دیگر، اقامتگاه تابستانی قرار دارد که در سایه بنا شده و از آزار هوای بسیار گرم فارغ است و به وسیله پنج حوض و نسیمی که در بادگیر می وزد، خنک می شود.

باغ دولت آباد که قدمت آن به 260 سال می رسد، مدتها محل اقامت کریم خان زند بوده و مدتی نیز در دوره قاجاریه عبدالرضاخان یزدی که با شاه زادگان قاجاری به مبارزه بر خواسته بوده در آنجا کروفری داشته و در دوره زندیه و قاجاریه در شمار زیباترین باغها بوده و اکنون نیز وجود دارد. در عمارت هشتی و بادگیر باغ، تلفیقی از جریان هوا و آب انجام می‌ پذیرد. این باغ به وسیله قنات دولت‌آباد تغذیه می ‌شد و سنگ ‌های به کار رفته در عمارت میانی (بهشت آیین) از نوع مرمر سیاه تبریزی بوده است.

فضای سبز باغ را درختانی مانند انگور و سرو و کاج تشکیل داده اند و در حاشیه باغچه های باغ مملو از گل‌ های محمدی و سرخ است اما به دلیل کم آبی در این استان، باغ دولت آباد حالتی خشکیده دارد. از دیگر ویژگی هایی که عمارت باغ دولت آباد دارد، وجود بلندترین بادگیر خشتی جهان در آن است.

بلندترین بادگیر خشتی باغ دولت آباد

بلندترین بادگیر خشتی جهان در این باغ قرار دارد و یکی از مشخصه های اصلی باغ دولت آباد یزد میباشد. ارتفاع این بادگیر از سطح زمین 34 متر است. این بادگیر مانند کولر عمل کرده و به خوبی ساختمان را خنک می کند. این باغ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته و یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو نیز می باشد که با این شرایط یک اثر بین المللی میباشد.

باغ دولت آباد یزد در ايام نوروز و همچنین ایام عادی سال پذيراي تعداد زيادي از علاقمندان به طبيعت و معماري است و در اين ايام روزانه حداقل صدها نفر از باغ دولت آباد یزد ، مسجد جامع یزد ، بقعه دوازده امام یزد و میدان امیر چخماق یزد و سایر اثرهای فوق العاده یزد دیدن میکنند.

معماری باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد یزد از دو بخش کلی اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر و باغ اندرونی، بخش خصوصی و اقامتگاهی مجموعه به شمار می رفته است.

بخش درونی باغ شامل: ساختمان هشتی (بادگیر تابستانه)، حرمسرا، بهشت آیین، مطبخ، برج دیدبانی، آب انبار خصوصی، اصطبل تابستانه و زمستانه است.

بخش بیرونی باغ شامل: جلوخان و سر در، تالار آیینه، عمارت تهرانی، دو بازارچه و آب انبار عمومی است.

این بنای تاریخی در زمان افشاریه و زندیه شامل دو اقامتگاه تابستانی و زمستانی بوده است. باغ دولت آباد که قدمت آن به 260 سال می رسد، مدتها محل اقامت کریم خان زند بود. این باغ در دوره زندیه و قاجاریه جزء زیباترین باغها بوده است و در کنار خانه لاری ها یزد ، هم اکنون بعنوان یکی از آثار بسیار زیبای تاریخی یزد قلمداد میشود که در سفر به یزد از آن دیدن میکنید.

درب ها و قنات باغ

درب های این بنای تاریخی چوبی می باشد و با نقش های زیبایی تزیین شده اند. در حال حاضر درب اصلی باغ دولت آباد یزد در خیابان شهید رجایی قرار گرفته است و درب دیگر در بلوار دولت‌آباد قرار دارد. عمارت دولت آباد از اتاق ‌های زیادی تشکیل شده است که بیشتر آنها در وسط دارای حوضی کوچک می باشند. اتاق اصلی عمارت رو به باغ و حیاط قرار دارد و درب ورودی آن با شیشه‌های رنگارنگ کوچک و بزرگ و با طرح ‌های زیبا تزیین شده است. قنات دولت آباد با قدمتی بیش از 200 سال، به طول ۶۵ کیلومتر از ارتفاعات مهریز سرچشمه ‌گرفته و پس از مشروب كردن بخشی از اراضی مهریز و به كار انداختن چند آسیاب آبی به یزد می‌رسد. یکی از مصالح شاخصی که در بناهای این باغ استفاده شده است، سنگ مرمر می باشد که تمام این سنگها از شهر مراغه آورده شده اند.

گردش هوشمندانه آب در باغ

آب در باغ دولت آباد بیش از هر باغ ایرانی دیگری به نمایش گذاشته شده است و در تمام سطوح آن جریان دارد. در این باغ شاهد فرو رفتن آب و فوران مجدد آن در قسمت های مختلف هستیم که با استفاده از قوانین معماری میسر شده است.

به طور کلی می توان بخش های زیر را برای جریان آب در باغ دولت آباد در نظر گرفت:

مسیر نمایان حرکت آب

مسیر پنهان حرکت آب

حوض و آبنما

زیر بادگیرِ عمارت هشتی، نخستین جایی است که آب دیده می شود و در یک حوض مرمری می جوشد و بالا می آید. سپس با طی مسیری به حوضی در میان عمارت می رسد و از آنجا راهش را به سوی سه حوض مستطیل شکل در سه شاه نشین باغ ادامه می دهد.

آب برای طی کردن ادامه مسیرش به مقابل ارسی اتاق ها می رسد و در سه سینه کبکی جریان می یابد. سینه کبکی یکی از فنون هوشمندانه معماری ایرانی در باغ هاست و به استفاده از سنگ های تراش دار در کف جوی برای نمایان شدن موج آب گفته می شود. سینه کبکی های باغ دولت آباد از سنگ مرمر هستند و به شکلی تراشیده شده اند که موج ایجاد کنند و حجم آب را بیش از واقعیت آن نشان دهند.

آب از هر سینه کبکی، به یک حوض کوچک موسوم به حوض کلگی وارد می شود و از آنجا خودش را به آبنمای بزرگ باغ می رساند تا نمایشی شکوهمند را به راه بیاندازد. نکته مهم درباره این آبنما این است که دقیقا بر محور اصلی باغ قرار گرفته و ابعاد آن متناسب با ارتفاع بادگیر عمارت هشتی در نظر گرفته شده است. این جایگذاری درست و به جا باعث می شود تا تصویر این عمارت به طور کامل در آب انعکاس یابد و بر زیبایی باغ بیفزاید.

در گذشته پس از آبنما، آب به درون یک آبگردان (محلی گود) می ریخته است که متاسفانه امروزه اثری از آن دیده نمی شود. بنابراین پس از آبنما، آب از زیر عمارت سردر گذر کرده و وارد باغ بهشت آیین می شود تا خودش را به به یک استخر 12 ضلعی بزرگ، در شمال عمارت برساند. پس از این استخر بزرگ، آب به سمت سه استخر مستطیل شکل در سه سمت دیگر جاری می شود و سپس به سوی خیابان ها و آبادی ها می رود تا نیازهای کشاورزی را برطرف کند.

این نمایش آب تنها نشان از خلاقیت ذهن معمار دارد. سازنده به جریان آب در لایه های زیر زمین و سیراب کردن درختان اکتفا نکرده و آب را روی زمین به راه انداخته است تا چشم و جان ساکنان کویر نیز از آن بی نصیب نماند.