تکیه معاون‌ الملک؛ جاذبه تاریخی کرمانشاه با معماری منحصربفرد+ عکس

صفحه نخست / عمومی

تکیه معاون‌ الملک؛ جاذبه تاریخی کرمانشاه با معماری منحصربفرد+ عکس

تکیه معاون‌ الملک (Tekiye Moaven Al Molk) از جمله آثار زیبا و باشکوه است که از دوره قاجاریه یعنی ۱۱۴ سال پیش در کرمانشاه به یادگار مانده‌ است.

کد خبر: ۵۸۱۹۵

تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۷ ارديبهشت ۱۴۰۲-1402 February 17

گردشبان (gardeshban.ir) :

کرمانشاه یکی از شهرهای ایران است که حرف های بسیاری را در زمینه تاریخ و فرهنگ کشور برای گفتن دارد و به عنوان یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های تاریخی در دنیا شهرت یافته است. کرمانشـاه با داشتن بیش از 5000 اثر دیدنی به عنوان اولین پایتخت گردشگری جهان اسلام از سوی سازمان ملل انتخاب شد و همچنین سومین شهر از لحاظ گردشگری بعد از شهرهای شیراز و اصفهان می باشد.

تکیه معاون‌ الملک (Tekiye Moaven Al Molk) از جمله آثار زیبا و باشکوه است که از دوره قاجاریه یعنی ۱۱۴ سال پیش در کرمانشاه به یادگار مانده‌ است. این بنای تاریخی در بافت قدیم شهر کرمانشاه در محله آبشوران قدیم و در خیابان «حداد عادل» واقع شده‌ است.

همانطور که گفتیم این بنا در خیابان حدادعادل شهر کرمانشاه واقع است که قدیمی‌ها هنوز هم این محله را با نام قدیمی آن یعنی آبشوران می‌شناسند. بنای تکیه اکنون در گودی قرار دارد و برای ورود به آن لازم است تعدادی پله را طی کنید. همچنین این اثر در سال ۱۳۵۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

تاریخچه

در دوران قاجار تکیه‌های متعددی در کرمانشاه ساخته شد. از تکیه حاج سید در کوچه حاج سید به عنوان اولین یا یکی از اولین تکیه‌های کرمانشاه در دوران قاجار یاد می‌شود. معین‌الرعایا پس از اقدام به ساخت تکیه‌ای در محله آبشوران کرمانشاه کرد. تکیه در سال ۱۲۸۲ خورشیدی به بهره‌برداری رسید و در آن زمان به منظور برگزاری آیین‌ها و مراسم‌های مذهبی و رفع اختلافات قومی و عشایری به کار می‌رفت. سازنده بنا معمار اصغر معمار باشی بود که در سر در بنا نیز این مسئله ذکر شده‌ است. این تکیه پس از تخریب در جریان مشروطه و بازسازی مجدد به تکیه معاون‌الملک مشهور گردید.

در سال ۱۲۸۷ خورشیدی به دنبال صدور فرمان مشروطیت، مشروطه‌خواهان به سرکردگی ظهیرالملک اقدام به تخریب و به توپ بستن تکیه که محل تجمع مستبدان و مخالفان مشروطه بود، نمودند. بر اثر به آتش کشیدن تکیه تمامی آئینه‌کاری‌ها از بین می‌رود و قسمتی از خود بنا تخریب می‌گردد.

در ادامه این جریانات خانواده معاون‌الملک در صدد مبارزه و انتقام برمی‌آیند و با کمک گرفتن از مردم سنقر و اطراف آن در تاقبستان تجمع می‌کنند و برای مبارزه آماده می‌شوند؛ که پس از مدتی با وساطت جمعی از سادات و کارگزاران و رجال شهر کرمانشاه بین خانواده معاون‌الملک و ظهیرالملک صلح برقرار می‌گردد. بالاخره در سال ۱۳۲۰ شمسی، میرزا حسن خان معاون‌الملک حسینیه را از برادرانش خریداری و شروع به مرمت آن کرد.

معماری

عمارت تکیه معاون‌الملک شش متر از سطح زمین پایین‌تر است و بعد از ورود از درب اصلی که در خیابان حداد عادل قرار دارد، باید ۱۷ پله را طی می‌کنید تا وارد صحن ورودی مجموعه شوید. اکنون می‌توانید وارد مجموعه اصلی شوید که از سه بخش تشکیل شده و به‌ ترتیب شامل حسینیه، زینبیه در مرکز و در آخر عباسیه است.

امتیاز قابل ملاحظه و استثنایی این بنا در کاشی‌کاری آن است. به گفتۀ کارشناسان میراث فرهنگی کرمانشاه کاشی‌های برجسته و نیمه‌برجسته با نقوشی از اساطیر و تاریخ جهان و ایران و بسیار زیبا و رنگ‌های صددرصد طبیعی که در این بنا به کار رفته در جهان بی‌همتاست. تصاویری که بر روی کاشی‌ها حک شده شامل صحنه‌هایی از غزوات محمد، نبردهای علی، حوادث کربلا، تصاویر سلاطین باستانی ایران از جمله پادشاهان هخامنشی و تصاویری از تخت جمشید است که در نوع خود بی‌نظیر است.

