گنبد علویان، شاهکار معماری سلجوقی در همدان+ عکس

صفحه نخست / عمومی

گنبد علویان، شاهکار معماری سلجوقی در همدان+ عکس

گنبد علویان (Alaviyan Dome) در چهار باغ علویان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد.

کد خبر: ۵۸۷۸۰

تاریخ انتشار : يکشنبه ۰۴ تير ۱۴۰۲-1402 April 04

گنبد علویان (Alaviyan Dome) در چهار باغ علویان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد. این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچ‌بری بعد از اسلام در همدان است و طی شماره ۹۴ در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌ است.

علت نام‌ گذاری این بنا به «گنبد» علویان این بوده‌ است که در گذشته‌ های دور این بنا دارای گنبد بوده و در اثر گذشته زمان گنبد آن فرو ریخته‌ است. همچنین علاقه شدید مردم به سادات و دوستداران امام علی و مدفون بودن دو تن از خاندان علویان در این بنا از دلایل دیگر این نامگذاری بوده‌ است.

تاریخچه

بر اساس شناسنامه فنی بنا، این گنبد یکی از یادمانهای متعلق به اواخر دوره سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد احداث شده بوده‌ است. در دوره‌های بعد با ایجاد سردابی در زیر زمین به مقبره آن خاندان تبدیل گردیده‌است. خاقانی به کنایه از آن به عنوان گنبد سبز یاد نموده‌ است و فرهنگ عامیانه مردم استان همدان نیز بر این امر دلالت دارد.

در حال حاضر مجموعه تاریخی گنبد علویان به یکی از مکان های دیدنی گردشگران تور همدان تبدیل شده است و هر ساله مسافران و بازدیدکنندگان زیادی از نقاط مختلف ایران راهی شهر همدان می‌شوند تا از این بنا دیدن کنند.

گنبد علویان با ویژگی‎های منحصر به فردش یک میراث کهن ایران زمین به شمار می‌آید که بنای چهار ضلعی دارد و گوشه‌های بنا با لبه‌‌های ستاره‌ای شکل به صورت زیبایی طراحی شده است که این نوع معماری و طراحی برای بسیاری از افراد این صنف و بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی تحسین برانگیز است.

معماری بنا

دیوارهای مقبره در این مجموعه به صورت مکعبی ساخته شده و تا خط آغاز گنبد ادامه دارد و باقی گنبد نیز در طی دوره‌های مختلف تاریخی از بین رفته است. ابعاد و پلان داخلی بنا 8 متر در 8 متر است و تزیینات غنی، متراکم و رازآمیزی دارد، تزئیناتی شبیه گنبد سرخ مراغه و گنبد حیدریه قزوین.

در درب ورودی گنبد علویان و در درون کادر مستطیلی شکل، می‌توانید از گچ‌بری‌هایی دیدن کنید که از برجستگی‌های لانه زنبوری تشکیل شده است و گل و بوته‌های درهم و پیچیده آن به شکل زیبایی در این مجموعه برای بازدیدکنندگان خودنمایی می‌کند.

در حاشیه بیرونی همین کادر تعدادی از آیات قرآن کریم به خط کوفی کنده کاری شده و جلوه ای تماشایی را پدید آورده است. همین توجه به جزئیات است که ترکیب بندی کلی این بنا را تا این حد باشکوه و مثال زدنی کرده است.

با رفتن به داخل بنا با اتاقی به ابعاد ۸ متر در ۸ متر روبرومی شوید که به زیبایی هر چه تمام تر با گچ بری های متراکم و چشم نواز تزئین شده است اتاقک داخلی ممکن است شما را یاد گنبد حیدریه قزوین بیندازد.

سطح شبستان ورودی بنا در مقایسه با زمین‌ های اطراف و دیوارهای خارجی آن در ارتفاعی معادل ۱٫۲ متر واقع شده و در حال حاضر ۷ پله ارتباط بیرون و داخل بنا را میسر می کند.

راه پله های کم عرض از درون برج شمالی شرقی دسترسی به سقف و نیز راه پله ای که به صورت غیر متعارف درون محراب ایجاد شده راه‌یابی به سرداب اشکوب زیرین را میسر می‌کند.

برای دیدن یکی از زیباترین قسمت های داخلی این بنا باید به ضلع جنوبی بروید در آنجا محرابی را می بینید که در جای جای آن گچ بری های چشمگیری نقش بسته که ساعت ها تماشا می طلبند.

نور داخلی این بنا از چند نورگیری که در نزدیکی سقف هستند تامین می شود. در درون برج شمال شرقی راه پله های تنگ و باریکی وجود دارد که اگر آن را پی بگیرید به سقف می رسید.