آذربایجان شرقی استانی با فرهنگ و تمدن خاص در ایران است که هرساله میلیونها گردشگر برای بازدید از آن راهی این خطه جذاب میشوند. این استان دارای طیف گستردهای از صنایعدستی و سوغات خوراکی است که در سفر به آنجا میتوانیم آنها را به یادگار تهیه کنیم.استان آذربایجان شرقی و به خصوص شهر تبریز یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف اصیل ایرانی است و دسترنج هنرمندان این صنعت را می توان در جای جای بازار تبریز دید و محو تماشای آنها شد.
شیرینی سنتی تبریز است که طرفداران بیشمارش، قنادهای سایر شهرها را نیز به پخت آن ترغیب کرده است. این شیرینی مجلسی و گرانقیمت مانند شیرینی نارگیلی مشهور، بدون آرد و با استفاده از مغزهای آسیاب شده پخته میشود و غیر از مغز مورد نظر، شکر و سفیدهی تخممرغ مواد اصلی تهیهی آن هستند. مغز مرسوم در تهیهی قرابیه، بادام است اما قرابیههای پستهای و گردویی نیز تولید میشود.
این شیرینی که در گویش محلی با نام «لوکا» هم شناخته میشود، شیرینی بین المللی است که در کشورهای مختلفی همچون ایتالیا و فرانسه هم تولید میشود و شباهت زیادی به گز دارد. نوقا انواع مختلفی دارد که وانیلی و کاکائویی آن از همه معروف تر هستند. این شیرینی مکعبی شکل با سفیدهی زده شدهی تخم مرغ و عسل تهیه میشود و از مغز پسته یا گردو داخل آن استفاده میشود. نوقا آذربایجان، در خارج از کشور نیز طرفداران زیادی دارد.
سجوق یکی از معروف ترین و لذیذ ترین شیرینی های استان آذربایجان است. ترکیبات این شیرینی خوشمزه را نشاسته، گردو، شیره انگور، بادام، پسته، نارگیل، هل و گلاب تشکیل می دهند. سجوق یکی از محبوب ترین سوغاتی های آذربایجان شرقی است.
این شیرینی به قدر مورد توجه مردم آذربایجان شرقی است که میتوان آن را به عنوان دسر در رستورانها نیز مشاهده نمود. باقلوا از آرد، شکر و تخم مرغ و هل و در طعمهای مختلف وجود دارد.
از شیرینیهای قدیمی تبریز است که در گویش محلی به آن «سوت شیرینی سی» گفته میشود. اصلیترین مواد تشکیلدهندهی ریس، شیر، شکر و پسته است. این شیرینی خوشطعم در انواع مختلفی تولید میشود که تسبیحی و کاکائویی آن طرفداران بیشتری دارند.
این شیرینی در تمام نقاط ایران شناخته شده است. شکر، آب، گلاب، آرد و جوهر لیمو مواد تشکیل دهنده این خوراکی خوشمزه هستند. این شیرینی از خوراکیهای معروف شب یلدا و اعیاد مردم تبریز به شمار میرود.
این شیرینی در تبریز مخصوص ماه رمضان است و با نام تل کادایف در کشورهایی مانند ترکیه نیز شناخته شده است. در پخت این شیرینی از نوعی رشته استفاده میشود که درواقع نام این رشته روی شیرینی گذاشته شده است. در شیرینیپزی به این نوع شیرینی باقلوای رشتهای نیز گفته میشود. ترکیب رشته، کره و پودر قند، مادهی اصلی این شیرینی را تشکیل میدهد، عطر و طعم آن از ترکیب دارچین، زنجبیل، پودر گل محمدی و گلاب حاصل میشود و برای تکمیل آن از مغزینهی گردویی یا پستهای استفاده میشود.
نقره كاري يا حكاكي روي نقره تبريز از ديگر صنايع دستي اين خطه است كه بر اساس منابع تاريخي هنر نقره كوبي در تبريز از زمان هاي بسيار دور وجود داشته؛ اما در زمان سلجوقيان و مغول به اوج زيبايي و تكامل خود رسيده است.هنرمندان تبريزي در اين دوره اين هنر را با تزيينات و مرصع كاري ظروف درآميختند و با آرايش آن ها به شيوه اي خاص از نقره كوبي، آثاري چشمگير را پديد آوردند.هنر نقره كوبي در تبريز بيشتر بر روي تسبيح هاي مخصوصي از جنس هسته ميوه آووكادو، چوب يسر، آبنوس، عناب و صندلوس ديده مي شود و هنرمندان با نقره، نقش و نگاري جالب توجه به آن مي دهند. علاوه بر اين از هنر نقره كوبي بر روي اشياي ديگري چون تابلوهاي تزييني، پايه فندك، پيپ، زيرسيگاري، استكان، عصا و چوب سيگار نيز استفاده مي شود.
تبریز یکی از شهرهای سرآمد در صنعت چرم در ایران است بطوریکه کفش های چرم تبریز شهرتی جهانی دارد. تبریز پس از سقوط قاجاریه شاهد رشد در زمینه چرم سازی بود. اکنون نیز بسیاری از گردشگران در سفر به تبریز خرید محصولات چرم بویژه کفش را در اولویت قرار می دهند.
ورنی یکی از زیراندازهای سنتی منطقه آذربایجان میباشد که در منطقه اهر و ارسباران به صورت وسیعی توسط زنان عشایر بافته میشود.ورنیهای پشمی، ورنی پشمی ابریشمی، ورنی کف ابریشم و ورنی ابریشم خالص انواعی از ورنی هستند که هرکدام بر حسب جنس خود طرح و بافت خاصی را دنبال میکند.
محصولات سرامیک استان آذربایجان، در چند کارگاه در شهر زنوز و تبریز تولید می شود. استاد کاران سرامیک زنوز از نوع خاک مرغوب ( کائولن یا خاک چینی) استفاده می کنند. علاوه بر کارگاه های سرامیک سازی زنوز، در کوزه کنان شبستر هم صنعت سفالگری دارای سابقه ای بس طولانی است و تولیدات سفال آن در سراسر آذربایجان توزیع می شود. سفال لالجین همدان هم دست کمی از سفال آذربایجان ندارد.
آثار تهیه شده از چوب به نام منبت کاری از جمله سوغات ویژه استان آذربایجان شرقی است. معمولاً اشیا تهیه شده به روش منبت کار تزئینی هستند.
سبدبافی، سوزن دوزی، معرق کاری، گلیم بافی و ساخت تابلو سنگ های باارزش نیز از دیگر صنایع دستی جذاب آذربایجان شرقی است که هرکدام در یکی از شهرستان های این استان رواج داشته و مورد اقبال مسافران نیز واقع می شود.