تکیه معاون الملک کرمانشاه - عکس از: Alireza Naseri

معماری این بنا را حسن‌خان معاون‌الملک در ابتدا به حسین نقاش تهرانی و سیدابوالقاسم مانی واگذار می‌کند که پس از چندی حسین کاشی‌پز تهرانی میناچی را نیز برای بازسازی بنا به کرمانشاه دعوت می‌کند. تکیه معاون‌الملک دارای سه در ورودی است که در غربی به خیابان حداد عادل در شمالی به کوچه معاون‌الملک و در جنوبی به کوچه ایلخانی مشرف است. کاربرد درب‌های متعدد در این مجموعه در قدیم برای برگزاری بهتر مراسم مذهبی، ورود دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری و جلوگیری از تداخل آن‌ها با یکدیگر بوده است. هم‌اکنون دو درب شمالی و جنوبی مجموعه بسته است و ورود و خروج بازدیدکنندگان از درب اصلی صورت می‌گیرد.

بخش‌ های مختلف بنا

این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده‌ است.

حسینیه

مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پایین‌تر است به‌طوری‌که برای ورود به حسینیه باید از ۱۷ پله بزرگ عبور کرد. در کنار پله‌های ورودی، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشی‌هایی با نقوش ابوالفضل تزیین شده‌ است. حسینیه صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره‌های دو طبقه و طاق‌نماهای متعددی قرار گرفته‌ است که سراسر دیوارهای آن با کاشی‌های زیبا آراسته شده‌ است.

داخل طاق‌نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشی‌کاری‌شده پوشیده شده که صحنه‌هایی از عزاداری شامل سینه‌زنی، قمه‌زنی و تصاویری از خلفا و سلاطین ایران و بارگاه سلیمان را نشان می‌دهد. همچنین اشعاری از واله کرمانشاهی در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی‌کاری آن نیز در این قسمت به چشم می‌خورد.

زینبیه

راهروی کوچکی حیاط حسینیه را به زینبیه متصل می‌کند. بخش زینبیه تنها فضای گنبددار (مسقف) تکیه معاون‌الملک است که در گذشته و هنگام برگزاری مراسم سوگواری، بانوان از دری که به کوچه‌ی معاون‌الملک باز می‌شد، بدون برخورد با آقایان، وارد طبقه‌ی بالای زینبیه می‌شدند. این در اکنون مسدود شده است.

در لچكی بالای ارسی بزرگ زينبيه (پنجره‌های مشبک)، نقش دو فرشته با پرچم‌هايی كه جمله «يا حسين مظلوم» بر آن نگاشته شده، یادآور حضور در فضای حسینیه است. سایر كاشی‌های تزئین‌كننده‌ی این حیاط دارای نقوش هندسی گل و بوته هستند. بیشترین تابلوهای مربوط به وقایع عاشورا را می‌توانید در بخش زینبیه تکیه مشاهده کنید.

اگر سرتان را بالا بگیرید، سقف پوشیده از کاشی‌های فیروزه‌ای را می‌بینید و کاشی‌کاری‌هایی به چشم‌تان می‌آیند که مزین به تصاویری از حضرت زینب در روز عاشورا هستند؛ به همین دلیل به این مکان زینبیه می‌گویند. سقف زینبیه گنبدی دو پوش (پوسته) دارد که بخش زیرین به صورت عرق‌چین و نمای رویی به صورت نمای فلزی ساخته شده است. در زیر گنبد زینبیه رسمی‌بندی‌هایی را می‌بینیم که از فنون تزیینات برجسته پس از اسلام به شمار می‌روند. این رسمی‌بندی‌ها با کاشی‌های منقوش به گل و بوته مزین شده‌اند و در بالای آنها کاشی‌هایی منقوش به اشعار محتشم کاشانی کار شده است.

تکیه معاون الملک کرمانشاه - عکس از: Iman Hamikhah | Mehr News Agency

عباسیه

بنای عباسیه به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای دوطبقه‌ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با دو ستون آجری برپا شده‌ است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی هفت‌رنگ تزیین شده که بر روی آن‌ها صحنه‌هایی از ورود یوسف به کنعان و بارگاه علی و پسرش حسین دیده می‌شود. در این صحن تصاویری نیز از شخصیت‌های مذهبی و سیاسی و مهره‌هایی از رجال دوره قاجار بر روی کاشی‌ها نقش بسته‌ است.

نیم‌ستون بلندی در این بخش ساخته شده که مرحوم معاون، ساعتی برای نصب بر بالای آن داده بود كه پس از مرگ وی به ایران رسید و هرگز نصب نشد. این نیم‌ستون، زیبایی حیاط عباسیه را دوچندان کرده است. سمت چپ نیم‌ستون تابلویی از مشاغل دراویش را نشان می‌دهد.

موزه‌های مجموعه

در حال حاضر در قسمت عباسیه این تکیه دو موزه فرهنگی با نام‌های موزه موزه مردم‌شناسی کرمانشاه و موزه پوشاک و زیور آلات استان کرمانشاه وجود دارد. اگر علاقه مند به بازدید از موزه ها هستید این بخش را فراموش نکنید.

چطور به تکیه معاون‌ الملک برویم ؟

امروزه خیابانی که تکیه معاون الملک کرمانشاه در آن واقع شده است، را خیابان حداد عادل نامیده‌اند. اما نام قدیمی آن آبشوران بوده است. برای همین در هنگام آدرس‌دهی می‌توانید این نام را نیز به‌کار ببرید چون محلی‌ها به همین نام قدیمی اینجا را می‌شناسند.

آدرس: استان کرمانشاه، کرمانشاه، محله آبشوران قدیم، خیابان شهید حداد عادل

ساعت بازدید: همه روزه از ساعت 09:00 الی 18:00

هزینه ورودی: 4000 تومان – اتباع خارجی 30.000 تومان